sîstmî lîbrallî ruberwî gewretirîn qeyran botewe le dwayi kotayî hatinî şerrî sardewe. le sertaserî cîhanda lîbrallîzim le paşekşedaye. emerîka lelayen serokêkewe serkrdayetî dekrêt ke siyasete waqî'yekeyi -ke brîtiye le sereta û pêş hemû şitêk emerîka- dijbere legell bîrokeyi ḧukmirranî bunyadinraw leser rêsakan. ewrupa hellkşanî "dîmukrasiye nalîbrallîyekan"î bexowe bîniywe. nek her tenha jmareyi rjême xosepênekan ziyadî krduwe bellku em rjêmane berew serkutkarî ziyatir çûne. sîstmî rêkkewtiname nêwdewlletîyekan ruberwî guşarêkî gewre botewe, û hîç katêk wek êsta frelayenxwazî nêwbangêkî xirapî nebuwe.
sîstmî nêwdewlletî bunyadinraw leser rêsakan ziyatir û ziyatir le nawerokekeyi betall botewe. çîtir ewe rûn nîye aya rêsakan çîyin, kê dayanderêjêt, û aya çi binaẍeyekî moralliyan heye û kê piyadeyan dekat. bellam eger sîstmî lîbrallî le qeyranda bêt, ewa amajeyekî ewto le arada nîye ke sîstmêkî nwêyi cîhanî cêyi degrêtewe. bellku boşayiyekî stiratîjî, û siyasî ziyatir bedî dekrêt- pşêwîyekî nwêyi cîhanî.
kardanewekanî peywest be vayrosî korona le her katêkî dîke ziyatir eweyan pîşanda, ke netewekan be gwêreyi berjewendîye berteskekaniyan reftar deken, nek be pêwdangî norme nêwdewlletîyekan yan beha hawbeşekan. karîgerî cîhangerayî le pêkewepeywestibûn û pêkewegrêdanî kêşekan, nek çareserekanda, hestî pêkra. û be çeşnêkî rastewxo perde leser sinûrdarî desellatî hêze meznekan, ke serekîtirîniyan emerîkaye, ladra. vayrosî korona buwe sîmbulî darûxanî ḧukmirranîye cîhanîyeke.
le nêw ew doxî pşêwî û dllerrawkêyeda, kardaneweyi rojawa ewebuwe ke oballeke bixate estoyi hellkşanî hêzî çîn û gewrebûnî hêzî rusiya, ke tometibar dekrên beweyi be aşkra norme nêwdewlletîyekan pêşêl deken: herreşe le drawsêkaniyan deken, û xosepênî henarde deken û karkrdin leser binikollkrdinî dîmukrasî deken. û le rastîda zorêk le karukrdewekanî rusiya û çîn mayeyi ewen serizenşit bikrên. beşêkî le karukrdewekanî çîn lem ruwewe emane degrêtewe: zîndanîkrdinî be komellî îgorekan, operasiyonekanî dereweyi sinur ke destiroyşitwîyi be pekîn dedat, û çalakîye nayasayiyekanî supayi rizgarî gel le deryayi başûrî çîn, eweyi peywendî be rusiyawe hebêt, ewa dabirrînî herêmî krêmiya û krdinî be beşêk lew wllate lelayen moskowe, û rollî le şerrî allozî nawxoyî suriya, û destêwerdanî rusiya le hellbijardine serokayetîyekeyi emerîka le sallî ٢٠١٦da.
herçonêk bêt, çîn û rusiya berprs nîyin lew qeyrane berokî sîstmekeyi dwayi şerrî sardidî grtuwe, bellku ewan sûdiyan lem qeyrane wergrtuwe. hokare rasteqînekanî qeyrane le nêw xudî rojawadaye, giringtirîniyan brîtiye le şkstî rojawa le pabendbûn bew prenisîpaneyi ke binaẍe û binçîneyi sîstme pêkdehênin. koşkî spî le serdemî tirempda, be taybetî, rêsa û peymaniname û beha nêwdewlletîyekanî binikollkrduwe. normêkî nwê serîhelldawe- bawerrbûn beweyi emerîka hêzêkî ballaye û kotubendêkî siyasî û exlaqî kemîşî lesere.
dijberî nêwan prenisîpî lîbrallî û praktîzî nalîbrallî hêndeyi dîke alloz buwe behoyi girtineberî siyasete karesatibarekanewe. şerrî efẍanistan, dagîrkrdinî 'êraq, destêwerdanî nato le lîbiya, hem şkstî praktîkî û hem şkstî moralîş bûn. –rojawa- astêkî bêtwanayî ewtoyi pîşanda ke şaysteyi serizenşitkrdine, ke bûnehoyi eweyi rusiya û çîn nek tenha hest biken beweyi ewan leser heqn bellku hest biken le pêgeyekî başitirdan. hîç katêk wek êsta rojawa twanayekî nakara yan sinurdarî nebuwe le peywendîda be darrşitineweyi ḧukmirranî cîhanîyewe.
le êstada, tenanet mşitumirrî ewe dekrêt aya rojawayekî yekgrtû le aradaye. peywendî nêwan herdu diywî etlantîk lewperrî sardusirrîdaye le dwayi tengjeyi kenallî swîsewe le sallî ١٩٥٦, le katêkda ewrupa dabeşbûnêkî ziyatirî bexowe bîniywe be berawrd be deyekanî rabrdu. ew prenisîpaneyi drêjeyan be rojawayi modêrin dawe- serwerî yasa, şefafiyet, berprsiyarêtî, ciyakrdineweyi desellatekan, ziyatir û ziyatir kewtunete jêr gumanewe. û şunas û amancekeşiyan le metirsîdaye.
ḧkumetekanî rojawa eweyan be bîr hênayinewe ke ewan şkstiyan hênawe le kardaneweyanda le beramber vayrosî korona. le pallî emerîkada, ke xiraptirîn derencam le cîhanda lem wllateda hatotearawe, ewa çwar wllatî ewrupîş- berîtaniya, îtalliya, ferrenisa û îspaniya- beriztirîn rêjeyi mirdinyan têda tomarkra- behoyi vayrosekewe-. ke bo çend deyeyek deçêt neyantwaniywe le ast teḧedidiye gewre neteweyî û nêwdewlletîyekanda bin.
eger rojawa biyewêt bo cîhan û bo gelanî xoşî bselmênêt ke lîbrallîzim rêgayi berewpêşçûne, ewa debêt derencamêkî başitir bedî bhênêt le bareyi prse binerretîyekanî peywest be asayş, perepêdan û xoşguzeranîyewe. eme sercem bwarekanî dîkeş degrêtewe- le îdaredanî kertî gşitî tendrustîyewe, bo hewall û zaniyarî, bo nwêkrdineweyi tekinelojiyayi medenî û serbazî, ta degate berewpêşbrdinî rewtî xwêndin û twêjînewe. hemû emane pêwîstiyan be pabendbunêkî siyasî û darayî ziyatire be berawrd beweyi ta êsta krawe.
herweha eme gorranikarî hzirîşî pêwîste, yekêk le amancekan eweye ke karêkî başitir encam biden wek leweyi ta êsta krdûyane, eme lebrî eweyi tenha skalla lebareyi nadadîyekanî ewanî dîkewe bikeyin. hokarî serkewtinî rojawa le şerrî sardida bo ewe degerrêtewe ke selmandî lîbrall dîmukrasî karatire û mirovanetire be berawrd be îdaredanî merkeziyaneyi tundî abûrî, ke lelayen yekêtî sovîyetewe piyade dekra. le êstaşda dûbare pêwîst bem selmandine dekatewe.
eger le wêne gewreke birrwanîn, ewa debêt mirunetêkî ziyatirman hebêt le bîrkrdinewemanda lebareyi sîstme nêwdewlletîyekewe. le nêw babetekanî dîkeda, eme be manayi ewe dêt ke ew formî serkrdayetiye cîhanîyeyi ke emerîka ledwayi kotayî hatinî şerrî sardewe mumareseyi dekrd, kotayî hat. emerîka detwanêt- û le rastîda debêt- ecêndake dabrêjêt, bellam debêt le nzîkewe kar bikat nek tenha legell hawpeymanekanîda, bellku legell jmareyekî ciyawazî şerîkekanda. zor demêke katî ewe hatuwe serkrdayetîyekî cîhanî nwê drust bêt ke ptir pşit be rawêjkrdin bibestêt û kemtir xoperstane bêt.
katî ewe hatuwe dest le wehmî riyalîstekan hellbigirîn ke pêdagîrî deken leser eweyi siyasetî nêwdewlletî peyweste be hêze meznekanewe. leber eweyi em hêzane be degmen le êsta betwanatir bûne. –herweha- twanayekî kemiyan pîşandawe bo çareserkrdinî ew teḧedidiye gewre û allozaneyi ruberuman botewe, wek ew petayeyi êsta, gorranî xêrayi jînge û berdewambûnî hejarî le cîhanda. lebrî ewe le ayindeda ḧukmirranî cîhanî debêtehoyi eweyi hêze-maminawendekan ( wek ustiraliya) beşdarîyekî ziyatir biken be berawrd be dewllete biçukekan.- ew kateş- hawkarî hemelayene giringîyekî ziyatirî debêt nek kemtire.
be dllinyayiyewe lem ḧalleteda proseyi birriyardan alloztir debêt. bellam, le beramberda, û behoyi berfrawanbûnî mewdayi metirsîyekan û behoyi eweyi le cîhanda billaw debinewe ewa renge eme bibêtehokarêk bo çirrkrdineweyi bîrkrdinewekanman û yekxistinî hewllekanman. ziyatir le her rudawêkî dîke le mêjûda, em petaye giringî girtineberî rêçkeyekî nêwdewlletî bo çareserkrdinî kêşekanî zeqkrdewe. û eweyi pîşanda ke berjewendî û kêşekan sinure neteweyiyekan debirrin, her leber eweşe debêt wellamdanewekanîşman bew şêweye bêt.


le nûsînî bobo lo
wergîrranî hêmin ẍenî