«ئاواتم ئەوەیە بچمە شاری یاری فاملی فان» ئەمە قسەی خەسرەو زیاد تەمەن پانزە ساڵانە، ئەم چاو گەشە ڕۆژانە كلێنس دەفرۆشێت لەسەر شەقامەكان و دەڵێت «زۆربەی كاتەكانم ڕۆژانە و تائێوارە خەریكی فرۆشتنی كلێنسم بۆئەوەی كە گەڕامەوە ماڵەوە باوكم ئازارم نەدات». ئەو منداڵە چاوەگەشە ئەوەش دەخاتەڕوو كە هیواو ئاواتی ئەوەیە وەكو هەموو منداڵەكانی تر ڕۆژێك سەردانی شاری یاری فاملی مۆڵ بكات، بەڵام لەبەر كەم دەرامەتی ئەو ئاواتەی نەهاتۆتەدی.
هەروەها هۆزان عەبدولخالق منداڵێكی‌ تری تەمەن 13 ساڵیەو لەپۆلی شەشەمی بنەڕەتییە، وتی «لەبەر نەبو‌ونیی‌ و هەژاریی‌ دەستم‌ داوەتە كاركردن، چونكە باوكم بەتەنیا ناتوانێت بژێو ماڵەوەمان دابین بكات، ئەمە بێجگە لەوەی باوەژن دایكم هەیە و بەخێومان ناكات، بۆیە ڕۆژانە دوای گەڕانەوەم لەقوتابخانە لەنێو شەقەماكاندا بنێشت دەفرۆشم». هۆزان باس لەوەشدەكات و دەڵێت «خەڵكی جۆراو جۆر دەبینم و هەیە ئازارمان دەدات و قسەی ناشرینمان پێدەڵێت هەشیانە زۆرباشن، بەڵام هەمیشە شوفێری تەكسیەكان جنێومان پێدەدەن و قسەمان پێدەڵێن».

ئەو منداڵانەی لەسەرشەقامەكان كاردەكەن بەردەوام حەز دەكەن تۆڵە لەكۆمەڵگە بكەنەوە
كەژاڵ سلێمان توێژەری كۆمەڵایەتی سەبارەت بەگرفتە كۆمەڵایەتیەكانی ئەو منداڵانەی كاردەكەن دەڵێت «بێگومان ئەوانەی كە كاردەكەن ڕووبەڕووی زۆرگرفت و كێشەی كۆمەڵایەتی جۆارو جۆر دەبنەوە و ڕووبەرووی توندوتیژی جەستەی دەبێتەوە و كەسێكی دڕندەی لێ دروست دەبێت، یەكێك لەو خەسەڵتانەی كەمنداڵی ئیشكەر تێیاندا دروست دەبێت ئەوەیە كە ئەو منداڵانە هەرگیز فێری ڕێزگرتن نابن لەكەسانی تر، واتا كەسانێكیان لێ دروست دەبێت كەناتوانن ڕێزی خەڵكی لەخۆیان گەروەتر بگرن و هەمیشە بیر لەكاری توندوتیژی و كاری نابەجێ دەكەنەوه و زۆربەیان تووشی نەخۆشی دەروونی دەبنەوە، هەمیشە هەست بەوە دەكەن كە كۆمەڵگە دژایەتیان دەكات و بەشێوەیەكی نەشیاو مامەڵەیان لەگەڵ دەكات، چونكە ئەو منداڵانە لەخێزانێكی پەرتەوازەوە هاتوون ژینێكی بێ بەرنامەیان هەبووە بەشێوازێكی نەشیاو پەروەردەكراون لەنێو خێزانەكانیاندا بەشێوەیەكی نەگونجاو پەروەردەكراون كە پارە هەموو شتێكە لەبەر ئەوەی ئەو منداڵانە بەڕێگەیەكی نادروست دەچنە نێو كۆمەڵگە هەمیشە وەها هەست دەكەن كەهەموو شتێك بەپارە چارەسەر دەبێت». كەژاڵ ئەوەش دەخاتەڕوو، كە ئەو منداڵانەی كاردەكەن هەمیشە ڕووبەرووی توندوتیژی دەبنەوە، جاچ جۆرە توندوتیژییەك بێت چ جۆرە كارێك بكات، ئەوا ڕۆحێكی شەڕانگێزی تووندڕەو لەلای دروست دەبێت و هەمیشە دەیەوێت تۆڵە لەكۆمەڵگە بكاتەوە، لەبەرئەوەی لایەنە بنەما خراپەكانی كۆمەڵگە وەردەگرن.

زۆربەی ئەو منداڵانەی كاردەكەن ڕووبەڕووی دەستدرێژی سێكسی دەبنەوە
توێژەری دەروونی بەهار ڕەفیق فەتحوڵا پێیوایە، لەلایەنی دەروونیەوە منداڵی ئیشكەر هەردەم هەست دەكات كە كۆمەڵگە تەنیا توندوتیژیە هیچی تر شكنابەت و دوای گەورەبوونی هزری توندوتیژی دەجوڵێت، لەبەر ئەوە كەسێكی تووندڕەو و بێ بەرهەمی لێدروست دەبێت هەمیشە بەتوندوتیژی مامەڵە لەگەڵ دەوروپشتی دەكات. دەڵێت «چونكە ئەو منداڵانەی كە كاردەكەن ڕۆژانە بەشێوازی جۆارو جۆر ڕووبەڕووی جۆرەها توندوتیژی جەستەیی و دەروونی و كۆمەڵایەتی و سێكسی دەبنەوە كە هەموو ئەمانەش كاریگەری سلبی لەسەر لایەنی دەروونی ئەو منداڵانە دروست دەكات». بەهار جەخت لەوەش دەكاتەوەو دەڵێت «زۆربەی ئەو منداڵانەی كاردەكەن ڕووبەرووی دەستدرێژی سێكسی دەبنەوە، كەئەمەش ترسناكترین و نالەبارترین قەیران لەسەر دەروونی ئەو منداڵەدا دروست دەكات. بێجگە لەوەی زۆر منداڵ هەن لەكاتی دەستكردن بەكاركردندا ناچاردەبن واز لەخوێندن بهێنن و كەسێكی نەخوێندەوار دروست دەبن».

پێویستە ڕێكخراوەكانی منداڵان یەك ڕاو یەك دەنگ بن
فەرهاد وەك باسی دەكات و دەڵێت «ڕێكخراوی منداڵپارێزی كوردستان لەدوای ساڵی 2007 پرۆژە یاسای كاركردنی منداڵانی دا بەوەزارەتی كار و بۆئەوەی بیخاتە نێو بواری جێەبجێكردنەوەو بیخاتە نێو كاری بەرنامەی خۆیەوە بۆپاراستنی مافەكانی منداڵ، وەزارەتی كار بەهەماهەنگی لەگەڵ ژمارەیك ڕێكخراوی ناحكومی پرۆژە یاسایەك ئامادەكراوە بۆ پەرلەمان، بەڵام ئەوەی گرنگە ئەو پرۆژە یاسایە پێویستی بە تەعدیلاتی زۆرە واتا كاركراوە بۆ پرۆژە یاساكان، بەلام ئەوەی گرنگە هەر ڕێكخراوێك لە ئێمە ڕوئیایەكمان هەیە بۆكاركردن و بەرنامەیكمان هەیە و دەبێت ئەو كارەی كەدەیكەین دەبێت بزانین بۆ دەیكەین چۆن دەیكەین، بۆئەوەی فشار بخرێتە‌ سەر لایەنی حكومەت و پێویستە ڕێكخراوەكانی منداڵان یەك ڕاو یەك دەنگ بن. چەندینجار كۆڕ و سیمینارمان ئەنجام داوە بۆئەوەی بتوانین كارێك بكەین، بەڵام نەك تەنیا ئەوەش ببێت بەژمارەیەك لەژمارەكان و تەنیا دانیشتن بێت». فرهاد ئەوەش دەخاتەڕوو، كە زۆربەی ڕێكخراوەكان ئەوەندەی گرنگی بەرێكلام و ڕاگەیاندنەكان دەدەن ئەوەندە گرنگی بەمنداڵەكان نادەن، ڕەنگە ئەوان ئەوەندە مەبەستیان خۆناساندنە ئەوەندە مەبەستیان كاركردن نییە».

سەبارەت بەوەی تاچەند ڕێكخراوی منداڵپارێزی كوردستان توانیویەتی ئەم كێشەیە چارەسەر بكات، فرهاد بەڕێوەبەری ڕێكخراوی منداڵپارێزی كوردستان وتی «ئێمە وەك ڕێكخراوی منداڵپارێزی كوردستان لەساڵی (2007) دەستمان بەم پرۆژەیە كرد، ئەویش بەئەنجامدانی ڕووپێوێك لەساڵی (2007) تەنیا لەسەنتەری ناوشارەكانی هەولێر و سلێمانی و دهۆك، (14878)منداڵی ئیشكەر لەهەرێمی كوردستان هەبوو، بێگومان لەساڵی (2010) كە كۆتای پرۆژەكە بوو ڕووپێویكمان كرد ڕێژەكە كەم بۆتەوە بۆ (12479)، ئەمە ڕێژەی گشتیی، ئەگەر تەماشا بكەین لەكۆی ڕێژەی گشتی(14878) ساڵی (2007)دا، تەنیا (7305) ڕێژەی ڕاستەقینەیە، بێگومان ئەم ڕێژەیە لەساڵی (2010) كەمبۆەوە بۆ(4890) منداڵ، واتا لە (7305) دابەزیوە بۆ ((4890) ) وتا ڕێژەكە بەشێوەیكی بەرچاو لەماوەی ئەو سێ ساڵەدا دابەزیوە، ئەوەی گرنگە ئێمە ناڵێین بەتەنیا وەك ‌منداڵپارێز ئەم كارەمان كردووە، بەڵكو بەهەماهەنگی لەگەڵ وەزارەتەكانی ناوخۆ و كاردا توانیمان تاڕادەیەك كارەكە ئەنجامبدەین، ئێمە قەتیش بانگەشەی ئەوەمان نەكردووە كەئەو ڕێژەیە بەرەو نەمان ببەین، چونكە ئەوە ئامانجێكی زۆر گەورەیە ئێمە وەك ڕێكخراوی منداڵپارێزی كوردستان لەدوای ساڵی 2010 لەو پرۆژەیە وەستاین و دامان بەوەزارەتی كار و كاروباری كۆمەڵایەتی بە نیازی ئەوەن تەبەنی بكەن وكاری لەسەر بكەن».

چارەسەركردنی ئەم دیاردەیە
سەبارەت بەچارەسەكردنی گرفتی منداڵانی ئیشكەر بەهار دەڵێت بۆ چارەسەركردنی گرفتی منداڵانی ئیشكەر پێویستە چەند هەنگاوێك بنێین، لەوانە هەوڵبدەین ئەو منداڵانە بەر لەهەموو شتێك بیانگەڕێنینەوە بۆخوێندن و هانیان بدەین، ئەگەر تەمەنیشیان بەسەرچووبێت دواتر دەبێت سەرجەم ئەو منداڵانەی بەقۆناغی چاكسازیدا تێبپەڕیون واتا پێویستە سەنتەرێكی چاكسازی كردن تایبەتی بۆمنداڵانی ئیشكەر هەبێت و سەرجەم كارمەندی پسپۆڕی جیاوازی تیادابێت، چونكە چارەسەری ئەو منداڵانە پێویستی بە پسپۆر و توێژەری دەرونی و كۆمەڵایەتی هەیە، لەبەر ئەوەی زۆریان ڕووبەڕووی گرفتی دەروونی بوونەوەتەوە بەهۆی ئەو تووندوتژیانەی كەدژیان ئەنجامدراوەو لەبەر ئەوە پیویستیان بەوەهەیە كەماوەیك لەژێر چاودێری كەسانی پسپۆڕدا بن و لەلایەن كەسانی پسپۆری كۆمەلایەتی و دەروونیەوە چارەسەربكرێن، ئەو كات دوای ئەو قۆناغە دەتوانرێت ئەو منداڵانە بهێنرێنەوە بۆ نێو كۆمەڵگە».