پەرەپێدانی كۆمەڵایەتی بەمانا سیستماك و فراوانەكەی پرسێكی فرە رەهەند و هەمە بابەتە، فراوانترە لەوەی لەمەسەلەیەكی دیاریكراوی بگوشین و بچووكی بكەینەوە، پەرەپێدانی كۆمەڵایەتی لەفراوانترین ماناكانیدا، هەموو ئەو ئایدیا و فەلسەفە سیاسی و پەروەردەیی و ئابوورییەیە كە كۆمەڵگە بەهۆیەوە ئاراستە و بەڕێوەدەبرێ، هاوكات لەسەرێكی دیكەشەوە چەند چەمك و دەستەواژەیەكیش لەخۆ دەگرێ كە بەشێوەیەكی راستەوخۆ تێكەڵكی و ئیندماجیان لەگەڵ هەیە و بێ هێنانەدی ئەو سیستەمانە ناكرێ باس لەڕووە فراوانەكەی پەرەپێدانی كۆمەڵایەتی بكەین، ئەوانیش، سیستمی پارێزی و دڵنیابوونی كۆمەڵایەتی (نظام الحمایة الاجتماعیة)و پردی ژێرخانی كۆمەڵگە و پەرەپێدانی مرۆیی و بەشداریپێكردنی تاكە لەبڕیاری سیاسیدا.
یەكەمینجار "پەرەپێدان" وەك دەستەواژەیەك لەفەرهەنگی سیاسیدا لەسەرەتای پەنجاكانی سەدەی رابردوو سەریهەڵدا، واتە دوای كۆتاهاتنی جەنگی جیهانی دووەم و هاوكات لەگەڵ ئەو تەوژم و رەوتە جیهانییەی كە بانگەشەی بۆ ئازادی و رزگاربوونی لەژێر داگیركاری وڵاتە كۆڵۆنیالییەكان دەكرد، هەر لەوێوەش بەهۆی بەشبوونی ئەوكاتی جیهان بەسەر بلۆكی رۆژهەڵات كە فەلسەفەی ماركیسزم رابەرایەتی دەكرد لەگەڵ بلۆكی رۆژئاوا كە پێشەنگی هزری سەرمایەداری بوو (پەرەپێدانیش)كەوتە ژێر كاریگەری دووراییەكانی ئەو دوو فەلسەفە جیاوازە، ئەوكات لەقامووسی سیاسی رۆژئاوا، وڵاتانی تازە دامەزراو و سەربەخۆ وڵاتانی دواكەوتوو (الدول النامیە) بوون لەبەرامبەریشدا لەهزری ماركیسەكاندا بەوڵاتی (تازە پێگەیشتوو) یان كۆمەڵگە تازە پێگەیشتووەكان ناو دەبران، هەر رۆژئاواییەكانیش بوون بیرۆكەی جیهانی سێیەم، یان بە باڵای ئەو وڵاتانەدا دابڕی، واتە ئەو كێبڕكێ هزری و فەلسەفییەی ئەوكات ئینفیكاسی لەسەرپێناسەكردن و ئالییەتەكانی خوڵقاندنی كۆمەڵگەیەكی پێگەیشتوو هەبوو.
وەك روونمانكردەوە، پێدا "پەرەپێدان" پرۆسەیەكی فراوان و گشتگیرە سەرجەم ئەڵقە و كایەكانی ژیانی مرۆڤ هەر لە ئابووری و كۆمەڵگە و سیاسی و پەروەردەییەوە دەگرێتەوە تا دەگاتە كایە زانستی و تەكنەلۆژییەكان. زۆرێك لەهزرڤان و لێكۆڵەرانی واری گەشەپێدانی كۆمەڵگە پێیانوایە ناكرێ جیاكاریی لەنێوان (پەرەپێدان) و (گەشەكردن) بكەین وەك ئەوەی هەندێك لەپیاوانی ئابووری دەیكەن، ئەوەتا گەورە ئابووریناسێكی وەك (فرانسۆ برۆ) دەڵێت: پەرەپێدان و گەشەكردن وەك دوو ڕووەكەی یەك دراون، سەرجەم ئەو گۆڕانكارییە فكری و ئابووری و كۆمەڵایەتییانە دەگرێتەوە كە لەحوقبەیەكی زەمەنی دیاریكراو لەكۆمەڵگەیەك لەكۆمەڵگەكان روودەدەن و ئامادەگی بەرچاویان لەلایادكردنی توانای گشتی كۆمەڵ دەبێ، بەڵام خۆ ناشكرێ ئەو پێناسەیەی (فرانسوا) وەك تاكە پێناسە بناسێنین و گشتگیری بكەین بەڵكو سۆسیۆلژیست و ئابووریناسان و داڕێژەرانی هزری سیاسی هەریەكەیان گۆشكراون بەئایدیا و فەلسەفەیەكی دیاریكراو و پێناسەی جیاوازیان هەیە، راستە ئەوان لە رووی میكانیزمەوە جیاوازن بەڵام دواجار ئامانجی هەموویان بەهێزكردنی تواناكانی تاكە بۆ موساهەمەكردنی لەگەشەپێدانی كۆمەڵ و بەهێزكردنی توانای بەرەنگاربوونەوەی ئاریشەكان و بەشداریكردنی لەبڕیاری سیاسیدا، هەر بۆیە دەبینین هەموولایەك جەخت لەسەر هەمەلایەنی و گشتگیری پرۆسە پەرەپێدان دەكەن، بۆ نموونە لە رووی پەروەردەییەوە دەبێ دەوڵەت خودان فەلسەفەیەكی پەروەردەیی ئەوتۆ بێ تۆوی ئیرادە و باوەڕبەخۆبوون لەنێو تاكەكانی كۆمەڵ بچێنێت، لە رووی سیاسیشەوە ئەوەندە كراوە و ئازاد بێ دەرگا لەبەردەم تاكەكانی واڵا بكات تا پشكداری لەبڕیارە چارەنووسازەكان بكەن و لەرووداو و پێشهاتەكاندا قسەی خۆیان هەبێ، سەبارەت بەبواری كۆمەڵایەتیشی هانی سیستمی دڵنیایی كۆمەڵایەتی و پارێزی كۆمەڵایەتی بدات، پارێزی بە واتای بەخشینی بیمەوە یارمەتی بەهەژار و نەداران و باشكردنی گوزەرانیان و رێكخستنی هەلی كاركردن بۆیان ئینجا لەكاتی كاركردنیشدا سیستمی دەسەبەری كۆمەڵایەتیان بۆ بچەسپێنێ كە ئەمەش خاڵێكی بەهێز دەبێ لەكاڵكردنەوەی خروقاتی چینایەتی و جیاوازییە كۆمەڵایەتییەكان و هەنگاونان رووەو عەدالەتی كۆمەڵایەتی، لێرەوە جێگەی خۆیەتی بڵێین كە بێ گەشەپێدانی كۆمەڵایەتی كە سەرەتاكەی لەپەرەپێدانی مرۆییەوە دەستپێدەكات، ئەستەمە باس یەكسانی و عەدالەتی كۆمەڵایەتی بكەین، كە بێگومان ئەمەشیان بابەتێكی گرنگ و هەستیارە و قسە و باسێكی زۆر هەڵدەگرێ.
مەبەستی سەرەكی ئێمە لەو هەموو پێناسە و راڤەكردنەی "پەرەپێدان و بوژاندنەوەی كۆمەڵگە" بۆ دۆزینەوەو گەیشتمانە بەڕێگەچارە و میكانیزمێكی گونجاو لەپێناو گەیشتن بەگەشەپێدان، نەخشەڕێگە و میكانیزمێك لەو سەردەمەی جیهانگەرایی و دنیای تاكجەمسەریەدا بەرچـــــــــــــاوكردنی واقیعی كـــــــــــــۆمەڵگەی كوردی بنمانگەیەنێتە كەناری پەرەپێدانی مـــــــــــرۆیی و گەشەی كۆمەڵگە، هەر بۆیە (گوڵان) بەئەركی خۆی دەزانێ لەو تەوەرەدا بۆچوونی چەند شارەزا و تایبــــــــــــەتمەندێك لەو بوارە وەربگرێ.