• Thursday, 25 April 2024
logo

Têkçûnî bellanis le peywendîyekanî ḧkumetî herêm û benaw ḧkumetî fîdrrallda

Gulan Media December 13, 2020 Raport
 Têkçûnî bellanis le peywendîyekanî ḧkumetî herêm û benaw ḧkumetî fîdrrallda
serok ms'ud barizanî le ktêbî (bo mêjû)da, raşkawane eweyi xistoterrû ke pranisîpî şeraket û pêkewejiyan le 'êraqda bûnî nemawe, emeş manayi eweye desellatdaranî şî'eyi 'êraq birrwayan bew pranisîpane nemawe ke 'êraqî nwêyi wek dewlletêkî fîdrrallî û dîmukratî û perlemanî û freyî leser damezirawe, emeş wayi krduwe ke asoyekî rûn le peywendîyekanî herêmî kurdistan wek herêmêk le çwarçêweyi dewlletêkî fîdrrallîda legell ḧkumetî fîdrrallî nebîndrêt û, le heman katîşda leber eweyi ḧkumetî fîdrrallî 'êraq bote (karakterêkî nadewlletî), ewa ḧkumetî herêmî kurdistan katêk legell ḧkumetî fîdrrallî degate rêkkewtin bo eweyi bellanisêk le peywendîyekanî legell ḧkumetî fîdrrallî drust bikatewe, debînîn ew ḧkumeteyi pêyi dellên (ḧkumetî fîdrrallî) karakterêkî dewlletî nîye, bo eweyi bitwanêt rêkkewtinekeyi îmzayi leser krduwe, wek xoyi cêbecêyi bikat. her bo nmûne: le mangî tşrînî yekemî rabrdû, dwayi eweyi ḧkumetî fîdrrallî bo maweyi sê mang ew birre pareyeyi nenard ke debû mangane bo herêmî kurdistanî bînêrêt, carêkî dîke herdû ḧkumet (ḧkumetî herêmî kurdistan û ḧkumetî fîdrrallîyi 'êraq) rayangeyand ke herdûla leser ewe rîkkewtûnetewe ke bo mangekanî (tşrînî yekem, tşrînî duwem, kanûnî yekemî 2020) mangane ḧkumetî fîdrrallî birrî 320 miliyar dînar bo ḧkumetî herêmî kurdistan binêrêt, bellam wek debînîn ḧkumetî fîdrrallî, yek mang nardî û ewe mangî tşrînî duwemîş kotayî hat, hêşita birre parekeyi nenarduwe, hefteyi rabrdûş serok wezîranî 'êraq be cêgrî serokî perlemanî 'êraqî rageyanduwe ke bo derçeyekî yasayî degerrêt bo eweyi bitwanêt ew birre pareye bo herêmî kurdistan binêrêt.

diyare biyanuwî emcareyi ḧkumetî fîdrrallî eweye ke perlemanî 'êraq le pesendkrdinî yasayi qeriz bo prrkrdineweyi kurthênanî mûçeyi fermanberan, eweyi çespanduwe ke debêt herêmî kurdistan hemû dahatî xoyi teslîm bikat, ewca ḧkumet boyi heye, ew birre pareye bo herêmî kurdistan binêrêt, bellam prsiyarî serekî eweye eyi ew sê mangeyi dîkeyi emsall ke birre pareke bo herêmî kurdistan nehatuwe hokarekeyi çîye? xo ew kat le perlemanî 'êraq yasayi qeriz nebuwe, heta bîken be biyanû û birre parekeyi herêmî kurdistan bibirrin. lêrewe eger serinc le şêwazî proseyi dengdan le ser yasayi qeriz le perlemanî 'êraq bideyin, be aşkra hest dekeyin, ḧkumet şitêk dellêt û, karaktere nadewlletîyekanî pşitî perlemantaranî şî'e şitêkî dîke dellên, her bo nmûne xudî serok wezîranî 'êraq kazimî û wtebêjî ḧkumetekeşî, raşkawane ew rastiyeyan aşkra krduwe ke herêmî kurdistan tewawî pabendbûne darayiyekanî xoyi cêbecê krduwe, leberamberda ḧkumetî 'êraq pşkî tewawî xoyi be herêmî kurdistan nedawe, leberamberda ew perlemantaraneyi şî'e ke raşkawane nwênerayetî karaktere nadewlletîyekanî dereweyi perleman deken, bas lewe deken hokarî serekîyi nebûnî xizimetguzarî le şarekanî dîkeyi 'êraqda bo ewe degerrêtewe ke ḧkumetî fîdrrallî beşe budce denêrêt bo herêmî kurdistan û debêt emeş kotayî bêt, lenaw em waqî'e allozeda prsiyar debête ewe: aya ḧkumetî herêmî kurdistan rêkkewtinî legell ḧkumetêk îmza krduwe ke nwînerayetîyi koyi proseyi ḧukmirranî le 'êraqda dekat, yan rêkkewtinî legell ḧkumetêk îmza krduwe ke be krdeyî xoyi selmandûyetî karakterêkî nadewlletîye??

eger lêrewe ew prsiyare be şêweyekî zanistî rûberruwî em dêrrane bikeyinewe û bprsîn: aya debêt ḧkumetî herêmî kurdistan çon mamelle legell ḧkumetêk bikat ke sîfetî karakterî dewlletî lê damalldrawe? yan be şêweyekî dîke aya herêmî kurdistan wek qewareyekî destûrî le çwarçêweyi dewlletî fîdrrallî 'êraqda, çon bitwanêt legell koyi karaktere nadewlletîyekanî naw proseyi siyasîyi 'êraq mamelle bikat? aya dekrêt qewareyekî yasayî û destûrî legell komellêk karakterî nadewlletî mamelle bikat û hewll bidat ew karaktere nadewlletîyane wek dewlletêkî fîdrrallî û dîmukratî û perlemanî pênase bikat? yan eger ḧkumetî herêmî kurdistan stiratîjiyetî sebr û pşûdrêjî peyrrew krdu, herçonêk bêt drêjeyi be mamelleyi xoyda legell em ḧkumeteda, bew hiywayeyi dwayi encamdanî hellbijardinî pêşwexte legell ḧkumetî dahatuwî 'êraq bigate xallêkî hawbeş û pesend? wellamî em prsiyare le wellamî prsiyarekanî pêşitir qurs û alloztire, leber eweyi ezimûnî tallî ḧkumet pêkhênanman le 'êraqda heye û kê dellêt wek ḧkumetekanî pêşitir le maweyi sallêkda ewca be niyweçllî pêkinayet?
lenaw bazneyi em prsiyare bê wellamaneda, giringe serkrdayetîyi siyasîyi herêm û ḧkumetî herêmî kurdistan siyaset û stiratîjiyetî sebr û pşûdrêjîyi pşitibexobestin peyrew biken, bo eweyi leser astî nawxo û nêwdewlletî qena'etêk drust bêt ke peywendîyi nêwan ḧkumetî herêmî kurdistan û dewlletî 'êraq bem şêweye naçêteser û debêt hemûlayek bigene ew têgeyşitineyi ke pêwîstî be serlenwê rêkxistinewe û darrşitinewe heye, bellam prsiyar lêreda eweye: lem cencallîyeyi rojhellatî nawerrast û lenaw ew prose siyasîye şloq û allozeyi 'êraqda, aya em têgeyşitine be asanî drust debêt? sebaret be wellamî ew prsiyare û bepêyi têgeyşitinî ew psporraneyi ke taybetmendin le prosekanî berrêwebrdinî tengje û werçerxanî tengjeda, em têgeyşitin û qena'ete katêk drust debêt ke layenêk bitwanêt emirêkî waqî'î taze feriz bikat û, em emirî waqî'eş layenî beramber netwanêt retî bikatewe, yan şerrî pê bfroşêt.

le dwayi raperrînî 1991 û le miyaneyi hewllekanî serok ms'ud barizanî wek serokî şandinî bereyi kurdistanî bo danustandin legell rjêmî sedam ḧusên, siyaset û stiratîjiyetî sebr û pşûdrêjîyi serok barizanî wayi krd ke ruwî rasteqîneyi rjêmî be's bo nawxo û cîhan be başî aşkra bêt, boye rjîmî be's hîçî be destewe nema û, damezirawe dewlletîyekanî le kurdistan kşanewe, em birriyareyi be's, buwe hokarî eweyi werçerxanêkî gewre le peywendîyekanî nêwan kurdistan û dewlletî 'êraq bête arawe û, zemîneyi ewe birrexisêt le kurdistan hellbijardin bikrêt û perleman û ḧkumetî herêmî kurdistan dabmezirênin.
sînariyoyi êstayi desellatdaranî şî'eyi 'êraq legell herêmî kurdistan, le zor ruwewe le sînariyokeyi rjêmî be'sî sallî 1991 deçêt, ewkat sedam amade nebû leser binemayi rêkkewtinameyi adarî 1970 mafî otonomî bo kurdistan bselmênêt, bellam werçerxanêk hate arawe ke emirî waqî'î damezirandinî perleman û ḧkumetî herêmî kurdistanî feriz krd, êstaş desellatdaranî şî'eyi 'êraq nek her nayanewêt le çwarçêweyi destûrî 'êraq peywendîyekanî herêm û beẍda rêk bixenewe, bellku be hawşêweyi rjêmî sedam ḧusên deyanewêt hemû pabendbûne destûrîyekanî dewlletêkî fîdrrall legell herêmî kurdistan bpsênin, emeş hîç ciyawaziyekî legell birriyarekeyi sedam ḧusên nîye ke le sallî 1991 hemû peywendîyekî dewlletî legell kurdistan piçirrand.

em hengaweyi desellatdaranî şî'eyi 'êraq be birrînî koyi peywendîye fîdrrallîyekan legell herêmî kurdistan, heta maweyekî kem boyan deçête ser û eger berdewam bin, ewa wek şitêkî ḧetmî werçerxanêkî taze le peywendiyekanî herêm û dewlletî 'êraq dête arawe, ew kat le sallî 1991 çon dewlletanî îqlîmî û cîhanîş lew rastîye têgeyşitin ke damezirandinî perleman û ḧkumetî herêmî kurdistan, emirêkî waqî'î naçarî ferizî krduwe û debêt wek xoyi lê têbigen û mamelleyi le gellda biken, ewa dwayi eweyi desellatdaranî şî'e her berdewamin leser eweyi hemû papendbûne destûrîyekan beramber be herêmî kurdistan pêşêl biken, ewa ew emirî waqî'e drust debêt ke cîhan lew peywendîye tazeyi nêwan herêmî kurdistan tê bigat, ke emirî waqî'î siyasetî helleyi desellatdaranî şî'e drustiyan krduwe.
lenaw hengawekanî kabîneyi noyemî ḧkumetî herêmî kurdistan û cûlle û çalakîyekanî serok wezîranî kurdistanda, zor be raşkawî hest be siyaset û stiratîjiyetî sebr û pşûdrêjî û pşitibexobestin dekrêt, emeş xo amadekrdinêkî tewawe bo ew werçerxane gewreyeyi siyasetî helleyi desellatdaranî şî'e le 'êraqda piyadeyi deken, legell drustibûnî em werçerxane gewreyeşda, waqî'êkî taze dête arawe, ke çon rjêmî sedam ḧusên amade nebû mafî otonomî bo kurdistan bselmênêt, bellam paşitir û dwayi damezirandinî perleman û ḧkumet destewestan bû û hîçî pê nekra, ewa êstaş ke şî'eyi 'êraq amade nîn bepêyi destûr, fîdrrallî be herêmî kurdistan bselmênin, le astî ew barudoxe tazeyeyi ke emirî waqî' drustî dekat, wek ḧkumetî be's destewestan debin û hîçiyan pê nakrêt.»
Top