• Friday, 29 March 2024
logo

dîbeytî kandîdanî serokayetîyi emirîka gêrraneweyi şko, yan parêzgarîkrdin le roḧî emirîka

Gulan Media October 27, 2020 Raport
 dîbeytî kandîdanî serokayetîyi emirîka gêrraneweyi şko, yan parêzgarîkrdin le roḧî emirîka


dîbeytekeyi emcareyi nêwan tiremp û baydin, qse û mşitumirrî ziyatir helldegrêt, yan dekrêt rexineyi ziyatirî lê bigîrêt, leber eweyi pantayiyekî zor bo rûnikrdineweyi siyaset û hellwêstî kandîdekan terxan nekra, bellam eme dwa dîbeytî nêwan herdû rkaberî serokayetîyi emirîka nîye û, hêşita dû dîbeytî dîke mawe ke encamî biden, xo eger nekrêt, lem dîbeytewe û dîdgayekî rûn û têgeyşitinêkî başitirman bo desteber bûbêt, lebareyi têrrwanîn û siyasetî herdû kandîdekewe, ewa çawerrwanîyeke eweye dîbeytekanî dîke başitir rêk bixirên, bo eweyi hellwêst û siyasetekanî rûntir bin, herweha eger netwanrêt be asanî braweyi dîbeytekeyi emcare destinîşan bikrêt, ewa be asanî detwanrêt butirêt ke dorrawî dîbeyteke xellkî emirîka buwe, lew ruwewe ke neyantwanî dîd û têrrwanînêkî rûntiryan la gellalle bêt.
tiremp û baydin leser çî milmilanê deken?
eger druşmî serekîyi serok donalld tiremp le êstada û pêşitirîş le serwextî hellmetekanî hellbijardinî sallî 2016da ewe bêt ke pêwîste carêkî dîke hêz û şko bo emirîka bigerrêndrêtewe, ewa le êstada druşmî here berçawî rkaberekeyi (co baydin) bo hellbijardine serokayetîyekeyi emsall eweye ke pêwîste roḧî emirîka bigerrêndrêtewe û parêzgarî lê bikrêt.
lem rwangeyewe çawerrwan dekra, herdû rkaber le dîbeytekeyanda siyasetî rûn û planî wrdî xoyan bixenerrû, bo çoniyetî bercestekrdinî em druşme berizefrrane, û le heman katda tîrî rexineyi xoyan arasteyi kemukurrî û şkstî edayi yekdî biken. ewe bû ke dîbeyteke dabeş krabû bo ser şeş tewerî serekî ke têkrrayan ptir peywest bûn be doxî nawxoyi wllatekewe û, umêd û çawerrwanîyeke ewe bû ke be hellsengandin û hellwêsteyi cdidîyewe tawtwêyi ew tewere giringane bikrên, bo eweyi gelî emirîka berçawrrûnîyekî ziyatirî hebêt û, bitwanêt le serwextî hellbijardinekanda birriyarêkî hoşiyarane bidat, tewerekanîş brîtî bûn le prsî berengarbûneweyi petayi vayrosî korona, edayi abûrîyi wllateke ke kewtote jêr barî sextî derencam û derhawîşitekanî billawbûneweyi vayrosî koronawe, dadgayi balla, tundutîjîyi nêw şarekanî emirîka, tomar, yan edayi her yeke le co baydin û donalld tiremp û le kotayîşda pakî û bêgerdîyi hellbijardinekan.
ta çend dîbeyteke le ast umêd û çawerrwanîyekanda bû?
herwek amajeman pê krd, umêdeke ewe bû herdû rkaber mşitumirrî cdidî biken leser tewere serekîyekanî dîbeyteke bo eweyi le kotayîda hawullatîyi emirîkî wêneyekî rûntirî la gellalle bêt, leser eweyi kam le kandîdekanî serokayetî detwanêt îdareyekî başitirî karubarekanî wllateke bikat û kamiyan şaysteyi ewen mtmaneyi serokayetî bedest bihênin. bellam eweyi bedî kra, arasteyi mşitumirreke berew pelamardanî kesayetîyi yektir û bigire yektirşkandin çû, le brî eweyi rexineyekî babetîyane û cdidî le yektir bigirin. tenanet serok donalld tiremp çendîn car qsekanî be rkaberekeyi birrî û emeş bo eweyi pşêwîyek ball bikêşêt beser dîbeytekeda û le beramberîşda co baydin dawayi le serok tiremp bikat ke demî dabixat û wtî: «aya êwe dezanin em galltecarre- ke mebestî le serok tiremp bû - çî dekat?». herweha herçend co baydin-îş qsekanî be serok tiremp debirrî, bellam herwek berrêweberî dîbeytekeyi krîs wallas ruwî krde serok tiremp û pêyi wt «to ziyatir qsekanî pê debirrî». hemû emane bûne hoyi eweyi eme be yekêk le xiraptirîn dîbeytekanî serokayetî le emirîka hejmar bikrêt û, bîr lewe bikrêtewe ke le dîbeytekanî dîkeda rêkar û mîkanîzimî dîke bigîrêteber, bo eweyi pşêwî û paşagerdanîyekeyi dîbeytî yekem dûbare nebêtewe. herçonêk bêt, tiremp êsta wek «piyawe xewalluweke» nawî baydin dehênêt, û baydinîş be «piyawe galltecarreke» wesfî tiremp dekat. renge hewllî serekîyi serok tiremp ewe bûbêt ke rêge nedat baydin peyamekanî bigeyenêt, ewîş le rêyi pêbirrînî berdewam û rêgenedan be tewawkrdinî peyam û qsekanî, bellam legell eweşda co baydin hewllîda rastewxo rû bikate gelî emirîka û pêyan billêt: xeme rasteqîneke êwen û debêt gftugo û mşitumirrekanman peywest bin be êwewe. ewe bû tiremp kemtirîn qse û zortirîn pêbirrînî krd, ke le têkrrayi dîbeytekeda tiremp bo 38 xulek qseyi krd le katêkda 73 car qsekanî be baydin birrî, baydinîş pêkewe û le maweyi dîbeytekeda 43 xulek qseyi krd.
zortirîn qse lebareyi vayrosî koronawe
vayrosî korona ke yekem tewerî serekîyi dîbeyteke bû, zortirîn maweyi dîbeytekeşî bo terxan kra ke brîtî bû le 20 xulek le koyi 90 xulek. aşkraye pêşitir hemîşe serok donalld tiremp be xohellkêşanewe basî eweyi dekrd, îdarekeyi be başitirîn şêwe berengarî petayi korona botewe, bellam dwatir aşkra bû ke serok tiremp metirsî û herreşeyi em petayeyi be kem grtuwe û, emeş buwe hoyi eweyi rûberruwî rexineyi baydin bibêtewe, beweyi ke hîç planêkî nebuwe bo bergirtin û kemkrdineweyi metirsîyekanî em vayrose. lem rwangeyewe baydin ptir em prseyi zeq krdewe û ziyatir bo bangeşekrdin bekarîhêna û wek bellgeyek xistiyerrû ke serok tiremp şaysteyi ewe nîye dûbare mtmaneyi pê bidrêtewe. amajeyi beweş krd ke ew rêçkeyekî tewaw ciyawaz degrêteber bo kontirrollkrdin, yan sinûrdarkrdinî billawbûneweyi vayroseke.
abûrî, ew faktereyi hawkêşeyi hellbijardinekan degorrêt
aşkraye karîgerîyekan, yan derhawîşitekanî vayrosî korona teniya le layene tendrustîyekeda qetîs nebuwe, bellku derencamî kuşnde û kemerşkênî abûrîşî hebuwe, leber ewe tewerî duwemî dîbeyteke ke prsî abûrîyi bû, tund grê drawetewe be tewerî yekem, çunike pêşitir serok tiremp be xohellkêşan û şanazîyewe amajeyi bewe dekrd ke îdarekeyi edayekî behêzî abûrî heye û rêjeyi bêkarî bo nzimtirîn ast dabezanduwe, emeşî dekrde başitirîn pasaw û pakane bo eweyi dûbare cllewî serokayetîyi emirîka bigirêtewedest, bellam pêdeçêt vayrosî korona û ew rêkaraneyi gîraneber lem ruwewe sîḧrî em bangeşeyeyi tirempî betall krdbêtewe, yan lanîkem kz û xamoşî krdbêt, çunike em petaye buwe hoyi sstkrdin û xawkrdineweyi rewtî geşeyi abûrîyi wllateke û berizbûneweyi rêjeyi bêkarî. dekrêt eme wek rexineyek arasteyi edayi serok tiremp bikrêt, çunike îdaredanî xirapî petake derencamî abûrîyi xirapîş bedwayi xoyda dehênêt. bellênî tiremp eweye ke be heman ew xêrayiyeyi abûrî berew sstibûnî çû, ewa dûbare dest be bûjandinewe dekat û, rexineyi baydinîş lem ruwewe ewe bû ke eme têkrrayi abûrî lexo nagrêt û renge bwarêk bûjandinewe bexowe bibînêt, bellam bwarekanî dîke ew geşekrdine nayangrêtewe, leber ewe baydin basî le planekeyi xoyi krd ke peyweste be binyatinaneweyi başitirî abûrîyi wllateke. herçonêk bêt, nakrêt le rollî fakterî abûrî le yeklakrdineweyi hellbijardine serokayetîyekeyi emirîka kem bikrêtewe, emeş ew druşmeyi serwextî hellbijardine serokayetîyekeyi emirîkayi sallî 1992man bîr dehênêtewe ke le nêwan (corc boşî bawk û bîl klînton)da bû, ke druşmî serekîyi bîl klînton ewe bû ke eyi gemje meseleke abûrîye, çunike serok corc buşî bawk pêyi wabû kandîdêkî behêztire, leber eweyi wek serokêk ptir şarezayi siyasete û legell peresendin û werçerxane meznekanî peywendîdar be siyasetî derewe jiyawe, wek kotayîhatinî şerrî sard û şerrî kendaw. bellam bangeşeyi klînton be çeşnêk bû ke ew kandîdêkî başitire, çunike serok buş abûrîyi wllatekeyi feramoş krduwe û neytwaniywe bîparêzêt le sstibûn û çeqbestin. kewate edayi abûrîyi serok tiremp û berinamekeyi baydin bo dûbare binyatinaneweyi abûrîyi wllateke sengî meḧek û hokarî yeklakereweyi hellbijardine serokayetîyeke debin.
tundutîjîyi nêw şarekanî emirîka û gerrandineweyi aramî
eweyi peywest bêt be tewerekanî dîkewe wek tundutîjî le nêw şarekanî emirîkada, ewa aşkraye ke pêşitir serok tiremp be xopîşanderekanî dewt ajawegêrr û kesanêk ke serqallî drustkrdinî pşêwîn, û le dîbeytekeşda wa xoyi xisterrû ke deyewêt cllewî sepandinî yasa û gêrraneweyi aramî bigirêtedest, bellam le beramberda baydin dawayi lê krd ke îdaneyi grûpe rastirrewekanî dîkeş ke bikat ke xwaziyarî balladestibûnî regezî spî pêstin û dije be koçberanin û mêjuwîyekiyan heye le hêrşkrdineser rkabere çeprrewekaniyan, bellam serok tiremp em kareyi nekrd û le brî ewe dawayi amadeyî lêkrdin, emeş derîdexat ke ciyawazîyi binerretî heye le têrrwanînî herdû kandîdida le peywendî be çoniyetî sepandineweyi yasa û hênanearayi seqamgîrî û başitirkrdinî jiyanî pêkhateyi ew emirîkîyaneyi be reçellek efrîqîn.
Top