گەشتوگوزارو شوێنەوارەكانی پێنجـوێن پشتـگوێ خراون

گەشتوگوزارو شوێنەوارەكانی پێنجـوێن پشتـگوێ خراون
گەشتوگوزارو شوێنەوارەكانی پێنجـوێن پشتـگوێ خراون و دەستـــــەی وەبــــەرهێنــــانیش یەك پرۆژەی لەو سنوورە ئەنجام نەداوە

پێنجوێن هەر لە سەردەمی دەوڵەتی عوسمانیەوە یەكەیەكی ئیدارەی تایبەت بەخۆی هەبووەو، لە سەرەتای ساڵانی پەنجاكانەوە بۆتە قەزا تەنانەت گەڕەكێكی جولەكەنشین لەم قەزایە بوونی هەبووە. ئەم قەزایە ناحیەكانی گەرمك و ناڵپارێز و 180 گوند لەخۆ دەگرێت، ژمارەی دانیشتوانی سنوورەكە بەگشتی 42 هەزار كەسە و خەڵكی سنوورەكە بەگشتی و گوندەكان بەتایبەتی بەكاری كشتوكاڵی و بە بەخێوكردنی مەڕ و ماڵات خەریكن و هەندێك لە دانیشتوانەكەی بەتایبەتی گوندەكانی نزیك سنوور كارو كاسبی لە خاڵە سنوورییەكان دەكەن، هەر بۆیە ئەم گوندانە باشتر ئاوەدانكراونەتەوە بەپێچەوانەی ئەو گوندانەوە كە كارو كاسبی تێدا نییە. لەبەر نزیكی ئەم قەزایە بە سنووری ئێرانەوە هەر لە سەرەتای شەڕی عێراق – ئێران لە ساڵی 1981 لەلایەن حزبی بەعس ڕووخێنرا و ژێرخانیشی تێكدرا و خەڵكەكەشی راگوازرایەوە بۆ شارو شارۆچكەكانی تری كوردستان، لە دوای ساڵی 1991 دانیشتوانی سنوورەكە گەڕانەوە بۆ سەر زێدی باوباپیرانیان و لە ڕێگای حكومەت و هاوكاری هەندێك رێكخراوی مرۆیی یارمەتی و پشتگیری كران و قەزاكە ئاوەدانكرایەوە، بەڵام لەبەر بەرفراوانی شارۆچكەكە كەموكوڕی خزمەتگوزارییە سەرەكییەكان بەرچاو دەكەوێت و پێویستی بە ئاوڕلێدانەوەی زیاتر هەیە، ئێمە وەكو تیمی گۆڤاری گوڵان سەردانی قەزای (پێنجوێن)مان كرد و راوبۆچوونی چەند هاووڵاتییەكمان وەرگرت هەر هەموویان گلەیی و گازاندەیان لە بوارەكانی خزمەتگوزاریەكانی ناو شار و گەڕەكەكان هەبوو بەتایبەتی لە هەندێك گەڕەك لە بارەی خراپی و بێسەروبەری شەقام و كۆڵانەكان وەكو گەڕەكی كانی مینا و پێنجوێنی كۆن و . . . و گلەیی لە نەبوونی هەلی كار و دانەمەزراندنیان لە كەرتی گشتی هەبوو. . . . دواتر گلەیی و گازاندەی هاووڵاتیان و چەند پرسیارێكی ترمان ئاڕاستەی (رەزا محەمەد) قایمقامی قەزای پێنجوێن كرد، ئەویش ڕاوبۆچوونی خۆی بۆ گۆڤاری گوڵان بەمجورە دەربڕی.
رەزا محەمەد قایمقامی قەزای پێنجوێن بۆ (گوڵان):
لە پێنجوین كێشەی پزیشكی پسپۆڕیمان هەیە
چیا و دۆڵەكانی سنووری قەزای پێنجوێن نەبۆتە تۆرا بۆرا
لەساڵی 2007 سنووری قەزای پێنجون رووبەڕووی هێرشێكی تیرۆریستی بوونەوە لە گوندی سیاگویز و لە ئەنجامدا حەوت پۆلیس شەهید بوون، لەبەر هەڵكەوتەی جوگرافیایی قەزاكە بەبەردەوام پرسیاری بارودۆخی ئەمنی و ئارامی لەم ناچە سنوورییە دەكرێت، لەمبارەیەوە قایمقامی قەزای پێنجوێن وتی: من ماوەی زیاتر لە ساڵێكە وەكو قایمقامی قەزای پێنجوێن دەستبەكارم، لە سنوورەكە هیچ هێرشێكی تیرۆریستی نەكراوەتە سەر و دەتوانم بڵێم حاڵەتی ئەمنی زۆر باشە، چیا و دۆڵەكانی سنووری قەزای پێنجوێن نەبۆتە تۆرا بۆرا بە تەئكید هەر هەموو سنوورەكە هێمن و پارێزراوە لە دەستی ناحەزان و تیروریستان، هەر ئەو گوندەی كە لە ساڵی 2007 هێرشی تیرۆریستی كرایە سەر ئیستاكە ئاوەدانەو زیاتر لە سەد ماڵی تێدا نیشتەجێیە و ڕۆژانە بەكار و كاسبی خۆیانەوە خەریكن، لە سەرجەم سنوورەكە خاڵی پاسەوانی سنوورمان هەیە كە لە دوای ساڵی 2007 رووبەڕووی هیچ حاڵەت و كارو هێرشێكی تیروریستی نەخوازراو نەبووینەوە، ئەو حاڵەتەی لە 2007 روویدا ئەنجامدەرانی لە دەرەوەی سنوور هاتبوون، چونكە پێنجوێن 180 كیلۆمەتر سنووری لەگەڵ كۆماری ئیسلامی ئێران هەیە لەگەڵ قەزاكانی بانە و مەریوان هاوسنوورین، لەبەر ئەوە بۆی هەیە هەندێ جار خەڵكیش دزە بكات، بەڵام بە هاوكاری هێزە ئەمنیەكانی هەردوولا توانراوە پارێزگاری لەم حاڵەتانە بكرێت و هێمنی ئاسایش بۆ ناوچەكە دابینكراوە.
هەموو قوتابی و مامۆستاكانی پێنجوێن لە فیستڤاڵی ساڵانەی پێشانگای قوتابخانەكان بەشداربوون
رێكەوتی 27/4/2011 كاتێك بەڕێكەوتین بۆ پێنجوێن ئەو شارە سەرقاڵی فیستڤاڵێكی قەشەنگ و جوان بوو كە تێیدا پێشانگای ساڵانەی قوتابخانەكان سازیاندابوو، قوتابخانەكانی سنوورەكە جموجوڵ و چالاكییەكی زۆری پێوەدیاربوو لەمبارەوە قایمقامی قەزای پێنجوێن وتی: بە خۆشحاڵییەوە ئەمڕۆ لە كەشوهەوایەكی هێمن و ئارامدا هەر وەكو هەموو ساڵانی تر پیشانگای ساڵانەی قوتابخانەكان سازكرا و لە فیستیڤاڵێكی زۆر قەشەنگ و خۆش سەرجەم قوتابخانەكانی سنووری قەزاكە بەكارو چالاكی جۆراوجۆر بەشداربوون، بەشدارییەكی زۆر بەرفراوانكرا كە دەتوانم بڵێم لە ساڵانی رابردوو بەرفراوانتربوو هیچ قوتابخانە و مامۆستایەك نەبوو بەشدار نەبێت، هەروەها رۆژی دواتر لە ناحیەی گەرمك هەمان فیستیڤاڵ بۆ قوتابخانەكانی سنووری ناحیەكە ئەنجام دەدرێت.
گەرچی ئەمساڵ بوومەلەرزە رووی نەداوە، بەڵام پێویستیمان بەبنكەیەكی پێوانەی هێزی بوومەلەرزە لەناوچەكە هەیە
یەكێك لەو رووداوە سروشتیانەی پێنجوێن پێوەی ناسراوە روودانی بوومەلەرزەیە كە خۆشبەختانە لەم چەند ساڵەی دواییدا ناوچەكەی نەگرتۆتەوە، چونكە شێوەی دروستكردنی خانووەكان كە لە زۆر گوندەكان و لە ناو سەنتەری شارەكەش هێشتا بەخانووی قوڕو بەرد دروست دەكرێت، رەزا محەمەد لەمبارەیەوە دەڵێت: خۆشبەختانە لەم ساڵدا بوومەلەرزە رووی نەداوە و ئێستاكەش شێوازی دیزاینی خانووەكان گۆڕدراوە، ئەو حاڵەتەی بوومەلەرزە لەساڵی 1947 روویداوەو زیانێكی گەورەی بەدانیشتوان و خانووبەرەكان گەیاند، لەو ماوە دوورو درێژەدا بەو شێوەیە بوومەلەرزە رووی نەداوە كە بەهێزو كاریگەر بێت و زیانی مرۆیی و ماددی لێبكەوێتەوە، ئەوەی جێی داخە بۆ زانینی ئاستی هێزی بوومەلەرزە هیچ بنكەیەكی تایبەت بەم حاڵەتە نییە ئەوەی هەمانە تەنیا بنكەیەكە لە ناو فەرمانگەی كشتوكاڵە بۆ زانینی رێژەی باران بارین و بەفر.
بەهۆی وەرزی بارانبارین كاركردن لە پرۆژەی سەرەكی ڕێگای نێوان سەیدسادق- پێنجوێن دواكەوت
وەكو دەزانین رێگاوبان لەهەموو شار و شارۆچكە و سنوورێك زۆر گرنگە و هۆكاری سەرەكی ئاوەدانكردنە و بەرەوپێشەوەچوونی ناوچەكەیە، ئەو پرۆژەی رێگا سەرەكییەی كە دێت بۆ پێنجوێن زۆر بەهێواشی كاری لەسەر دەكرێت و تەواوبوونی پرۆژەكە لە ماوەی دیاریكراوی خۆی دواكەوتووە، زۆر لە رێگاوبانی گوندەكانی سنوورەكەش قیرتاونەكراوەو لەبارودۆخێكی خراپدان، لەمبارەوە قایمقامی قەزای پێنجوێن وتی: لە پایزی ساڵی رابردوو ئەم پرۆژەیە دەستی پێكردووە، هەڵبەتە ئەم پرۆژەیە نۆژەنكردنەوەی رێگای سەرەكی نێوان سەید سادق - پێنجوێنە كە قۆناغی یەكەم بڕی حەوت ملیار دیناری بۆ تەرخانكراوە رێگای نێوان سەید سادق – نالپارێز دەگرێتەوە، بەڵام بە هۆی وەرزی بارانبارین كاری تێدا وەستا بوو، چونكە رێژەی بارانبارینی ئەم سنوورە یەكجار زۆرە، ئەمساڵ تا ئێستاكە 857 ملم باران لە سنووری قەزای پێنجوێن باریوە، ئەمەش كاریگەری راستەوخۆی لەسەر پرۆژەی رێگاوبان هەیە و هەر ئەمەشە پرۆژەكەی دواخستووە دەنا هیچ هۆكارێكی تر نابینین و پێشبینی دەكرێت لە رۆژانی داهاتووش باران ببارێت، بەڵام ئیستا كار لە پرۆژەكە دەستی پێكردۆتەوە، ئەو بەشەی كە ئیستا كاری تێدا دەكرێت لە سەرەتای مانگی تەممووزی ئەمساڵ كاریان تێدا تەواو دەبێت، ئەو بەشەی نالپاریز – پێنجوێن كە دەمێنێتەوە هەرچەندە رێگاكەی زۆر خراپ نییە، بەڵام ئەمساڵ بودجەی پێویستی بۆ تەرخانكراوە كە زیاتر لە دە ملیار دینارە، هاوكات ئەمساڵ دیزاینی جووت سایدی سەید سادق – پێنجوێن لە بەرنامەدایە، بەرنامەی حكومەت ئاوایە كە تەواوی جووت سایدی سلێمانی– پێنجوێن ئەنجام بدات و ئیستا ریگای نێوان عەربەت – سەید سادق كاری تێدا دەكرێت تەواو بوونی ئەم پرۆژەیە دەسكەوتێكی زۆر گرنگ دەبێت بۆ خەڵكی سنوورەكە بۆ حكومەتی كوردستانیش، چونكە مەرزێكی گرنگی نێودەوڵەتی دەكەوێتە سنوورەكە ئەویش مەرزی باشماخە دەتوانم بڵێم بە تەواو بوونی پرۆژەی رێگاوبانەكان برەوێكی زۆر بە ئابووری و جوولەی بازرگانی سنوورەكە و كوردستان دەدات.
هەروەها بۆناو سەنتەری شارۆچكەكە ژمارەیەكی زۆر شەقام و كۆڵانەكان قیرتاو و كۆنكریت كراوە و بۆ ئەوانەی ماوە بەرنامە و پلانمان داناوە، جووت سایدی سەنتەری شارەكەمان زۆر جوان و هاوچەرخانە بەرفراوان كردووە، بەڵام توڕی رێگاوبانی گوندەكان بەگشتی خراپە و قیرتاو نەكراوە، تەنیا هەندێكیان رێكخراون بەگرێدەر و شۆفڵ و هەندیكیش چەوڕیژ كراوە.
وەكو دەزانین رێژەی بەفركەوتن و بارانبارین لەم سنووە زۆرە و بودجەیەكی واش لەبەر دەستی یەكە ئیداریەكە نییە، لە لایەكی تر ئەو دەسەڵاتە ئیداری و دارایەی بڕیار بوو بۆ یەكە ئیداریەكان دابەزێت بە تەواوی جێبەجێ نەكراوە بە وتەی زۆربەی قایمقام و بەڕێوەبەری ناحیەكانی كە سەردانمان كردوون، ئایا لەكاتی لافاو یان هەر ڕووداوێكی تری سرووشتی چۆن بەرەنگاری دەبنەوە یان چۆن دەتوانن هاوكاری لێقەوماوەكان بكەن، لەمبارەوە قایمقامی قەزای پێنجوێن وتی: بۆ ئەم ڕووداوانە بودجەی حالەتی نایاسایی هەیە كە لە لایەن پارێزگای سلێمانیەوە بۆ رووبەرووبوونەوە حاڵەتی كتوپڕ تەرخان دەكرێت، هەروەها لەكاتی بەفربارینی زۆر لەلایەن تیمەكانی ئاوەدانكردنەوەوە شەقام و رێگاوبانەكان پاك دەكرێنەوە بۆ ئەوەی خەڵك و بازرگانان لە هاتوچۆكردن پەكیان نەكەوێت، بەڵام لەبارەی دابەزاندنی دەسەڵاتەكان ئەوە لە سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیرانەوە ئەو دەسەڵاتانەمان بۆدابەزیووە، گەرچی تا ئیستا بودجەی لەگەڵ نییە و بڕیارە كە ئەمساڵ بودجە پەسند بكرێت بەشی ئێمەش لە بودجە تەرخان بكرێت لە هەموو گرنگتر لەگەڵ دابەزاندنی دەسەڵاتی دارایی دەبێ یەكەیەكی ژمێریاریمان بۆ دابمەزرێت، چونكە یەكەی ژمێریاری كاریگەری و گرنگی تایبەتی خۆی هەیە، ئەم كێشەیەش لەسنووری هەموو پارێزگاكانی كوردستان هەیە، دواكەوتنی پەسەندكردنی بودجە بە مسۆگەری كاریگەری خراپی لەسەر ئیش و كار و پرۆژەكان دەبێت و پرۆژەكان دوا دەكەون، ئەمەش كاریگەری لەسەر شارۆچكەكە و سنوورەكە بەتایبەتی لەسەر پرۆژە خزمەتگوزاریەكان دەبێت.
تەنیا لە 15% ی كێڵگەكانی مین لە دەڤەرەكە پاك كراوەتەوە
لەسەردەمی رژێمە یەك لەدوای یەكەكانی عێراق بەتایبەتی لە سەردەمی بەعس و شەڕی نێوان عێراق و ئێران ژمارەیەكی زۆر مین لە سنوورەكانی كوردستان چێنرا و یەكێك لەو شوێنانەی كە زۆرترین ڕێژەی مینی لێ چاندراوە سنووری قەزای پێنجوێنە، ئایا ژمارەی كێڵگە مینەكان دەزانن چەندە و تا چ ئاستێك ناوچەكە لە مین پاك كراوەتەوە، ئایا ژمارەی قوربانیانی مین زۆرە؟ لەمبارەوە قایمقامی قەزای پێنجوێن وتی:
بەدڵنیاییەوە یەكێك لە گرفتەكانی سنوورەكە بوونی ژمارەیەكی زۆری كێلگەی مینە، چونكە ئەم سنوورە ناوجەرگەی رووبەڕووبوونە و شەڕی نێوان ئێران و عێراق بووە لە ماوەی هەشت ساڵدا، لە دوای راپەڕین و ئازاد بوونی هەرێمی كوردستان رێكخراوە ناحكومی و نێونەتەوەیی و ناوخۆ تا ئیستا بەردەوامن لە پرۆسەی پاك كردنەوەی سنوورەكە لە مین لە دوای ساڵی 2005 تا ئیستا حكومەتی هەرێم كاری باشی لەم بوارە ئەنجامداوە، ئەم پرۆسەیەش زۆر لەسەرخۆیە لەبەر ئەوەی سروشتی كارەكە بەم جۆرەیە، تا ئیستا دەتوانین بڵێین تەنیا لە 15% ی كێڵگەكانی مین لە دەڤەرەكە پاك كراوەتەوە و لە 85% ماوە پاك بكرێتەوە، بێگومان ئەمەش ماوەیەكی زۆری پێویستە تا دەتوانرێت هە ر هەموو ناوچەكە لە مین پاك بكرێتەوە، چونكە قەبارەی كارەكە و ئەم كارەساتە یەكجار گەورەیە. بێگومان قوربانیەكانی مین لە سنوورەكەمان زۆرە و بە بەردەوامیش قوربانی لێدەكەوێتەوە. كێڵگە مینەكان كاریگەریان لەسەر ئاوەدانكردنەوەی پێنجوێن هەیە،گوند هەیە ئاوەدان نەكراوەتەوە هەر لەبەر مین و ئەمساڵ نزیكەی حەوت ملیار دینار تەرخانكراوە بۆ هەڵگرتنەوەی مین لە ناوچەكەدا.
لەلایەكی ترەوە زۆربەی ئەو شوێنانەی كە ناوچەی سنوورییە ماوە ماوە دەكەونە بەر تۆپبارانەوە و پێنجوێنیش سنوورەكی دوور و درێژی لەگەڵ كۆماری ئیسلامی ئێران هەیە، ئایا ئەم تۆپبارانە سنووری قەزای پێنجوێن دەگرێتەوە؟ لەمبارەوە قایمقامی قەزای پێنجوێن وتی: لە هەموو ئەو ماوەی كە میدیاكان باسی تۆپبارانی سنوورەكان دەكەن و تا ئیستا سنووری پێنجوێنی نەگرتۆتەوە، بەڵكو تۆپبارانەكە زیاتر سنووری قەڵادزێ و حاجی ئۆمەران و چۆمانی گرتۆتەوە.
لەگەڵ نزیكبوونەوەی وەرزی هاوین مەترسی ئاگركەوتنەوە لە پێنچوێن دەكرێت
لەبەر ئەوەی ناوچەی پێنجوێن كەوتۆتە ناوچەكی شاخاوی و دارستانەوە بۆیە ناوبەناو مەترسی ئاگركەوتنەوەی لێدەكرێت بەتایبەتی لە وەرزی هاویندا، كە لە چەند ساڵی رابردوو ئاگرێكی زۆر لەو دیو سنووری ئێرانەوە بەرەو هەرێمی كوردستان هات، لەمبارەیەوە قایمقامی پێنجوێن دەڵێت: ساڵی رابردوو بە بەراورد لەگەڵ ناوچەكانی تر پێنجوێن ئاگركەوتنەوەی كەمتری تێدا بوو، بەشێك لە سەرچاوەی ئاگركەوتنەوەكانی پێنجوێن لە وڵاتی كۆماری ئیسلامی ئێرانەوە هاتووە، كاتێك سەربازەكانی ئێران لە چواردەوری مۆڵگەكانیان ئاگریان كردۆتەوە یا بەهۆی تەقینەوەی مین بووە، ئەوەی جێی مەترسییە ئەوەیە ئامێرەكانی ئاگركوژانەوەمان نییە گەرچی دوو بنكەی ئاگركوژانەوەمان هەیە لە سەنتەرو مەرزی باشماخ، بەڵام ئوتۆمبێڵەكانمان كەمە، بۆ هەردوو ناحیەی كرمك و ناڵپارێز لە ساڵی رابردوو داواكاریمان بەرزكردۆتەوە تاوەكو بنكەی بەرگری شارستانییان بۆ بكرێتەوە.
نەبوونی ماستەر پلان و تاپۆی خانووەكان بەیەكێك لەگرفت و كێشەكانی هاوڵاتییان دادەنرێت
نەبوونی ماستەرپلان گرفت و كێشەی سەرجەم قەزاو ناحیەكانی كوردستانە، پێنجوێنیش یەكێكە لەو قەزایانەی كە خەڵكی خۆی هاتۆتەوە خانووی دروستكردووە، هەر بۆیە گرفتی گەورە بوونی شار دروست دەبێت، لەمبارەیەوە قایمقامی قەزای پێنجوین وتی: ماستەر پلانی قەزای پێنجوێن تەواو بووە و تەنیا پەسەندكردنی ماوە، ئێستا كارەكان بەپێی ئەو ماستەر پلانە دەكەین و كاریگەری باشی لەسەر فراوانبوونی قەزاكە دەبێت، كێشەی سەرەكی ئێمە لەم شارۆچكەیە ئەوەیە ماوەی دابڕانی خەڵكەكە لە شارەكە لەساڵانی 1981 ەوە بووە تاوەكو 1991، هیچ خانوویەكیش تاپۆی نییە، لەبەر ئەوەی خەڵكی لەسەر خەرجی خۆیان هاتوون و لەسەر كەلاوە كۆنەكە خانوویان دروستكردۆتەوە و شێوەی خانووەكانیش خەسڵەتێكی تەلارسازی ساڵانی شەست و حەفتاكانە، ئەمەش بێسەرووبەری پێوە دیارە، تاكو ئێستاش گرفتی تاپۆمان هەیەو ئومێد دەخوازم لەماوەیەكی نزیكدا بە بڕیارێكی رەسمی سەرجەم ئەم خانووانە تاپۆ بكرێن.
دۆزینەوەی هەلی كار بۆ گەنجەكان گرفتی سەرەكی ناوچەكەیە
دۆزینەوەی هەلی كار بۆ گەنجەكان تەوەرێكی گفتوگۆكانمان بوو لەگەڵ قایمقامی قەزای پێنجوێن دا لەم رووەوە وتی: ئەمساڵ بۆ دامەزراندن بڕیارێك لەسەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران دەرچووە كە بەمیكانیزمێكی نوێ خەڵك دادەمەزرێت، ئەمەش لە ڕێگای كێبڕكێوە، بۆ ئەم مەبەستەش لیژنە لەسەرجەم پارێزگاكان پێكهاتووەو بەپێی فۆرمێكی تایبەت و بەدیاریكردنی میلاكاتی فەرمانگاكان رێژەی دامەزراندنەكان بەمەدەنی و سەربازییەوە دەگاتە 25 هەزار كەس و هەر پارێزگاو شارو شارۆچكەیەك بەپێی ژمارەی دانیشتووانی رێژەی دامەزراندنی بۆ دیاری كراوە كە دوای پەسەندكردنی بودجەو میلاكات، دواتر فۆرمی دامەزراندنەكە دابەش دەكرێت. لەو كاتەی فۆرم پڕ دەكرێتەوەو خەڵكی ئازادانە كێبڕكێ بۆ دامەزراندن دەكەن. زۆربەی هەرە زۆری خەڵكی دەڤەرەكەمان پشتیان بەدامەزراندن بەستووەو بەشەكەی تریش سەرقاڵی كارو كاسبی و كاری كشتوكاڵی و بازرگانییەوە سەرقاڵن. كار و كاسبیەكانی سەرسنوور قاچاخ و نایاسایی نییە، بەڵام نێودەوڵەتی نییە، لەناوچەكە چەندین خاڵی سنووریمان هەیە لەوانە خاڵی سنووری باشماخ و سەیران بەگ و بایەڵان و. دەروازە سنوورییەكانی پێنجوێن گەرچی نێودەوڵەتی نییە، بەڵام بازرگانی بچوكیان لێوە دەكرێت و ژمارەیەكی زۆر لە هاووڵاتییان تێیدا سەرقاڵی كاركردنن، بنكەی گومرگی لە باشماخ و سەیران بەگ و وشیاری هەمانەو لەداخڵ بوونی بازگەی پێنجوێنیش بنكەیەكی گومرگی دانراوە بۆ كۆنترۆڵ كردنی كاری بازرگانی و هێنان و بردنی كەلوپەل و كاڵاكان، كێشەی ئێمە لەوەدایە ڕێگاكان نارێكوپێكی پێوەدیارە، لە زۆربەی خاڵە سنوورییەكان بنكەی پۆلیس و پاسەوانی سنووری لێیە، بۆیە پێموایە ئێستاكە كۆنتڕۆڵی باشی حاڵەتەكە كراوە.
هەندێك لە قوتابیانی گوندەكانی قەزای پێنجوێن لەناو بینایەی پلاستیكی دان
پرۆسەی خوێندن پەیوەندی بە پێشكەوتن و پەرەپێدانی كۆمەڵگا هەیە، بەڵام ئێستاكە چەند لایەنێكی ئۆپۆزسیۆن سەرقاڵی دەستێوەردانن لەناو ئەم پرۆسەیەدا لەم رووەوە قایمقامی پێنجوێن ووتی: لە قەزای پێنجوێن تەنیا گرفتی دوو دەوامی ماوە، بەڵام سێ دەوامیمان نییە، لەناو سەنتەری قەزاكە كێشەی بینایەی قوتابخانەمان نییە و لە بەرنامەدایە 2 خوێندنگای 18 پۆلی و یەكێكی 12 پۆلی لەناو قەزاكە دروست بكرێت، ئێستا قوتابخانەیەكی هاوچەرخ دروست دەكرێت. بەمشێوەیە رەنگە كێشەی میلاكاتمان لەناو قەزاكە نەبێت، بەڵام كێشەی پسپۆرایەتیمان هەیە بەتایبەت لەناحیەو گوندەكان.
كێشەی میلاكاتیش زیاتر بۆ هۆكاری دووری قەزاكە دەگەڕێتەوە، لە هەندێك لە گوندەكان كێشەی نەبوونی بینایەی خوێندنگا هەیە و لەناو خانووی ئامادەكراوی پلاستیكی دان هەر بۆیە پێویستە بەرنامە بۆ دروستكردنی ئەو بینایانە دابنرێت.
پێنجوێنیەكان ئەمساڵ سنوورێك بۆ هێنانی بەرووبوومی تەماتەی ئێرانی دادەنێن
پێنجوێن لەرووی دارستان و میوەجات و تەماتەو بەخێوكردنی ئاژەڵ و پەلەوەرەوە دەوڵەمەندە، ئەمەش بۆ پێكهاتەو جوگرافیای ناوچەكە دەگەڕێتەوە كە ناوچەیەكی شاخاوی و كشتوكاڵییە، كەچی لەبازاڕەكەدا زیاتر گۆشتی ئاژەڵ و پەلەوەری میوەو بەرووبوومی ئێرانی بەرچاو دەكەوێت، لەمبارەوە قایمقامی قەزای پێنجوین ئەم حاڵەتەیان بۆ شكستی كەرتی كشتوكاڵ گەڕاندەوەو پێی وابوو، حكومەتی هەرێمی كوردستان و لایەنە پەیوەندارەكان تاكو ئێستا نەیانتوانیوە ئاوڕێك لە كەرتی كشتوكاڵ بدەنەوە، ئاوڕدانەوەش پێویستی بەبەرنامەو پلان هەیە، هەروەها وتی: ساڵی رابردوو بۆ ئەوەی بەرووبوومی جوتیاران ساغ بكرێتەوە بەتایبەتی تەماتە پەنامان بردە بەر ڕێگا داخستن بەرووی هێنانی بەروووبوومی تەماتەی ئێرانی و ئەمساڵیش بەهەمان شێوە وا دەكەین، تەنانەت كرێی گواستنەوەی بەرووبوومەكەش دەدەین. من تێناگەم بۆچی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە ڕێگای وەزارەتی پیشەسازییەوە كارگەیەكی دۆشاوی تەماتە دانانێت تەنانەت لە دەشتی شارەزووریش بێت پێویستمان پێیەتی لەگەڵ دانانی كارگەیەكی دۆشاوی تەماتە ژمارەیەكی بەرچاو لە دەستی كار لەكارگەكەو دەرەوەی كارگەكەش دەكەوێتە كارو كەرتی كشتوكاڵ دەبوژێتەوە.
ئەگەر وەزارەتی پەیوەندار كەڵكی ئابووری و پلان و بەرنامەی گونجاو دانێت ئەوسا دەتوانن هەنگاو بەرەو دروستكردنی پیشەسازی كشتوكاڵی هەنگاو بنێین.
ساڵی رابردوو لە رووی دۆزینەوەی هەلی كارەوە هەوڵی كردنەوەی ناوچەیەكی پیشەسازی هاوبەشماندا، بەڵام سەركەوتوو نەبووین، تەنانەت دەستەی وەبەرهێنانیش پرۆژەو كاری لەم ناوچەیە ئەنجام نەداوە و ئێمەش لە هەوڵەكانمان بەردەوامین.
لە ساڵی رابردوو نوسراومان بەرز كردەوە بۆ وەزارەتی سەرچاوە ئاوییەكان تاوەكو لەگوندی كانی مانگا بەنداوێك دروست بكرێت كە شوێنێكی زۆر گونجاو و لەباری هەیە تاوەكو بەنداوێكی مامناوەندی لێ دابمەزرێت و ناوچەكە ببوژێنێتەوەو ببێتە سەرچاوەیەكی ئاو و بۆ گەشتوگوزاری و بەخێوكردنی ماسی و بەرهەمهێنانی كارەبا سوودی لێوەربگرین، ئومێدەوارم حكومەتی هەرێمی كوردستان مشورێكی دروستكردنی ئەو بەنداوە بخوات.
بە سیستەمە كۆنەكەو بەئامێری زۆر ئاسایی و سەرەتایی ناو شارەكان پاك دەكرێتەوەو خۆرزگاركردنەكەش تەقلیدییە
كۆكردنەوەو خۆرزگاركردنی زبڵ و خاشاك بەیەكێك لەو گرفتانە دادەنرێت كە لە زۆربەی ناوچەكانی كوردستانی هەیە، تاكو ئێستا كارێكی جددی نەكراوە بۆ ئەوەی لە قەزاو ناحیەكان كار بكرێت بۆ خۆرزگاركردن لە زبڵ و خاشاك سەبارەت بەزبڵ و خاشاك و چۆنیەتی خۆرزگاركردن لەم كێشەیە قایمقامی قەزای پێنجوێن گووتی: ئەمساڵ وەزارەتی شارەوانی بەرنامەو پلانی دانا بۆ شار و شارۆچكەكان تاوەكو پاكردنەوەی شارەكان و قەزاكان بدرێتە كۆمپانیای تایبەتمەند، هەروەها كارگەی ریسایكلینیش دابمەزرێت، بەڵام ئێستاكە بەسیستەمە كۆنەكەو بەئامێری زۆر ئاسایی و سەرەتایی ناو شارەكان پاك دەكرێتەوەو خۆرزگاركردنەكەش تەقلیدییە. بڕیارە هەڵەبجە و سەیدسادق و پێنجوێن یەك كارگەی ریسایكلینی بۆ دابنرێت و شوێنەكەش لە سنووری سەیدسادقەو هەموو كۆمپانیاكانی پاك كردنەوەو كارگەكەی ریسایكلین لەلایەن شارەوانی قەزاكان چاودێری وورد دەكرێن بۆ ئەوەی میكانیزمی كارەكان بە ڕێكوپێكی و زانستی پەیڕەو بچن.
ئەم پرۆژەیە تاكو ئێستا دەستی پێنەكردووەو، چونكە بودجەی بۆ تەرخان نەكراوەو ئەمەش بەستراوەتەوە بەپەسەندكردنی بودجە.
ئاوی ژێرزەوی پێنجوێن زۆر نزیكە لە ئاوی سەرزەوی
گرفتی خزمەتگوزاری ئاوی خواردنەوە بەیەكێك لەو گرفتە سەرەكی و راستەوخۆیانە دادەنرێت كەسەرجەم قەزاو ناحیەكان گیرۆدەی بوون، سەبارەت بەپرۆژەكانی ئاوی خواردنەوە لەسنووری قەزای پێنجوێن رەزا محەمەد قایمقامی قەزاكە رەتی كردەوە كە قەزاكەیان ئەم گرفتەی هەبێت، چونكە ژمارەیەكی یەكجار زۆر لەبیری ئاوخواردنەوە هەیە، تەنیا یەك گەڕەگ كە گەڕەكی نوێیەو تازە دابەشكراوە بەتەواوەتی خانووی تێدا دروست نەكراوە تۆڕی ئاوی خواردنەوەیان نییەو پرۆژەی ئاوی خواردنەوە بۆ ئەو گەڕەكەش ئەنجام دەدەین، ساڵی رابردوو تا ئێستا 8 بیری قوڵی ئاوی خواردنەوە لێدراو بەسترایەوە بەتۆڕی سەرەكی ئاوخواردنەوەی ناو سەنتەری شارەكەوە، ئاوی ژێرزەوی پێنجوێن زۆر نزیكە لە سەرزەوی بۆیە پێویست بە پرۆژەی ستراتیژی ناكات، چونكە بیرەكانمان بەدرێژایی ساڵ ئاوی لێنابڕێت و بیری ئاو هەیە 95 مەترمان لێداوەو 92 مەتری ئاوە، هەروەها لەبواری ئاوەڕۆدا ئێستا پرۆژەیەكمان لەژێر جێبەجێكردندایە بەتەواوبوونی ئەو پرۆژەیە گرفتی ئاوەڕۆمان لەهەموو سەنتەری قەزا و گەڕەكەكان نامێنێت، چونكە ئێستا 80%ی گەڕەكەكان ئاوەڕۆیان هەیە.
ئێمە بەدواداچوون بۆ هەموو پرۆژەكان دەكەین و ئەندازیاری تایبەتی بۆ دادەنێین و لەهەر پرۆژەیەك گرفت و كێشە هەبێت رووبەرووی دەبینەوەو چارەسەری بە پەلەی بۆ دەكەین، بەمەش رێژەی تێكچوون و كەموكوڕی پرۆژەكان زۆر كەم بوونەتەوە بەتایبەت دوای ئەوەی ئێمە وەكو قایمقامیەت ئەنداممان لە وەرگرتنی پرۆژەكان هەیە بە وەرگرتنی یەكەم و كۆتایی، بگرە ساڵێكیش بۆ چاك كردنەوە و چاودێری پرۆژەكە دادەنرێت. گەرچی لێپێچینەوە لە سەرپێچی كۆمپانیاكان لە دەسەڵاتی ئێمەدا نییە، بەڵام راپۆرت و گلەیی و رەخنەكانمان لەبەرچاو دەگیرێن و تا ئێستا لەسنووری قەزاكە چەندین كۆمپانیا خراونەتە لیستی رەشەوە.
لە پێنجوێن
تەنیا یەك پزیشكی نەشتەرگەری هەیە
لە كەرتی تەندروستی یەكێك لە كێشەكان ئەوەیە پزیشكی پسپۆرو شارەزا بەتایبەت پزیشكی پسپۆری ئافرەت نییە، تەنانەت سیستەمی بنكەی تەندروستی گوندەكان كەموكوڕی تێدایە، سەبارەت بەم گرفتە قایمقامی پێنجوێن ووتی: بێگومان ئێمە كێشەی پزیشكی پسپۆرمان هەیە بەتایبەتی ئێستا تەنیا یەك پزیشكی نەشتەرگەریمان هەیە، پزیشكی ئافرەتمان هەیە و نەخۆشخانەیەكی 50 قەرەوێڵەیی و بنكەیەكی تەندروستیمان هەیە، هەروەها لە زۆربەی گوندەكانیش بنكەی تەندروستیمان هەیە، بەڵام گرفتی كارمەند و كۆنی سیستەمی بنكە تەندروستیەكانمان هەیە كە بۆ ئەمە سەردەمە شیاو نییە، تەنانەت هەندێك بنكەی تەندروستیمان هەیە لە گوندەكان داخراوە لەبەر نەبوونی كارمەندی تەندروستی.
ئەو بنكە تەندروستییانەی لە گوندەكان هەیە تەنیا بۆ هەندێك فریاگوزاری سەرەتایی سوودی لێوەردەگیرێت، بۆ زامداربوون،پێوەدانی مار یا دووپشك، كەوتنە خوارەوە، زۆر نەخۆشمان هەیە كە باری تەندروستی ئاڵۆزە پێویستە نەخۆشەكە بنێردرێتە شاری سلێمانی، چونكە گرفتی ئامێری پزیشكی و نەبوونی كارمەندی پسپۆر لەو بوارەدا گرفتێكی گەورەیە.
سەبارەت بەخزمەتگوزاری كارەباش قایمقامی پێنجوێن گوتی نەبوونی ئوتۆمبێلی سەلەی كارەبا یەكێكە لەو گرفتانەی كە داوامانكردووە بۆمانی دابین بكرێت، كێشەی كارەبامان لەناو سەنتەری پێنجوێن نییەو بڕە كارەبایەكی باش و بۆ ماوەیەكی باش كارەبامان هەیە، گەرچی بە موەلیدە كارەبامان بۆ زۆر لەو گوندانە راكێشاوە، بەڵام پێویستیمان بە وێستگەی تر گۆڕینی كارەبایە، داواكاریشم پێنجوێن بە تۆڕی نیشتمانی كارەبای كوردستان ببەسترێتەوە بۆ ئەوەی سوود لەو سەرچاوەو بڕە كارەبایە وەربگرین كە ئێستاكە هەیە.

تا ئێستا دەستەی وەبەرهێنان تەنانەت یەك پرۆژەی لە پێنجوێن ئەنجام نەداوە
خراپی رێگاوبان و بوونی كێڵگەی مین و دووری ناوچەكە وایكردووە ژمارەیەكی زۆر كەم لەگەشتیاران روو لەو ناوچەیە بكەن هەر بۆیە لە گفتوگۆكەكماندا لەگەڵ رەزا محەمەد تەئكیدی لەسەر تەرخانكردنی بودجەیەكی زیاتر كردەوە بۆ چاك كرنی ڕێگاوبانەكان و دروستكردنی رێگای دوو سایت و هەڵگرتنەوەی مین هەروەها ئاماژەی بە ژمارەیەك شوێنی گەشتیاری گرنگ كرد كە تاكو ئێستا هیچ پرۆژەیەكی لێدروست نەكراوە لەم بارەیەشەوە وتی: بەلكیان و چەمی گوڵێ كە پێی دەڵێن قەیتەرانەكە و چەمی ناڵپارێز و شوێنەواری قەڵای كچێ ئەم شوێنە گەشتیاری و شوێنەوارانە گرنگی پێ نەدراوە، لە كاتێكدا لە هەر شوێنێكی پێنجوێن لابدەی شوێنی گەشتوگوزارە، بەڵام بەداخەوە بەشێوەیەكی گشتی گەشتیاری و كەرتی گەشتوگوزار فەرامۆش كراوەو تا ئێستا دەستەی وەبەرهێنان تەنانەت یەك پرۆژەی لە پێنجوێن ئەنجام نەداوە، كەوا پێویست بوو رەچاوی وێرانكردن و بار و بژێوی و ژمارەی دانیشتوانەكەی بكرایەو چەند پرۆژەیەكی نیشتەجێبوون ئەنجام بدرایە، چونكە دروستكردنی پرۆژە لێرە زیاتری تێدەچێت و تۆپۆگرافیای ناوچەكەش خەرجیەكەی زیاتر دەگات و دووری پێنچوێنیش لە شوێنی هێنانی كەرەستەی بیناسازییەوە خەرجی زیاتری لە سەر پرۆژەكان لێ دەكەوێتەوە.
Top