حوسێن خالید قایمقامی قەزای زاخۆ بۆ ( گوڵان ): سەرۆكی هەرێم بۆ دامەزرانی ئیدارەیەكی سەربەخۆ لە زاخۆدا ڕێزی لەداواكاری هاووڵاتییان گرت


زاخۆی دەلال؛ شارێكە لەسەر زێی خابوورەو شانازی بەدەیان كەڵە هونەرمەندی وەك ئەیازو ئەردەڵانەوە دەكات، كاتێك لەساڵی1964 زاخۆ بوو بە قەزا، ئەم بیرۆكەی بوون بە قەزایە لەدەرئەنجامی گرنگییەتی جوگرافیایی شوێنەكەیەوە هات كە كەوتۆتە سەرسنووری توركیاو سوریا، دەكرێت بەزاخۆی دەلال بووترێت ئەو پردەیە كە كوردستان بەجیهانی پێشكەوتووی ئەوروپاوە دەبەستێتەوە، هەر بۆیە پێویستە شارەكە لەئاست ئەو واقیعەدا ئامادەیی هەبێت..
جێی دڵخۆشی ئێمەش بوو كاتێك بینیمان كاری نۆژەنكردنەوەی پردی دەلال بەڕێوەدەچێت. لەلایەكی ترەوە ئەمڕۆ زاخۆییەكان گلەییان لەحكومەتی هەرێم هەیە بەوەی قەزایەكی وا قەرەباڵغ و گرنگ بۆ خۆی نەكراوەتە ئیدارەیەكی سەربەخۆ، داواش دەكەن ئاوڕێك لە زێی خابوور بدرێتەوە، تاوەكو ئاوەكەی لە پیسبوون بپارێزرێت.

ئەمساڵیش وەك ساڵانی دیكە گرفتی سایلۆمان دەبێت و بەناچاری كاتێك گەنم و جۆ وەردەگرین لەحەوشەی سایلۆكە دایدەنێین
كاتێك سەردانی زاخۆمان كرد گۆڕانكارییەكی باش لەبواری بینایەو پاكوخاوێنی شارەكەمان بەرچاو كەوت؛ ئەمە واقیعێكە لەزۆربەی ئەو قەزایانەی سەردانمان كردووە نەمانبینی، بەڵام لەگەڵ ئەمەشدا كاتێك هاووڵاتیانمان دوواند، باسیان لەلاوازی تۆڕی ئاوی خواردنەوەو كەمی هەلی كار بۆ گەنجەكان دەكرد، بەتایبەت لەقەزایەكدا كە لەڕووی دانیشتووانەوە بەگەورەترین قەزای هەرێمەكە دادەنرێت، ئەمەجگە لەوەی 15 هەزار ئاوارە لەناوچە دابڕاوەكان و شاری موسڵەوە هاتوونەتە ناو شارەكەو بارگرانیشی لەسەر ئاستی پێشكەشكردنی خزمەتگوزارییەكان لێكەوتۆتەوە، بەمشێوەیە ژمارەیەك لەهاووڵاتیانی قەزاكە گلەیی و رەخنەیان لەئاستی پێشكەشكردنی خزمەتگوزارییەكان هەبوو، حوسێن خالید قایمقامی زاخۆ پێی وابوو نزیكەی 260 هەزار كەس لەقەزاكە نیشتەجێیە، ناحیەكانی دەركاری و باتۆفە و رزگاری لەخۆدەگرێت، بەڵام بەهۆی بارودۆخەكەی سەرسنوورەوە ژمارەیەكی كەم لەگوندەكان ئاوەدانكراونەتەوە. گەرچی سنووری كەوتۆتە ناوچەیەكی سنووری دەوڵەمەندی كشتوكاڵییەوە؛ هاوكات بەگەورەترین دەروازەی سنووری ناوچەكە دادەنرێت. بوونی كەموكورتیش بۆ ئەو وێرانی و فەرامۆشكردنەی رژێمە یەك لەدوای یەكەكانی عێراق دەگەڕێتەوە كە قەزاكەمانی كردبووە سەربازگەیەك و لە خزمەتگوزارییەكان بێبەش كرابووین، ئەنفال و تەرحیل و وێرانكردن بەهاوشێوەی قەزاكانی ترو ناوچەكانی دیكەی كوردستان زاخۆشی گرتبۆوە.
ئێستاكە زاخۆ قەرەباڵغترین قەزایەو تاكو ئێستا نەكراوەتە ئیدارەیەكی سەربەخۆ كە ویستی دانیشتووانەكەیەتی، قایمقامی زاخۆ دەڵێت : دوای ئەوەی بڕیاردرا سۆران و راپەڕین و هەڵەبجە بكرێتە ئیدارەیەكی سەربەخۆ، ڕاستەوخۆ داخوازیمان پێشكەش بەسەرۆكی هەرێمی كوردستان كرد، ئەویش بەسوپاسەوە رێزی لەداواكاری دانیشتووانی قەزاكەمان گرتوو هەڵسەنگاندنیشی بۆ داواكارییەكەمان كردوو بڕیاریدا زاخۆش بكرێتە ئیدارەیەكی سەربەخۆ، هۆكاری دواكەوتنی جێبەجێكردنی بڕیارەكەش بۆ ئەو بارودۆخە دژوارە دەگەڕێتەوە كە سلێمانی وناوچەكانی ئەو پارێزگایە لەم دواییەدا بەخۆیەوە بینی، گەرچی تا ئێستا نووسراوێكی فەرمی نییە، بەڵام بڕیاری سەرۆكە زاخۆییەكان دڵنیان كە جێبەجێ دەبێت. سەبارەت بەو ڕەخنانەی كە لەلای هەندێك لەهاووڵاتیان هەبوو بەوەی زاخۆ پشتگوێ خراوە، قایمقامی زاخۆ وتی : (هەرسنوورو ناوچەیەك گرنگی و تایبەتمەندێتی خۆی هەیە، پێم وایە بەپێی توانا بودجەو پارە بۆ هەر شوێنێك تەرخان كراوە، بەڵام كەموكورتیش هەیەو پێویستی بە كاری جددی و پلانی زانستی هەیە، ساڵانەش بەپێی ئەم پلانە بودجە تەرخان دەكرێت و بەشێوەیەكی شەفاف دەخرێتەڕوو. ئێمە لەسنووری قەزاكەمان لەبواری خزمەتگوزارییەوە گرفت و كەموكوڕیمان هەیە بۆ نموونە لەبواری ئاوو ئاوەڕۆو ڕێگاوبان و تەندروستی و . تاد، كێشەو گرفت هەیە، ئەمەش پێوەندی بەباشتربوونی ژیانی هاووڵاتیان و بەرزبوونەوەی ئاستی داخوازی هاووڵاتیانەوە هەیە، ئێستاكە لەبواری كەرتی پەروەردەیی 86 هەزار قوتابیمان هەیە هەربۆیە 5 قوتابخانەمان هەیە سێ دەوامی تێدایە، جێی دڵخۆشی و ئومێدی ئێمەشە ساڵ لەدوای ساڵ گرفت و كێشەكان كەمتر دەبێتەوە، بۆ چارەسەركردنی كێشەی قوتابخانە ئێستا لە زاخۆ 5 قوتابخانە لەلایەن حكومەت و دوو قوتابخانەش لەلایەن خێرخوازێك لەژێر جێبەجێكردنە، بەڵام سەڕەرای ئەم قوتابخانانە ساڵی داهاتوو دووبارە ژمارەی قوتابیان زیاد دەكات و گرفتەكە سەرهەڵدەداتەوە. سەبارەت بەكەرتی تەندروستیش لەسەردەمی كابینەی پێنجەمدا نەخۆشخانەیەكی 200 قەرەوێڵەیی بۆ زاخۆ خراوەتە ژێر جێبەجێكردن و لە 40%ی تەواو بووەو بەهەمانشێوەش بەبڕیاری پارێزگای دهۆك و لەسەر بودجەی پەرەپێدانی پارێزگا نەخۆشخانەیەكی لەدایكبوون و منداڵان لە ژێر جێبەجێكردندایەو لە 60%ی كارەكانی تەواو بووە.
بەتەواوبوونی ئەو دوو پرۆژەیە كەرتی تەندروستی لەقەزاكەماندا هەنگاوێكی باش بەرەو پێشەوە دەنێت، بەڵام گرفتی پسپۆرایەتی و میلاكاتی كارمەندی پزیشكیمان هەر دەمێنێت، ڕاستە دامەزراندن بۆ پزیشك هەیە، بەڵام خواست لەسەر پزیشك زۆر زیاترە لە ژمارەی دەرچووانی كۆلێژەكانی پزیشكی بەتایبەتی هەندێك پسپۆرایەتی.
ئەركی وەزارەتی پیشەسازی و بازرگانییە
سایلۆیەكی گەورەترمان لە زاخۆ بۆ دروست بكات.
لەوەڵامی پرسیارێكی گۆڤارەكەماندا بەوەی لەكاتی وەرزی دورینەوەی گەنم كێشەی سایلۆ و گرفتی قەرەباڵغی دروست نابێت، قایمقامی زاخۆ ئەمەی بەكێشەیەكی سەرەكی داناو وتی: ئەمساڵیش بەهەمانشێوەی ساڵی رابردوو رووبەڕووی گرفتی بێ جێگایی لە سایلۆكەمان دەبینەوە كە لە ساڵی 1970 دروستكراوەو لەگەڵ پێداویستی و مواسەفاتی ئەمڕۆدا ناگونجێت، بۆیە گەنم و جۆ كە وەردەگرین لە حەوشەی سایلۆكە دایدەنێین، ئەمە ئەركی وەزارەتی پیشەسازی و بازرگانییە تاسایلۆیەكی گەورەترمان لە زاخۆ بۆ دروست بكات.
پێویستە حكومەت بۆ كێشەی زێدەڕۆیی چارەسەرێك بدۆزێتەوە
سەبارەت بەو بڕیارەی كە لەئەنجوومەنی وەزیرانەوە درا بەوەی دەسەڵاتی ئیداری و دارایی بێتە خوارەوە، قایمقامی زاخۆ بەهەمانشێوە گلەیی و گازندەی هەبوو لەمبارەیەوە پێی وابوو دەرچوونی ئەو بڕیارە بۆ باشتربەڕێوەچوونی كارەكان كارێكی باش بوو، بەڵام دەسەڵاتی ئیداری لەرووی پراكتیكییەوە دانەبەزیوەتە خوارەوە، بۆ نموونە بڕیاری پەرلەمان هەیە كە ئەو زێدەڕۆییانەی تا ساڵی 2000 ئەنجامدراوە چارەسەر بكرێت، بەڵام ئەوەی لە دوای 2000 ەوە دروستكراوە هیچ بڕیارو ڕێگاو دەسەڵاتێك نییە چارەسەری بكات . پێویستە حكومەت بۆ ئەم كێشەیە چارەسەرێك بدۆزێتەوە بڕیار دەربچێت و دەسەڵاتیش بنێرێتە خوارەوە تا بەزووترین كات كار بۆ چارەسەركردنی بكرێت، لەبەڕێوەچوونی كارەكانماندا زۆر بەرنامەو پلان و پرۆژە هەیە دوادەكەوێت چونكە دەسەڵاتی ئیداری و دارایمان نییە، بۆ نموونە نەبوونی یەكەی ژمێریاری گەورەترین كۆسپە لەبەردەم بەرەوپێشچوونی قەزاكەمان و لەلای ئێمە هیچ جۆرە بودجەیەكمان لەبەردەستدا نییە، بۆ هەموو كارێكی بچووك و گەورە دەبێت داواكاری و نووسراو بەرزبكەینەوە و ئەمەش كاتی دەوێت تا بودجەی بۆ دادەنرێت و بەدەم داواكارییەكەمانەوە دێن.
تاكو ئەمڕۆ لەسنووری زاخۆ چەندین گوند هەیە ئاوەدان نەكراونەتەوە بەهۆی بارودۆخی سەرسنوورەكان و بوونی مین و ڕاهاتنی خەڵكی لەسەر ژیانی خۆشگوزەرانی شار. بوونی مین كاریگەری لەسەر ئاوەدانكردنەوەی گوندەكان هەبووە. لەلایەكی ترەوە ئاوارەبوونی ژمارەیەكی زۆر لە برا مەسیحی و عەرەبەكان كارو ئەركەكانی قورستر كردووین و پێویستە ئاستی خزمەتگوزارییەكان فراوانتر بكرێت، ئەمە جگە لەوەی كرێی خانوو لە زاخۆ گران بووە، پێویستە ئەو راستییەش بوترێت ئەو برا مەسیحییانەی هاتوونەتە زاخۆ لەبنەڕەتدا لە 95%ی خەڵكی زاخۆن و گوندیان هەیەو چوونەتەوە سەر گوندەكانی خۆیان و لەسەر بودجەی حكومەتی هەرێم 1700 خانوویان بۆ دروست كراوە و پرۆژە خزمەتگوزارییەكانی ئاوو ئاوەڕۆو كارەبا و ڕێگاوبانیان بۆ دامەزراوە.
لەكۆتاییدا قایمقامی زاخۆ وتی: گرنگییەكی باش لەبواری وەرزشی لە زاخۆ دراوەو یاریگایەكی مۆدێرن و بەرفراوان دروستكراوە كە لەداهاتوودا لەسەر ڕووبەری 50 دۆنم زەوی دەبێتە كۆمەڵگایەكی وەرزشی بەر فراوان.