maykll nayts, twêjerî ballaye le peymangeyi waşnton bo siyasetî rojhellatî nzîk, taybetmendî bwarî karubare serbazî û eminîyekanî 'êraq, êran û wllatanî kendawe û çendîn twêjîneweyi heye le bwarî ew mîlîşiyayaneyi 'êraq û sûriya ke êran pşitiywanîyan dekat, herweha zor le nzîkewe agadarî rewşî natendrustîyi naw proseyi siyasîyi 'êraq û peywendîyekanî herêmî kurdistan legell beẍdaye. lem dîmane taybeteyi gullanda, çendîn prsî giringî taybet be serdanekeyi em dwayiyeyi mesirur barizanî bo waşnton dî sî xiranerrû, herweha serdanî 15î em mangeyi serok wezîranî 'êraq û, hewllekan bo çareserkrdinî kêşe hellwasirawekanî nêwan hewlêr û beẍda û, prsî çareserkrdinî kêşeyi budce û mûçexoran û dûbare henardekrdineweyi newtî herêmî kurdistan le rêgeyi (somo)we, bem coreş leser em prse hestiyarane wellamî prsiyarekanî dayewe.

 

* serdanekeyi em dwayiyeyi mesirur barizanî serok wezîranî ḧkumetî herêmî kurdistan be serdanêkî giring le qellem dra, û pêşwazîyekî germîşî lê kra le waşnton dî sî, ewe bû çendîn dîdar û kobuneweyi legell berprse ḧkûmîyekanî wîlayete yekgrtuwekanî emirîka encam da, le dwayi sallî 2019we eme yekem serdanî bû wek serok wezîran, boçûnî êwe lem bareyewe çîye?

- her serkrdeyek ke serdanî waşnton dî sî dekat pêşwazîyekî germî lê dekrêt, mebestm eweye ke eger serkrdekanî wîlayete yekgrtuwekanî emirîka mamelleyekî germugurr legell miywan û serdanîkarekaniyanda neken, ewa her le binerretda banghêşitiyan naken, legell eweşda ciyawazîyek heye le nêwan eweyi le miyaneyi serdanekeda dîdar legell serokî emirîkada encam bideyt, yan na, eweyi peywest bêt be prsiyarekeyi êwewe, mesirur barizanî serok wezîran, dîdarî legell serokî emirîkada nebû, emeş eweyi lê dexwêndrêtewe ke waşnton zor serqalle û eweyi ziyatir mayeyi nîgeranîye eweye ke wîlayete yekgrtuwekanî emirîka ptir meylî be aqar û arasteyi beẍdaye. herweha emirîka berdewam amajeyi ewe denêrêt ke deyewêt partî dîmukratî kurdistan û yekêtîyi nîşitmanîyi kurdistan yekhellwêst û yekgrtû bin, bellam pêdeçêt îdareyi êstayi wîlayete yekgrtuwekanî emirîka xwaziyarî ewe bêt ke herêmî kurdistan hendê le desellate serekîyekanî radestî beẍda bikat, em barudoxeş mayeyi nîgeranîyekî zore.

* maweyekî zore ḧkumetî herêmî kurdistan beşe budceyi herêmî kurdistan nanêrêt, le maweyi serdanekeyda bo waşnton mesirur barizanî dawayi eweyi krd, herêmî kurdistan şaysteyi xoyi be berdewamî û le katî xoyda pê bidrêt, çunike em dwaxistinane karîgerîyi zoriyan leser doxî kurdistan hebuwe. prsiyareke eweye aya emirîka çi rollêkî hebuwe û detwanêt heybêt bo eweyi lem ruwewe hawkar bêt?

- şitêkî sirûşitîye ke serok wezîranî 'êraq pêwîstî be kurde bo eweyi ta radideyek xoşḧall bêt pêş eweyi serdanî waşnton dî sî bikat û çawî be serokî wîlayete yekgrtuwekanî emirîka bikewêt, ke birriyare 15î mangî nîsan bêt. bellam kêşeke eweye ke hemû carêk kurd kemtir û kemtirî pê debirrêt. le sayeyi ḧkumetekeyi mstefa elkazimî, hemû eweyi kurd desteberî krd, teniya mûçeyi mangêk yan dû mang bû, le êstada pêdeçêt îdareyi emirîka nzîkeyi bê hîç mercêk banghêşitî sûdanî bikat bo waşnton dî sî, ewe teniya encumenî pîrane ke hewllî hawkarîkrdinî kurd dedat. boçî doxeke bem şêweyeye? îdareyi baydin serqalle be hellbijardinekan û be şerrî okraniya û rûsiya û şerrî ẍezzewe, berprsekanî em îdareyeş le rojhellatî nawerrastda pêyan gutirawe ke pabendbûne nwêyekanî emirîka le kemtirîn astda bihêllinewe, emeş bew manaye dêt ke emirîka hewllêkî zor kemî xistuwetegerr bo çareserkrdinî kêşeyi peywest be prsî budcewe le nêwan hewlêr û beẍda, yan terxanikrdinî budceyi ziyatir bo mûçeyi fermanberanî kurdistan yan prsî têçûnî berhemhênanî newt.

* le azarî sallî 2023we herêmî kurdistan neytwaniywe newt henarde bikat le rêyi borî newtî 'êraq-turkiyawe, ke ziyanekeş be miliyaran dolar dexemillênrêt, emirîka basî lewe krduwe ke hawkarîyi ziyatir desteber dekat bo serok wezîranî ḧkumetî herêm (mesirur barizanî), aya ta çi radideyek emirîka amadeye karîgerî û destirroyşituwîyi xoyi bekar bihênêt bo dûbare henardekrdineweyi newtî herêmî kurdistan?

- eger wîlayete yekgrtuwekanî emirîka amadebuwaye bo bekarhênanî destirroyşituwîyi xoyi lem ruwewe, ewa sallî par borî newtî 'êraq û turkiya dekrayewe, em kêşeye hênde qurs nîye ke netwanrêt çareser bikrêt, bellam berprsekanî hemû la, le nêwyanda berprsanî îdareyi emirîka, hênde em prseyan be qurs grtuwe, wek eweyi eme qeyranî mûşekekanî kuba, yan hendê qeyranî allozî dîke bêt, boye eweyi pêwîste bikrêt emeye:

1- terxanikrdinî têçuwî pêwîst bo berhemhênanî newt le hemwarî yasayi budceda.

2- 'êraq dest bikat be froşitinî newt le rêyi benderî ceyhanewe, bo bwardan be henardekrdinî newtî nwê.

3- pêdanî mûçeyi fermanberanî herêmî kurdistan û krêyi kompaniyakanî berhemhênerî newt le rêyi ḧkumetî herêmî kurdistanewe.

4- darrşitinî rêkarêkî drêjxayenî yasayî û bîrokratî le nêw yasayi fîdrrallî newt û ẍazda, herweha hemwarkrdineweyi yasayi kurdistan bo newt û ẍaz, û yasayi hawbeşîkrdinî budce.

raste hemû emane mayeyi mşitumirrin û her prsêkî berhellstkar û neyarî xoyi heye, bellam emane prsî giringn le nêw 'êraqda ke pêwîstiyan be guşarî nêwdewlletî heye. eger pêş çend mangêk waşnton peyamêkî bo serok wezîran sûdanî binardaye, beweyi ke banghêşit nakrêyt bo koşkî spî taweku çareserêk bo em prse nekrêt, ewa serok wezîran kar û koşşêkî sextî dekrd, bo eweyi çareserî bikrdaye, le êstada hendê le destirroyşituwîyi nwê pêwîste, ke dekrêt teniya dwayi hellbijardine serokayetîyekeyi emirîka bêt, û renge le sayeyi desellatî serok komarîda, destirroyşituwîyi rasteqîneyi emirîka bekar bihênrêt.

* jûrî bazirganîyi emirîka pêşwazîyekî taybetî bo geyşitinî serok wezîran msirur barizanî, rêkxist û çendîn bazirgan û weberhênerî emirîka û kurdîş amade bûn. aya pêşbînî ewe dekeyt ke peywendîye abûrîyekanî nêwan emirîka û herêmî kurdistan berew hellkşan biçêt?

- be daxewem lem ruwewe kurdistan budceyi weberhênanî nîye, raste dergayi kurdistan wallaye be ruwî weberhênerî taybet û kertî taybetda, bellam helumercî siyasîyi kurdistan be çeşnêke ke netwanrêt weberhênan bikrêt, boçî?

yekem, leber eweyi beẍda berengarî nzîkeyi sercem layenekanî herêmî kurdistanî nîmçe serbexo debêtewe.

- duwem, leber eweyi parte siyasîyekanî kurdistan yekgrtû nîn, jûrî bazirganîyi emirîka bone bo hemû serkrde serdanîkarekanî rêk dexat, bellam weberhênan lew kateda dekrêt, ke barudoxî wllateke baş û lebar bêt.

min umêdêkî zorm heye be ayindeyi geşitiyarî û bazirganî û xizimetguzarîyekan le kurdistanda, bellam pêwîste sereta em doxe qeyranawîye têperrênrêt- emeş pêwîstî be peywendîyekî başitire legell beẍda, herweha pêwîstî be yekgrtuwîyi kurd û pşitiywanîyekî behêztir heye lelayen emirîka û turkiyawe.

* mektebî siyasîyi partî dîmukratî kurdistan beyaninameyekî billaw krdewe û têyda birriyarî beşdarînekrdinî le hellbijardinekanî herêmî kurdistanda rageyand, û amajeyi be nîgeranîyekanî krd lebareyi pêşêlkarîye destûrîyekan û nezahetî proseyi hellbijardinewe, be hoyi birriyarekanî dadgayi fîdrrallîyi 'êraq, kewate çon le ayindeyi peywendîyekanî 'êraq û herêmî kurdistan derrwanît?

- hîç kesêk, tenanet yekêtîyi nîşitmanîyi kurdistanîş (ke dawayi berizkrdbuwewe le dadgayi fîdrrallîyi 'êraq le dijî yasayi hellbijardinî kurdistan) pêşbînî eweyan nedekrd, ke dadgake sercem kursîyi kemînekan hellbweşênêtewe, dadgayi fîdrrallî le zor bwarda sinûrî xoyi têperranduwe, le nêwyanda gorrînî derencamekanî hellbijardinî sallî 2021 û le nawbrdinî kertî wzeyi kurdistan ke be çendîn miliyar dolar mezende dekrêt. baykotkrdin debête hoyi rêgrîkrdin le hellbijardin. wate eme hawşêweyi kanûnî yekemî sallî 2005 nîye, ke sunine baykotî hellbijardine perlemanîyekeyan krd û hellbijardinekeş berrêwe çû, çunike em careyan lew nawçaneyi partî dîmukratî kurdistan balladeste têyanda hellbijardin encam nadrêt, kewate renge eme rêgeçareyekî kara bêt, bo eweyi be wîlayete yekgrtuwekanî emirîka û layenekanî dîke pîşan bidrêt ke partî dîmukratî kurdistan beşdarî le dîmukrasîyetêkî saxteda nakat le çwarçêweyi fîdrrallîzimêkî saxteda. le sallî 2003da kurdistan serbexoyî hebû, xawenî drawî xoyi bû le froşitinî newtî 'êraq le rêyi netewe yekgrtuwekanewe pşkî xoyi hebû, ke ewîş proseyi (newt beramber xorak) bû, bepêyi birriyarî 986î encumenî asayşî nêwdewlletî, herweha ḧkumet û hêzî pêşmergeyi xoyi hebû û be tewawetî dabirrabû le 'êraqî serdemî sedam ḧusên.

herêmî kurdistan teniya leser binemayi bellênekanî peywest be namerkezîyi îdarîyi nêw destûrî sallî 2005, ke le nêwyanda madideyi 117 ke dellêt (em destûre le berwarî piyadekrdinyewe didan be herêmî kurdistan û ew desellateyi êstayda denêt wek herêmêkî fîdrrallî) herweha madideyi 141 ke dellêt: «karkrdin bew yasayaneyi ke le herêmî kurdistan le sallî 1992ـewe derkrawe berdewam debêt, be heman şêwe ew birriyaraneş karpêkrawn ke le ḧkumetî herêmî kurdistan drawn (lewaneş birriyarekanî dadga û grêbestekan) eger hemwar nekrabin, yan hellineweşabêtinewe be pêyi birriyarekanî herêmî kurdistan lelayenî peywendîdarewe, be mercêk pêçewaneyi destûr nebêt, awêteyi 'êraq buwewe. her boye eger 'êraq leser em rewte nerênîyeyi êstayi berdewam bêt ke brîtiye le ḧukmirranîyi mîlîşiya û brsîkrdinî herêmî kurdistan, ewa umêd dekem ke carêkî dîke her dû ḧkumetî emirîka û turkiya kar legell herêmî kurdistan biken, bo eweyi rêgaçareyekî bedîliyan bo desteber biken, taweku le rêyi turkiyawe derwazeyan beser cîhanî dereweda hebêt. herweha pêm başe partî dîmukratî kurdistan hendêk îmtiyaz be yekêtîyi nîşitmanîyi kurdistan bidat, bo eweyi yekêtî le encamî nawmêdî û îḧracbûnewe ziyatir rûnekate beẍda û êran, herwek eweyi lem sallaneyi dwayîda ruwî da, be bê hewlêr, yan slêmanî kurstan tûşî şkst debêtewe.

* be têrrwanînî êwe wîlayete yekgrtuwekanî emirîka debû û deytwanî çi mamelleyekî ciyawaz legell herêmî kurdistanda bikat û le êstada mamelleyi binyadiner û drust çîye bo eweyi emirîka bîgrêteber?

- min pêm waye debû wîlayete yekgrtuwekanî emirîka hawkarîyi kurdistanî 'êraqî bikrdaye bo eweyi le nêwan sallanî 1991-2003 be şêweyekî fermî bibwayete dewlletêkî serbexo. eger dîktatorîyekî nwêyi mîlîşiyayî le beẍda bête arawe, ewa pêwîste emirîka bem bîrokeyeda biçêtewe, turkiya rollêkî giringî debêt lem ruwewe, ya debêt ew namerkezîyete îdarîyeyi le destûrî 'êraqda çespêndrawe, cêbecê bikrêt, yan pêwîste pşitiywanîyi kurdistan bikrêt bo eweyi dewlletî serbexoyi xoyi hebêt, eme gorranêkî gewre debêt le siyasetî ḧewt sallî rabrduwî emirîkada, ke brîtî bû le temaşakar le katêkda ke kurdistan lawaz dekra, herweha pêwîste partî dîmukratî kurdistan û yekêtîyi nîşitmanîyi kurdistan zall bin beser ciyawazîyekaniyanda û birriyarî kamill û pêgeyşituwane biden, be çeşnî birriyarî serkrde rasteqînekan. le heman katda pêwîste turkiya bigerrêtewe bo ew bîrokeyeyi ke herêmî kurdistan hawbeşe û meḧalle bitwanrêt peywendîyi binyadinerane legell beẍda drust bikrêt.