Nadr Haşmî berrêweberî senterî dîrasatî rojhellatî nawerrast le zanikoyi denver bo gullan: emirîka leser binemayi ḧîsabatî kurtibînaneyi bertesk û kurtxayen siyasetekanî le ast rojhellatî nawerrast darrşituwe
Nadr Haşmî berrêweberî senterî dîrasatî rojhellatî nawerraste le skûllî cozêf kerboll bo dîrasatî nêwdewlletî le zanikoyi denver, şareza û taybetmendî çend bwarêkî giringe, wek tiyorî siyasî, prsekanî peywest be siyaset û ayîn le rojhellatî nawerrast, peywendîyi nêwan ayîn û îslam, û siyasetî dereweyi wîlayete yekgrtuwekanî emirîka, gullan le miyaneyi dîmaneyekda çend prsêkî legellda şrove krd, ke peywendîdar bûn be doxî êstayi rojhellatî nawerrast û karîgerîyi şerrî rûsiya û okraniya leser em nawçeye û çend babetêkî dîkeyi peywendîdar.

 

* çon le şerrî rûsiya û okraniya derrwanît, be taybetî le ruwî derhawîşite cîhanîyekanî em şerre û karîgerî û derencamekanîşî leser nawçeyi rojhellatî nawerrast û, aya pêt waye karîgerîyekî gewre û drêjxayenî leser em nawçeye hebuwe?

- sereta debêt ewe billiyên ke xudî barudoxî nawçeyi rojhellatî nawerrast be çeşnêke, ke tarîkî ballî beserda kêşawe û eweyi cêyi daxe eweye ke şerrî rûsiya û okraniya buwete hoyi brewdan be desellat û destirroyşituwîy, yan ba billêyin karîgerîyi wllate berhemhênerekanî newt le nawçekeda, be taybetî wllate paşanşînîyekanî em nawçeye û be diyarîkrawî 'erebstanî s'udiye leser karubare cîhanîyekan. ême bînîman ke le maweyi rabrdûda serokî wîlayete yekgrtuwekanî emirîka (co baydin) ew lêdwan û rexinaneyi feramoş krd ke le dijî şazadeyi cênşînî s'udiye (mḧemed bin selman) dabuwî û, tenanet serdanî ew wllateyi krd û legellîda kobuwewe û dawayi lê krd ke hawkar bêt bo ziyadkrdinî henardeyi newt le pênaw dabezandinî nrxî newt le cîhanda. kewate êsta em wllate berhemhêneraneyi newt hest deken destirroyşituwîyekî ziyatiryan heye le ast wllatanî cîhanda, be taybetî wîlayete yekgrtuwekanî emirîka û, amadeşn bekarî bihênin. kewate dekrêt amaje bewe bikeyin ke yekêk le derencamekanî şerrî rûsiya û okraniya berizbûnewe û hellkşanî nrxî newt bû le bazarrekanî cîhanda, ew wllataneşî ke berhemhênerî newt bûn, lem barudoxe sûdmend bûn.

* eyi çon le siyasetî dereweyi îdareyi serok co baydin le ast rojhellatî nawerrastda derrwanît?

- le rastîda min pêm waye wîlayete yekgrtuwekanî emirîka le sayeyi îdareyi serok co baydin drêje be heman siyasetî pêşû dedat le ast nawçeyi rojhellatî nawerrastda, mebestm eweye ke qse û basêkî zor dekrêt le bareyi eweyi ke emirîka lem nawçeye dekşêtewe û cêyi dehêllêt, bellam emirîka deyan binikeyi serbazîyi le nawçeyi rojhellatî nawerrastda heye, egerçî bem dwayiye le efẍanistan kşayewe û pêşitirîş hêzêkî zorî le 'êraq kşandewe, emirîka zor pabende be parastinî barudoxî henûkeyî nawçeyi rojhellatî nawerrast, wate pşitgîrî le dewllete dostekanî le nawçekeda dekat û pallpşitîyekî bê mercî îsirayl dekat û hewllî paşekşepêkrdinî destirroyşituwîyi êran dedat le nawçekeda, le rastîda kêşe, yan prsî serekî bo îdareyi co baydin lem nawçeyeda, eweye bigate rêkkewtinêk le bareyi prrograme etomîyekeyi êranewe, ke egerçî le maweyi rabrdûda hendêk berewpêşçûn bedî hat lem ruwewe, bellam pêm waye hêşita rêgeyekî dûr û drêjiyan le pêşe bo geyşitin be rêkkewtinêk lem bareyewe. kewate eger wellameke puxt bikemewe, ewa pêm wanîye emirîka be çeşnêkî berçaw siyasetekanî le ast nawçeyi rojhellatî nawerrastda gorrîbêt, bellku teniya gorranikarîyek ke bedî bikrêt, eweye ke îdareyi pêşû be serokayetîyi donalld tiremp le rêkkewtine etomîyeke legell êran kşayewe û dwatir îdareyi baydin hewllî da bigerrêtewe bo nêw ew rêkkewtine, yan encamdanî rêkkewtinêkî nwê legell êranda, be umêdî eweyi rêkkewtinêkî lem çeşne bibête hoyi brewdan be berjewendîyekanî emirîka lem nawçeyeda.

* başe pêt waye wîlayete yekgrtuwekanî emirîka bitwanêt be şêweyekî binyadiner mamelle legell kêşe û dijwarî û teḧedidîyekanî em nawçeyeda bikat?

- sereta pêm waye pêwîste eweyi emirîka deyllêt bîkate krdar, çunike eweyi ta êsta emirîka bangeşeyi bo krduwe, brîtîye le perepêdanî dîmukrasî û brewdan be mafekanî mirov û pabendbûn be yasayi nêwdewlletî û parastinî ew sîstme cîhanîyeyi leser binemayi rêsakan binyad nrawe, bellam eweyi le nawçeyi rojhellatî nawerrastda piyadeyi dekat, tewaw pêçewaneye, çunike le kêşeyi fellestîn û îsiraylda yasayi nêwdewlletî tewaw pşitgwê xistuwe, herweha pşitiywanî le rjême dîktatorekanî em nawçeye dekat û darayiyan bo desteber dekat, kewate be daxewe hemîşe emirîka leser binemayi ḧîsabatî kurtibînaneyi bertesk û kurtxayen siyasetekanî le ast em nawçeyeda daderrêjêt û piyadeyan dekat, wate stiratîjiyetêkî cîhanîyi drêjxayenî nîye, çunike debêt ême amaje bewe bikeyin ke kêşekanî rojhellatî nawerrast le binerretda kêşeyi komellayetî û abûrî û prsî peywest be perepêdanewen, çunike debêt ême ewe bzanîn ke em nawçeye be dest hejarîyekî berbillawewe denallênêt. herweha êsta kêşeyi jîngeşî hatuwete ser û plekanî germe lem nawçeyeda berew berizbûnewe deçn, be çeşnêk ke le çend sallî dahatû hendêk şwênî em nawçeye be kellkî jiyan namênin, çunike plekanî germa zor beriz debinewe û tûşî bê awî debin.

* le rabrdûda hemîşe bas lewe dekra ke yekêk le kêşe binerretîyekanî em nawçeye ke karîgerî nerênî leser têkrrayi wllatanî rojhellatî nawerrast hebû, brîtî bû le kêşeyi felestîn û îsirayl, bellam êsta îsirayl peywendîyekanî legell hendê le wllatanî 'erebîyi em nawçeye asayî krduwetewe, aya pêtan waye ta çend em peresendine karîgerîyi başî leser seqamgîrî û berewpêşçûnî abûrîyi em nawçeye hebuwe?

- eger wellamêkî rastewxo û raşkaw bidemewe, ewa debêt billêm: nexêr, pêm wanîye em rêkkewtinaneyi îsirayl legell em wllataneda hokarêk bûbêt bo hênanearayi seqamgîrî le nawçekeda, bellku pêm waye dereencamî pêçewaneyan lê dekewêtewe û serdekêşn bo naseqamgîrîyi siyasî, leber eweyi em rêkkewtinane le nêwan gelanî em wllataneda nekrawn, dwatir kêşeyi felestîn be tewawetî feramoş krawe û em rêkkewtinaneş hîç xizimetêkî bew kêşeye nekrd. her çonêk bêt, em rêkkewtinane le berjewendîyi îsirayl û ḧukmirranekanî ew wllatanen ke wajûyan krduwe, bellam dûpatî dekemewe pêm waye karîgerî nerênîyan leser aşitî û seqamgîrîyi em nawçeye debêt, lem rwangeyewe min pêm wanîye em rêkkewtinane drêje bikêşn, çunike her katêk ḧukmirranekanî ew wllataneyi em rêkkewtinaneyan legell îsiraylda wajû krduwe, le desellatda neman, ewa em rêkkewtinaneş kotayiyan pê dêt û le arada namênin.

* kêşekanî rojhellatî nawerrast be çeşnêk allozn û, qeyranekan be radideyek qûll û qursin, ke hendê car ew têrrwanîne drust debêt ke natwanrêt em kêşane çareser bikrêt, wate hendêk nawmêdî drust debin, be taybetî ke amaje bewe dekrêt ke tenanet beharî 'erebîyş nebuwe hoyi eweyi ḧukmirranîyekî baş lem wllataneda bedî bihênrêt, bellku be pêçewanewe doxî hendê wllat berew kuşitar û kawlkarî çû, boçûnî êwe lem ruwewe çîye?

- le rastîda herwek pêşitirîş amajem pê krd, doxeke tarîkî ballî beserda kêşawe û nawmêdî û narrezayiyekî zor le aradaye, sererrayi eweş ke beharî 'erebîyş neytwanî derencamî xwazirawî lê bikewêtewe, bellam taweku ḧukmirranekanî wllatanî em nawçeye netwanin le ast umêd û çawerrwanîyekanî xellkda bin û ayindeyekî başitir bo gelekaniyan dabîn neken, hemîşe egerî serhelldaneweyi beharêkî dîkeyi 'erebî le arada demênêt, çunike kes pêşbînî eweyi nedekrd ke le sallî 2011da beharî 'erebî serhellbidat, bellam be hoyi narrezayiye siyasî û abûrî û komellayetîyekanewe doxeke bew şêweye pereyi send, dwatir leber eweyi nawçeyi rojhellatî nawerrast danîşituwanêkî zorî gencî bêkarî heye û leber eweyi le hemû rûyekewe grftarin, ewa dest deken be narrezayetî derbirrîn û xopîşandan, bew çeşneyi ke êsta le êranda bedî dekeyin.