Rêbwar tallebanî serokî pêşuwî encumenî parêzgayi kerkûk bo gullan: dananî destûrî herêmî kurdistan û damezirandinî kabîneyi deyem giringîyekî zorî bo bedesthênanî mafe destûrî û yasayiyekanî herêmî kurdistan heye

 

kerkûk û nawçe kurdistanîyekanî dereweyi îdareyi herêm le barudoxêkî nadestûrî û nayasayîda mawnetewe û, ta dêt te'rîb be şêweyekî zor frawantir le serdemî rjêmî be's berrêwe deçêt. perlemantaran û berprsanî kurd le beẍda le ast em waqî'eda nek her rolliyan nîye, bellku zor lawazn û neyantwaniywe dawayi mafe destûrî û yasayiyekanî kurd le beẍda biken. leser em prse govarî gullan dîdarêkî legell rêbwar tallebanî serokî pêşuwî encumenî parêzgayi kerkûk sazda û bemcore wellamî prsiyarekanî dayewe.

 

* bew pêyeyi berprsî pêşuwî encumenî parêzgayi kerkûk buwît, dekrêt seretayi prsiyarekeman be barudoxî êstayi kerkûk û nawçe kurdistanîyekanî dereweyi îdareyi herêm dest pê bikeyin, ta çend lem parêzgaye û nawçe kurdistanîyekanî dîkeyi dereweyi herêm proseyi te'rîb berdewame?

- nawçe kurdistanîyekanî dereweyi îdareyi herêm begşitî û kerkûk betaybetî be hawbeşî le nêwan herêm û beẍda berrêwe nabrên, le katêkda bepêyi madideyi 140î destûrî û rêkkewtinekan bêt debuwaye be hawbeşî îdare bidrên, debû her hîç nebuwaye le rêgeyi raprsîyekewe çarenûsî kerkûk û em nawçane yekla bikrayetewe, bellam wa pêdeçêt sercem ḧkumetekanî 'êraq her le sallî 2003we taku êsta niyazî cêbecêkrdinî ew madide destûrîye û hîç birriyarêkî dadgayi fîdrrallîşiyan nebêt ke le berjewendîyi kurd bo yeklakrdineweyi kêşeyi ew nawçaneda drawe. eweta zor le caran û le serdemî rjêmî be's xiraptir em nawçane kewtûnete berdem şallawî te'rîb û gorrînî dîmografiyayi nawçeke û sirrîneweyi nasiname kurdistanîyekey, her lepênaw em mebeste birriyarekanî meclsî qiyadeyi sewreyi ḧzbî be'sîş le perleman dengî pê nadrêt, boye le dwayi 16 oktoberewe barudoxî kerkûk û tewawî nawçe kurdistanîyekanî dereweyi îdareyi herêm be nadestûrî û nayasayî mawetewe û hemû ew birriyaraneşî derdeçn, hîç behayekî yasayiyan nîye .

* weku aşkraye barudoxî ew nawçane naseqamgîre û bo asayîkrdineweyi doxekeş serok barizanî berdewam cext leser cêbecêkrdinî madideyi 140î destûr dekatewe, bellam weku diyare grûp û layenî siyasîyi şovênîyi zor heye leser ecêndeyi berdewamîyi em naseqamgîrîye berdewamin. boçî layene siyasîye kurdîyekan û perlemantaranman le beẍda rolliyan lawaze?

- perlemantaranî kurd le beẍda nek teniya rolliyan lawaze, bellku sercem layene siyasîyekanî kurd le beẍda kemterxemin û destewestanin le ast berewpêşçûnî em prse, renge eme bo ewe bigerrêtewe ke kerkûk û hemû ew nawçe kurdistanîyane be zebrî hêzî serbazî be mebestî cêbecêkrdinî ecêndeyi wllatanî drawsê dagîr krawn. ewan zor be nexşedarrêjrawî le dwayi 16î oktoberewe kariyan leser sirrîneweyi nasiname kurdistanîyekeyi kerkûk krduwe. pêşitir le serdemî rjêmî be's ew nawçane te'rîb û teb'îs dekran, êsta te'rîb û teşeyu'îş dekrên, perlemantaranî 'erebî sunine û şî'eş deng leser prroje û keysêk naden ke be qazancî kurd tewaw bêt û maf û şayste darayiyekanî kurdistan bigerrênêtewe, bigire ew kêşane zor alloztir deken, eweta le destûrda kurd 55 madideyi heye hîçî cêbecê nakrêt, serok barizanî berdewam legell sercem ḧkumetekan û le sercem qonaẍekanî dwayi 2003 we le hewllî çareserkrdinî em kêşeyeda buwe û xemxorî eweye hemû gelanî 'êraq be kurd û sunine û şî'e û pêkhatekanîyewe, kotayî be kêşekanî xak û gerraneweyi maf bo xawenekeyi bihênin, bellam wa diyare ne 'êraq û ne beşêkî layene siyasîyekanî kurdistanîş le xemî çareserî binerretîyi em kêşeyeda nîn û teniya car be car be destkewtêkî kem razî debin. herçî hellwêstî partîye le 16î oktoberda zor bwêrane û kurdane buwe bo parêzgarîkrdinî qewareyi herêmî kurdistan û qurbanîyi zorîşî da le dastanî sḧêla û meḧmûdîye û prdê û şkandinî ew hemû hêze namo û çekdare biyanîye, her boye hezar û yek ḧîsab bo ew hêzeyi pêşmerge deken ke be fkr û 'eqîdeyi kurdperwerîyi barizan damezirawe û xebat dekat, her emeş bû wayi krd, le katî daneweyi mekteb siyasî partî çendîn hêzî neyarî kurd û şovênî ajawe binênewe û çend rolleyi kurdiyan şehîd krd, bedaxewe ḧzbekanî dîkeyi kurdistanî le kerkûk desellatiyan nîye, çunike desellat eweye desellatî destûrî û yasayî le erizî waqî'da cêbecê bikeyt, bo kerkûk û kerkûkîyekan hîç mêjûyek hêndeyi mêjuwî dwayi 16î oktober naxoş nebuwe û bê desellat nebuwe le rûberrûbûneweyi te'rîb, eweta jmareyekî zorî perleman û wezîr û brîkar û kesanî destirroyşitûman le beẍda heye, bellam roll û pêgeyan lawaze û hîç hellwêstêkiyan lê nabînîn, bo kerkûk le pênc xulî perlemanda tenanet yek birriyarîşiyan derinekrd, bigire 13 dezga le 'êraq berprsiyarin le asayî nekrdineweyi doxî kerkûk û cêbecêkrdinî madide destûrî û yasa û birriyarekanî dadgayi fîdrrallî, başe katêk destûr madideyekî bo danawîn bo dawayi nakeyin, yan wellamî dawakarî û birriyarekanî dadgayi fîdrrallîş nadenewe? bepêçewanewe çendîn mîlîşiyatî çekdarî le kerkûk hebûn û hêzî dîkeş cêgr krawn û barudoxekeyan ziyatir naaram û alloz krduwe.

* em mîlîşiyate çekdarane ke hênrawnete parêzgayi kerkûk û nawçe kurdistanîyekanî derewî îdareyi herêm, betaybetî dwayi rûxanî rjêmekeyi esed bas le hênanî hêzî ziyatir dekrêt, aya hênanî hêzî çekdarî ziyatir bo çi mebest û meramêke?

- bepêyi ew rêkkewtine ḧkûmî û serbazîyane bêt debuwaye be drêjayî 1051 kîlometir hêzî hawbeşî serbazî û pêşmerge pêkewe nawçekanî boşayî eminî bparêzn, keçî ewan hêzî ziyatirîşiyan hênawe û berdewam tewawî em nawçane be serbazge krawn. mêjû selmandûyetî her katêk kurd xawenî prrojeyi xoyi buwe û xebatî bo krduwe, le rûdaw û gorranikarîye nawçeyî û gewrekanda twaniyuyetî destkewtî hebêt, bellam hergîz teniya be xebatî medenî nebuwe û be pşitiywanîyi hêzî pêşmerge û xebatî çekdarî buwe, ewan le rêgeyi destûrî û yasayî û medenîyewe kerkûkiyan dagîr nekrduwe, bellku le rêgeyi supa û hêzî çekdarî û kuşitin û tallanikrdin û hawkarî û yarmetîdanî mîlîşiyate çekdarekanî nêwxo û biyanîyewe buwe, lem barudox û qonaẍeşda zeḧmete le rêgeyi netewe yekgrtuwekan û hêzekanî hawpeymananewe bitwanîn fşar drust bikeyin bo asayîkrdineweyi doxî kerkûk û ew nawçane. danustandin û rêkkewtininameyi şngal cwantirîn bellgeye ke be layengrîyi hêzekanî hawpeymananîş le nêwan herdû ḧkumetî 'êraq û herêmî kurdistan wajo kra, keçî taku êsta nek cêbecê nekrawe, bellku 'êraq neytwanî hêzî çekdarî mîlîşiyatekan û hêze çekdare biyanîyekanîş le şngal û ew nawçeye derbikat û qonaẍî awedanikrdinewe û asayîkrdineweyi nawçeke dest pêbikat. herçende wa pêwîst bû, wezaretekanî herêmî kurdistan lew budceyeyi ke ḧkumetî fîdrrallî bo berrêwebrdin û awedanikrdineweyi nawçe kurdistanîyekanî dereweyi îdareyi herêm dayinabû, pşkiyan hebêt, hawkat hemû ew rêgrîyaneş hellgîrên ke le berdem awedanikrdinewe û geyandinî prroje xizimetguzarîyekan bo ew nawçane terxan krawe, ke da'ş ziyanî gewreyi pê geyandûn, kabîneyi noyemî ḧkumetî herêmî kurdistan prroje û karî zorî lew nawçaneda encam dawe, bellam rêgrîyekan her mawn.

* le rêgeyi dadgayi fîdrrallî û dadgakanî dîkeyi 'êraqewe birriyarî siyasî le dijî kurd derdeken, aya nakrêt êmeş be heman şêwaz û rêgeyi ewan dawayi mafekanî xoman bikeyin?

- eme prsiyarêkî zor giringe, bo na, beẍda skalla le dijî yasayi newt û ẍaz û henardekrdinî newtî herêm derdekat û wezîrî darayî mûçe û budceyi herêm debirrêt, eyi boçî êmeş be heman şêwaz û rêge û le heman dezga dawayi mafî xoman nekeyin? debuwaye kurd be sedan keysî le dadgayi fîdrrallîyi 'êraq hebuwaye û ew dadgayeman bixistayete jêr berprsiyarêtîyewe û, bo nawxo û dinya rûn buwayetewe ke ta çend dadgake bêlayenane hellsukewt leser ew keys û skallane dekat. perlemantaranman be pênc xul neyantwaniywe be rollî xoyan hellsin û maf û şayste darayiyekanî kurd bihêninewe. le êstada kurd bêdengîyi hellbijarduwe û hêzî siyasî heye bo berjewendîyi xoyi sazş dekat û pêşitirîş legell hêrşî supayi 'êraq û grûpe çekdarekanda buwe, îtir çon maf bo xawenekeyi degerrêtewe? boye debêt kar bo yekrrîzîyi nêwmallî kurd bikeyin û stiratîjî û hellwêstman yek bixeyin û hêzî pêşmerge behêz bikeyin, çunike ewan kerkûk nagerrêninewe bo kurd, le sallî 1991 kerkûk gerrayewe bo kurd û dwatir dagîr krayewe û le 2003 azad kra û le 2017 dagîr krayewe, deyanewêt kerkûk nasinameyi kurdistanî nemênêt, eger yekrrîz û yekgrtû nebîn, hîç sûd le werçerxane mêjuwîyekan nabînîn û lew gorranikarîyaneyi sûriya û nawçekeda kurd hîç sûdmend nabêt.

* basî ewet krd madam doxî kerkûk nadestûrî û nayasayiye her birriyarêk û karêk dekrêt nayasayiye, prsiyar lêreda eweye le katêkda ew hemû te'rîb û teşî'e le kerkûk û tewawî nawçe kurdistanîyekan heye, keçî serjmêrî lew nawçaneda berrêwe çû, ta çend proseyi serjmêrîyi danîşituwan lew parêzgayane destûrî û yasayî bû?

- min nazanm çon babet û proseyekî wa giringî serjmêrî beser perlemantaran û desellatî siyasî kurdida têperr bû, lekatêkda bepêyi destûr debêt doxeke asayî bikrêtewe û terḧîlkrawekan bigerrênrênewe û qerebû bikrênewe û 'erebî hawrde bigerrêndrênewe ser zêdî xoyan, keçî be pêçewanewe le dwayi rûdawekanî 16î oktober 'erebî ziyatir hênrawnete kerkûk û bigire le nawxoyi parêzgakeşda le riyaz û ḧewîce û reşad û gunde 'erebekanewe zortirîn xêzanî 'ereb hatine naw senterî şarî kerkûk, ê xo madideyi 140î destûr dellêt ta doxî kerkûk û ew nawçane asayî nekrênewe, her proseyek cêbecê bikrêt nadestûrî û nayasayiye, proseyi gşitîyi serjmêrî teniya bo meram û mebestêkî aşkra bû, ke gorrînî dîmografiyayi şareke û parêzga û tewawî nawçe kurdistanîyekan bû, encam dra, emirro qonaẍêkî nwêyi te'rîb destî pêkrduwe û xêratir û frawantir buwe. caran rjêmî sedam be 35 sall 200 hezar 'erebî hawrdeyi le kerkûk û nawçe kurdistanîyekan cêgîr krd, keçî êsta le sallî 2003we hênanî 'erebî hawrde be şêwazî ciyawaz le 600 hezar kesî têperr krduwe.

* le naw hemû em asteng û berbestane û ecêndeyi îqlîmî û berjewendîyi zlhêzekanda, kurd debêt bo cêbecêkrdinî hemû ew madide destûrî û yasayiyaneyi le berjewendîyi kurdidaye çon mamelle bikat?

- kurd debêt le qonaẍe hestiyar û çarenûssazekan û gorranikarîye gewrekanda amadeyî têda bêt hel û destkewtekan ledest nedat, katêk bereyi kurdistanî yekrrîz bû, kurd ḧkumetî herêmî kurdistanî drust krd, serok barizanî û hêzî pêşmerge kerkûk û nawçe kurdistanîyekanî le dwayi rûxanî rjêmî be's dest kewtewe, bellam le pertewazeyîda eweyi heşman buwe le destman dawe. be damezirandinî kabîneyi deyemî ḧkumetî herêmî kurdistan û yekgrtuwîyi kurd destkewtî gewre bedest dehênîn, em yekgrtuwîye demanbatewe bo bedesthênanî destûrêkî hemîşeyî bo kurd, lelayekî dîkewe katî ewe hatuwe danustan û gftugokanî kurd legell beẍda teniya leser prsî mûçe û bûdce nebêt, bellku debêt basî cêbecêkrdinî madideyi 140î destûrîş bikrêt.