گوڵان- ئاسۆ، سابڵاخ


خیانەت چ وشەیەكی بێزارو و قێزەونە، خیانەت بۆ هەر مەبەستێك بێ و چ ئامانجێك بپێكێ لەقێزەونی وشەكە و كاردانەوەی لەسەر كۆمەڵگە و كاریگەری نێگەتیڤی لەسەر لایەنی خیانەت بەرامبەركراو كەم ناكاتەوە.. خیانەت لە گەل و نیشتمان، خیانەت لە بڕواو ئامانج، خیانەت لە هاوڕێ و دۆست، خیانەت لە هاوسەر، خیانەت لە.. تاد. هەر خیانەتە و یەك واتا و مەبەست دەگەیەنێ ئەویش ناپاكی و بێ وەفایی و لادان لەڕێبازی ژیان و شاردنەوەی ڕاستییەكانه. ئەگەر مرۆڤی خیانەتكار بەكرداری خیانەت زیان بەلایەنەكانی دیكە بگەیەنێ، زەرەرمەندی یەكەم لەم كارەیدا خۆیەتی، چونكە ئەگەر بەم كردارەی خۆی تووشی هیچ سزایەكیش نەبێت، لانی كەم لەكۆمەڵگەدا هەموو متمانەیەك لەدەست دەدا و كۆمەڵگە بەچاوێكی دیكە سەیری دەكات...
خیانەت لەژیانی هاوسەریدا ساڵانە وەك گەورەترین هۆكاری لێكجیابوونەوەی بنەماڵەكان و لێكترازانی ژیانی هاوبەش گەورەترین ڕێژەی ئاماری تەڵاق لەكۆمەڵگەی ئینسانیدا پێكدێنێ، خیانەت لەژیانی هاوسەریدا بەمانای بێ وەفایی و بێ پەیمانی لەئاست ئەو دەستەواژانەی كە لەسەرەتای ژیانەوە بەیەكتری دەدەن و سڕینەوەی هەموو متمانە و سۆزێك كە پێشتر پەیمانیان دابوو لەپێناویدا بمرن.. ئەم كردارە قێزەونە وانەبێ هەر متمانە لەنێوان هاوسەرەكاندا نەهێڵێت، بەڵكو لەبواری دەروونییەوە وا لەو تاكانە دەكات كە خیانەتیان لەئاستدا كراوە كە بڕوا و متمانەیان بەهیچ كەسێك لەكۆمەڵگەدا نەمێنێ، ڕەنگە تاڕاددەیەك ئەو ئیزنەی پێبدرێت و حەق بەو بێت، چونكە كاتێك نزیكترین كەس كە هاوسەرێتی دەرگای هەموو متمانەیەكی شكاندووەو پشتی لەهەموو پەیمان و بەڵێنەكان كردووە، ئەدی خەڵكانی دیكە دەبێ چۆن بن؟
لەكۆمەڵگەی ئێمەدا كە بەشێكە لەكۆمەڵگەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و داب و نەریت و كولتووری گشت كۆمەڵگەكانی ناوچەكە كاریگەری بەسەریەكەوە هەیە، خیانەتی هاوسەری گەورەترین هۆكاری لێكجیابوونەوەی هاوسەرەكانە. پێچەوانەی وڵاتانی ڕۆژئاوا كە بەپێی ئامارێك كە لەساڵی 2007 وەرگیراوە و دەركەوتووە كە زیاتر لەڕێژەی 50% خیانەتە هاوسەرییەكیان پێوەندی بەتاكی مێینەوە و خودی ژنەوە هەیە، لەوڵاتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا كە كۆمەڵگەی كوردیش لەبازنەی ئەو كۆمەڵگەیەدایە خیانەتی هاوسەری زۆربەی هەرە زۆری واتە ڕێژە بەرچاوەكەی تاكی نێرینە و پیاو دەگرێتەوە، واتە خیانەت لەپیاوەوە سەرهەڵدەدا و‌، هۆكارەكەشی ڕوونە، پیاو چونكە لەكۆمەڵگە و بنەماڵەدا باڵادەستە و دەسەڵاتی یەكەمی هەیە، ئەوە پاڵنەرێكە بۆئەوەی هەستە ئاگرینە جینسییەكانی لەڕێگایەكی دیكەوەو دابمركێنێتەوە و ڕێبازێكی ناڕاست لەڕێبازی دروست بۆ ژیانی هاوسەری هەڵبژێرێ كە بەزۆری لەخیانەتی هاوسەریدا دەبیندرێتەوە. كاردانەوەی لایەنی بەرامبەر واتە تاكی مێینە و هاوسەری پیاو لەئاست كرداری خیانەتی مێردەكانیاندا چۆنە؟ ئایا ئەوان بەدوای دەركەوتنی خیانەتی هاوسەری بۆ سەندنەوەی تۆڵە، یان بۆ سزادانی مێردەكانیان، یان بۆ دەرباز بوون لەو قەیرانە ڕۆحییەی تێیكەوتوون چ ڕێگایەك هەڵدەبژێرن؟ بەداخەوە دەبێ بڵێین ڕێگایەكی نەشیاوتر و قێزەونتر لەكرداری خیانەتكارانی هاوسەرەكانیان، ئەویش وەڵامدانەوەی خیانەت بەخیانەت!! كە بەزۆریش خۆیان دەبنە قوربانی یەكەمی ئەو كردارەی بۆ تۆڵەسەندنەوە ئەنجامی دەدەن!!
«شیرین» تەمەنی لەنێوان 35 هەتا 40 ساڵیدایە و ئەمڕۆ دوا بڕیاری دادگەی بۆ گەڕاوەتەوە، ئەویش جیابوونەوە لەمێرد و منداڵەكانی و 5 ساڵ مانەوەی لەبەندیخانەدا. پەشیمانی، ترس، شەرم تەواوی جەستە و ڕووحی داگیركردووە، دەیهەوێت بەفرمێسك و گریان كەمێك ئازارەكانی ڕۆحی كەم كاتەوەو سووكناییەك بدات بەخۆی، لەهەموو ئەو پرسیارانەی ئاڕاستەی دەكرێن خۆی دەدزێتەوەو سەر دادەخات. حەز دەكەم لەنزیكەوە بیدوێنم و هۆكاری پەنابردن بۆ خیانەتی هاوسەری لێبپرسم، دەزانم لەبارێكی ڕۆحی وادایە كە ئەو مەجالەم پێنادات و پرسیارەكانم بێ وەڵام دەمێنێتەوە، خوشكی «شیرین» كە خەمێكی قوڵ بەسیمایەوە دیارە لەڕێڕەوی دادگادا بەبێ ویستی خۆی دێت و دەچێت.. لێی نزیك دەبمەوە و بەشێك لەو پرسیارانەی كە دەبێ لە شیرینی بكەم لەوی دەكەم، تا هەندێك لەوەڵامەكان وەربگرمەوە.
• چ هۆكارێك وای لە شیرین كرد پەنا بۆ كرداری قێزەونی خیانەتی هاوسەری بەرێت؟
- بەرلەوەی «شیرین» و «كامەران» ژیانی هاوبەش پێك بهێنن، «كامەران»م دەناسی، لەسەرەتادا بەپیاوێكی دروستكار و بەوەفا و بەسۆز خۆی نیشان دەدا، هیچ گومانێكی بۆ بنەماڵەكەمان نەهێشتبۆوە كە لەو پیاوە بەئەمەك و بەوەفاتر نییە، هەربۆیە شیرین بێ هیچ دوو دڵییەك ژیانی هاوبەشی لەگەڵ پێكهێنا.
• چەند ساڵ پێكەوە ژیان؟
- نزیكەی 10 ساڵ و بەرهەمی ئەو ژیانەشیان كوڕ و كچێكە كە ئێستا لەماڵی باوكمن؟
• نەگەیشتمە وەڵامەكەم كە چ هۆكارێك پاڵی بە شیرینەوە ناوە خیانەت لەهاوسەرەكەی بكات؟
- لەڕاستیدا هۆكارەكەی بۆ «كامەران»ی مێردی دەگەڕێتەوە، «شیرین» هەتا شەش ساڵ بەسەر ژیانی هاوبەشیاندا ڕانەبرد، هیچ بیری لەوە نەدەكردەوە كە خیانەت لەهاوسەرەكەی بكات و هاوسەرەكەی وەك تاقە سوارەی خەونەكانی دەهاتە بەرچاو، ئەو هەموو هیواو ئاواتەكانی لە«كامەران»دا دەدی، بەرلەوەی «شیرین» پەنا بۆ كارێكی قێزەونی وەك خیانەت بەرێت، لەدرەنگ دواكەوتنی كامەران، یان گەڕانەوەی هەتا نیوەی شەوی «كامەران» یان دەركەوتنی شەوانەی مێردەكەی بەگومان كەوتبوو، هیچ لەو وەڵامانەی كامەران، شیرینی نەدەگەیاندە قەناعەت، هەتا ڕۆژێكیان داوای لەمن كرد كە هاوكاری بكەم بۆ ڕوونكردنەوەی ڕاستییەك، بۆ ئەوەی هیچ گومانێكی لەدڵیدا نەمێنێت، شەوێك كە «كامەران» دەركەوت، ئێمەش بەدوایدا ڕۆیشتین و دیتمان ڕووی لەماڵێك كرد كە ئێمە باش دەمانزانی ماڵی كێیە، ماڵی بێوەژنێك بوو كە ناوبانگێكی باشی نەبوو، هەموو خەڵك دەیانزانی كێیە!
• شیرین كە ئەوەی دیت چ هەڵوێستێكی وەرگرت؟
- ئەو چی واینەمابوو لەهۆش بچێت، هەتا گەیشتینەوە ماڵەوە هەر دەگریا، كەوتە بارێكی دەروونی زۆر دژوار، نەیدەتوانی بەسەر خۆیدا زاڵ بێت، دەیگوت لەماوەی ئەو چەند ساڵەدا «كامەران»م وەك فریشتە وەك پاكترین مرۆڤ هاتۆتە بەرچاو، هیچ چەشنە گومانێكم لێی نەبوو، كەچی ئەوە بوو هەموو سۆزو وەفا و پەیمانەكانی ژیانی هاوسەری.. پێمگوت هەرچی زووە لەكامەران جیاببەوە و بەخۆت ومنداڵەكان بگەڕێوە ماڵەوە، كەسێك نەتوانێ ببێتە هاوسەرێكی باش، نابێتە باوكێكی باشیش بۆ منداڵەكان.. بەڵام دواتر بەداخەوە ئەو بەجۆرێكی دیكە ویستی تۆڵە لە«كامەران» بكاتەوەو قوربانی ئەو تۆڵەیەش خۆی و منداڵەكان بوون...
«شیرین» و شیرینەكانی ناو كۆمەڵگەی ئێمە كەم نین، كەم نین ئەو ئافرەتانەی كە بۆ تۆڵەسەندنەوە لەخیانەتی مێردەكانیان پەنا بۆ هەمان كردار نەبەن كە هاوسەرەكانیان بەرامبەریان ئەنجامیان داوە، ئەوان پێیانوایە ئەم كردارە تۆڵەیەكە بەرامبەر هاوسەرە بێ وەفاكانیان، كەچی نازانن سووتماكی ئەو ئاگرە تەنیا خۆیان و منداڵەكانیان و بەس.. پرسیارێك لێرەدا دێتە گۆڕێ لەبنەڕەتدا هۆكاری سەرهەڵدانی خیانەت لەژیانی هاوسەریدا بۆچی دەگەڕێتەوە؟ بۆ تاكی نێرینە كە پیاوەو خاوەن دەسەڵاتی یەكەمە لێی بەرپرسە، یان تاكی مێینە كە كۆڵەكەی ژیانی هاوبەشی ڕاگرتووە؟ لەبواری كۆمەڵناسییەوە هۆكارەكان زۆرن؟ كە ئاماژە بەچەند هۆكارێك دەكەین.
1- پێكهێنانی ژیانی هاوبەش لەڕێگای سیستەمی هۆز و عەشیرە و ماڵباتەوە، وەك ئەوەی كە كچ و كوڕ بەبێ ویستی خۆیان ژیانی هاوبەشیان لەلایەن گەورەكانەوە بۆ دیاری كرابێ و هیچیان بەو پرۆسە هاوسەرگیرییە ڕازی نەبووبن، هۆكارێكە بۆ دروستبوونی خیانەتی هاوسەری.
2- بێ وەفایی و نەبوونی خۆشەویستی لەنێوانیاندا، زۆر پەیوەست بوونی پیاو بەكار و كۆكردنەوەی سەرمایە و دروست بوونی بۆشایی خۆشەویستی لەنێوان ژن و پیاو، بەجۆرێك ببێتە پاڵنە‌رێك‌ بۆ ئەوەی كە ژنە لەڕێگای دیكەوە ئەم بۆشاییە پڕ بكاتەوە و بەزۆریش بەلاڕێدا دەڕوات.
3- ساردی جینسی و سۆزداری لەنێوان هەردوولایەنی ژیاندا، دوای دەستپێكردنی ژیانی هاوبەش، یەكێك لەدوو جەمسەری ژیان بەهەر هۆیەك بێت تووشی ساردی سۆزداری یا ساردی جینسی ببێت ئەمەش پاڵنەرێكە بۆ خیانەتی هاوسەری.
4- هەستی پاوانخوازی و مەیل بۆ هێنانی ژنی دووەم و نەبوونی پاڵپشتی مادی و كۆمەڵایەتی بۆ ئەم مەبەستە لەلایەن پیاوانەوە..
5- هەستی بەكەمگرتنی هاوسەر لەلایەن پیاوەوە ئەمە وا دەكات ژنە وەك تۆڵەیەك لەو بێڕێزییەی بەرامبەر پیاوەكەی مێردەكەی پێیدەكرێت پەنا بۆ خیانەت بەرێت..
6- هەژاری و دەستكورتی وا لەهەردوو ڕەگەز دەكات هەم بۆ دەربازبوون لەو بارە ڕۆحییە و هەم بۆ بردنەسەری بواری ماددی پەنا بۆ خیانەتی هاوسەری بەرن كە ئەمەش زیاتر پێوەندی بەئافرەتەوە هەیە.
7- لەئاكامدا ئاشكرابوونی خیانەتی هاوسەری لەلایەن پیاو یا ژنەوە و هەستی تۆڵەسەندنەوە لەبەرامبەرەكەی بەهەمان ئەو كردارەی كە لایەنی بەرامبەری پێ تاوانبار دەكات.
ئەمانە و چەندین هۆكاری تر پاڵنەرن بۆ سەرهەڵدانی خیانەتی هاوسەری. ئەو هەستی وەڵامدانەوەی خیانەت بەخیانەت كە لەتاكی مێینەدا بەزۆری دەبیندرێ، ئەوەی قوربانی سەرەكییە له ئاشكرابوونی پێوەندییە خیانەتكارییەكەدا بەزۆری منداڵەكانن، چونكە نە باوك ئەو سۆز و خۆشەویستیەی بۆ وان دەبێت و نە دایك بەم جۆرە سەیریان دەكات. ئەو ئافرەتەی كە پێیوایە بەخیانەت وەڵامی خیانەت دەداتەوە، دەبێ ئەو ڕاستییە بزانێ كە ئەمە ڕێگا نییە بۆ دەرباز بوون لەو قەیرانە ڕۆحیی و كۆمەڵایەتییە، بگرە چارەسەركردنی كێشەیەكی لەم چەشنە زۆر ڕێگای دیكە هەیە و تەنانەت جیابوونەوە و لێكترازاندنی ژیانی هاوبەش زۆر پیرۆزتر و جێگای ڕێزترە لەپەنابردن بۆ كرداری خیانەت. لەبواری كۆمەڵناسییەوە ئەم ئافرەتەی وەڵامی خیانەت بەخیانەت دەداتەوە، خۆی لەخۆیدا زەمینەی خیانەتكردنی تێدا هەیە، دەیهەوێ پاساوی خیانەتكردنەكەی بەوە بداتەوە كە مادام هاوسەرەكەی خیانەت دەكات، ئەویش بۆ تۆڵەكردنەوە ئەو ڕێگایە دەگرێتە بەر.. جار هەیە خیانەت هەر بەخیانەتی هاوسەری كۆتایی نایەت و بەمەرگی یەكێك لەدوو جەمسەری ژیان كۆتایی دێت، ئەو كاتەی كە خیانەتەكە ئاشكرا دەبێت، بەزۆری پیاوەكە و هەندێك جاریش هەبووە ژنەكە هاوسەرەكەی خۆی كردۆتە قوربانی بەم جۆرەی تۆڵەی خۆی كردۆتەوە.
د.عەلی ئینتیزاری كۆمەڵناس و مامۆستای زانكۆ ڕایوایە كە لەكۆمەڵگەدا وەفا و سۆز و خۆشەویستی نەما، خیانەتی هاوسەری لەمنداڵدانی ئەو كۆمەڵگەیە دێتە لەدایك بوون، هەرچەندە لەو نێوەدا ژن و پیاوی وا هەیە بەهیچ جۆرێك و لەهیچ هەلومەرجێكدا پەنا بۆ كرداری قێزەونی وەك خیانەت نابەن و بەپاكی و ڕاستگۆییەوە كۆتایی بەژیانی هاوبەش لەگەڵ هاوسەرە خیانەتكارەكانیان دێنن، ئەوە بەگونجاوترین ڕێگا دەزانن، چونكە كاتێك پردی متمانە لەنێوانیاندا پسا وا باشترە هەموو پردەكان بپسێن نەك كرداری تۆڵەی خیانەت بەخیانەت بێتە گۆڕێ.