serdanî franiso holand (serokî pêşuwî ferenisa) le eylûlî 2014 bo herêmî kurdistan û pêşwazîkrdinî lelayen serok ms'ud barizanî, herweha serdanî emcareyi emanwîl makron le 29î abî 2021 bo hewlêr û pêşwazîkrdinî lelayen nêçîrvan barizanî serokî herêmî kurdistanewe, wênayekî drust krduwe, ke pênaseyi pêge û şkoyi herêmî kurdistan lenaw siyaset û stiratîjiyetî dewlletêkî gewreyi wek ferenisa dekat, ferenisayek ciya leweyi endamî hemîşeyî (encumenî asayşî niyudewlletî)ye, ewa le êstaşda serokayetîyi yekêtîyi ewrupa dekat, her emeş waykrduwe, tewawî mîdiyakanî cîhan le ser em pêge û şkoyeyi herêmî kurdistan prsiyar drust biken û, bprsin: em bayexdane boçî? le wellamî em prsiyareda gelêk hokarî giring hen, wek: (qaremaniyetîyi hêzî pêşmerge le şerrî dijî da'ş, seqamgîrî û astî awedanî û perepêdan le herêmî kurdistan, giyanî lêburdeyî û pêkewejiyan lenaw pêkhate neteweyî û ayînîyekanî kurdistan w.. htd). bellam prsiyarî giring lêreda eweye: aya em beha û akare berizane teniya le kurdistan parêzirawn û le cîhanda le metirsîdan? bo wellamî em prsiyare pena debeyinewe ber yekêk le kongrekanî miyuşn bo asayşî cîhanî 2020 ke lejêr nawnîşanî «metirsîyi nemanî beha berizekanî rojawa – Westlessiness» berrêweçû, diyarîşe yekêk lew beha berizaneyi sîstmî siyasîyi dewlletanî rojawa wek sîstmêkî lîbirrall dîmukratî be drêjayî mêjû şanazîyan pêwe krduwe, brîtî bûn le (frekeltûrî û yektirî qbûllkrdin û pêkewejiyan, serwerîyi yasa û perepêdanî berdewam, aşitîyi komellayetî û miyanrroyî û rêgirtin le tundrroyî w...htd). her boye katêk hest bewe dekrêt, em beha giringane kewtûnete ber metirsîyi cdidî û serhelldanî popolîzimî çep û rast, ewa kongre emeyi naw lê nabû: «kotayî rojawa», bellam her lem kongreye serok makron le penêllêkda cextî leser ewe krdewe ke nabêt dewlletanî rojawa û cîhan rêge bewe biden ke rûberruwî metirsîyi «nemanî beha berizekanî rojawa» bibînewe û teslîmî emirî waqî'î «kotayî rojawa»bîn.

franiso holand katêk le sallî 2014 hate kurdistan, dû diyardeyi sersurrhênerî bînî, ke be êstayi ferenisayi lanikî şarstaniyet namo bû, yekemiyan qaremaniyetîyi hêzî pêşmerge bo têkşkanî tîrorîstanî da'ş ke lew kateda cîhan le astî destewestan bû, duwemiyan ew dllfrawanîye gewreyeyi herêmî kurdistan bû, bo pêşwazîkrdin le nzîkeyi dû miliyon aware û penaber, eme le katêkda hemû dewlletanî yekêtîyi ewrupa neyandetwanî pêşwazî le dû miliyon awareyi şerrî sûriya biken.

le serdanî emcareyi serok emanwîl makron û astî ew pêşwazîye berizeyi ke lelayen serok nêçîrvan barizanî û herêmî kurdistanewe lêyi kra, herweha lêxurrînî otombêleke lelayen nêçîrvan barizanî û danîşitinî makron le tenîşitiyewe û gerran be naw şeqamekanî hewlêrda le niyweşew û berebeyanî yekşemmeda, pîşandanî seqamgîrî û asayşî hewlêr û herêmî kurdistan bû, ke êsta 24 katjmêr jiyan têyda berdewame û, perepêdan hemû sêkterkanî grtuwetewe û, kurdistan buwete mallî hemû pêkhate neteweyî û ayîne ciyawazekan, ke diyare em jînge arameyi hewlêr, be êstayi parîs namoye, hemû emane rengdaneweyi siyaset û lojîkî serok barizanî buwe, ke êsta serokî herêmî kurdistan wek endaziyarêkî lêhatû zîrekane tercemeyi dekat.

pêkewejiyan û tebayî siyasî le kurdistan

wênayi yekemî rêwrresmî pêşwazîyeke

serok makron be teyina wek serok komarî ferenisa serdanî herêmî kurdistanî nekrd, bellku be yawerîyi şandêkî gewre ke nwênerayetîyi tewawî gelî ferenisayi dekrd, le beramberda nêçîrvan barizanî teniya wek serokî herêmî kurdistan pêşwazî nekrdin, bellku wek serok û nwênerayetîyi tewawî gelî kurdistan pêşwazîyan lê krdin û, wênekan bem core peyamî xoyan rageyand:

1- leser astî tîmî pêşwazîyi yawerî nêçîrvan barizanî, her dû tîmî pêşwazîyi serokayetîyi herêm be amadebûnî her dû cêgrî serok, herweha tîmî ḧkumet ke tewawî layene ciyawazekanî beşdar le ḧkumetî le xo grtibû, pîşandanî ew tebayiye siyasîye bû, ke êsta leser astî proseyi siyasîyi 'êraq bûnî nîye, peyamêk bû ke ḧukmirranîyi baş pêwîstî be tebayî siyasî û pêkewe karkrdine.

2- le rêwrresmî pşkinînî pasewananî şeref û lêdanî her dû sirûdî nîşitmanî (dewlletî fîdrrallî 'êraq û herêmî kurdistan), herweha bûnî herdû allayi 'êraq û herêmî kurdistan, emeş peyamêkî dîke bû ke serok makron zor mebestiyetî, 'êraq dewlletêkî fîdrrallîyi behêz bêt û, kurdistanîş herêmêkî behêzî naw ew dewllete fîdrrallîye bêt, eme dllinyakrdineweyi serok makron bû ke herêmî kurdistan hawseng legell siyaset û yasayi nêwdewlletî, heman amancî heye ke serdemî şerr û kawlkarî le 'êraqda kotayî pê bêt û, qonaxî pêkewejiyan û awedanikrdinewe le 'êraqda dest pê bikatewe.

3- rîzbûnî nwêneranî tewawî pêkhate neteweyî û ayînîye ciyawazekanî kurdistan le hawşanî pasewananî şeref û her yekeyan be clubergî xoyanewe, peyamêkî dîkeyi giring bû, pîşanî serokî ferenisa dra, emeş bew manayeyi eger pasewananî şeref hêma bin bo serwerîyi û şkoyi herêmî kurdistan, ewa hawşanî ew hêmaye, bûnî lêburdeyî û pêkewejiyanî hemû pêkhate neteweyî û ayîne ciyawazekan, nek teniya cêgeyi şanazîn bo herêmî kurdistan, bellku serçaweyi hêz û şkoyi herêmî kurdistan lew pêkewejiyan û lêburdeyiyewe berceste buwe.

4- yektirî le amêzkrdin û cûlleyi cesteyi her dû serok, peyamîkiyan da be cîhan ke em dû seroke teniya amanciyan ptewkrdinî peywendîye siyasî û dîplomatîyekanî nêwan dû kiyan nîye, bellku ewan le hewllî bunyadinan û ptewkrdinî peywendîyekî dostaneyi behêzn lenêwan her dû gelî ferenisa û kurdistanda.

lêkçûnêk le nêwan serdanekeyi makron û serdanî pêşitirî papayi fatîkanda

papa franisîs ke nwînerayetîyi ziyatir le dû miliyar krîstiyan le cîhanda dekat, katêk serdanî 'êraqî krd, herêmî kurdistanî krde wêstgeyi duwemî serdanekeyi û, her le hewlêrîşewe serdanî parêzgayi neyinewa û şarî mûsllî krd û, paşan gerrayewe û hewlêrî krde wêstgeyi yekem bo encamdanî nwêjî qedasetî gewre le yarîgayi freniso herîrî le hewlêrî paytextî kurdistan. papa le çwarçêweyi em serdaneyi bo herêmî kurdistan ew peyameyi be cîhan rageyand, le her şwênîk aramî û seqamgîrî û pêkewejiyan û lêburdeyî hebêt, nwêjî qedasetî gewre lewê dekrêt û, fatîkan dostî aşitî û seqamgîrî û pêkewejiyan û lêburdeyiye û rêzî lê degrêt.

serdanî emcareyi emanwîl makronî serokî ferenisaş, paş ew hewlle çirr û prrane hat ke le seretayi emsallewe ferenisa û şexisî makron serqallî ewen kongreyekî herêmî bo pşitgîrîyi awedanikrdinewe û seqamgîrî grê bidrêt. serok makron bo encamdanî em kongreye, nwênerayetîyi emirîka û yekêtîyi ewurpa û dewlletanî hawpeymanî dijî tîrorîstanî pê drawe, her boye serok baydin dwayi tewawbûnî kongreke destxoşî le hewllekanî makron dekat û, cext leser behêzkrdinî peywendîyekanî nêwan beẍda û hewlêr dekatewe, her boye eger wêstgeyi yekemî serdanekeyi makron-îş beẍda bêt bo beşdarî le kongreyi herêmî leser 'êraq, ewa wêstgeyi duwemî serdanekeyi hewlêre û le hewlêrîşewe serdanî şarî mûsll dekat û, paşan degerrêtewe û legell serok barizanî û serokî herêmî kurdistan kobûneweyi taybet dekat û, kongreyi rojnamenûsî grê dedat, paşan le hewlêrewe berew parîs degerrêtewe.

herêmî kurdistan wek klîlî seqamgîrîyi 'êraq le siyasetî ferenisada

katêk bas le mêjuwî damezirandinî qewareyi siyasîyi herêmî kurdistan dekeyin, ewa nakrê bas le hewlle gewrekanî ferenisa nekeyin, betaybetî ke dwayi korrewe mêjuwîyekeyi beharî 1991 hewllî gewre û giringî ferenisa buwe hokarî eweyi encumenî asayşî nêwdewlletî birriyarî jmare 688 bo damezirandinî newayi aram le seruwî hêllî 36 bo kurdistan derbikat. eger em newa arame nebwaye, ewa nedetwanra hengaw bo hellbijardinekanî 1992 hellbigîrêt û, paşan perleman û ḧkumetî herîmî kurdistan dabmezirên, em rastîye layi gelî kurdistan be wefadarî wellam drawetewe û, cwantirîn şeqamî paytext le nawî (franiso mîtiran)ـewe naw nrawe.

wek le birriyarî 688î encumenî asayşî nêwdewlletî le sallî 1991îşda hatuwe, kurdistan debêt newayekî aramî hebêt û, hewllekan berdewam bin bo eweyi be şêwazêkî aşitîyane kêşekanî kurdistan legell beẍda çareser bikrên.

le serubendî rûxandinî rjêmî pêşuwî 'êraq le kotayiyekanî sallî 2002, dîsan ferenisa rollêkî karîgerî hebuwe bo kokrdineweyi opozîsiyonî 'êraq û bunyadinaneweyi 'êraqêkî fîdrrallî û çareserkrdinî kêşeyi kurd le çwarçêweyi dewlletî fîdrrallîyi 'êraqda, lemeşiyanda wellamdaneweyi ser‌krdayetîyi siyasîyi kurdistan ewe bû ke zor çalakane beşdarîyi proseyi bunyadinaneweyi 'êraq û nûsîneweyi destûriyan krd, bo eweyi 'êraq le şerr û kawlkarîyewe, berew awedanikrdinewe û pêkewejiyan hengaw hellbigirêt.

le sallî 2010 û bo pşitgîrîyi hengawekanî ḧkumetî herêmî kurdistan le bunyadinanî dîmukratî û perepêdanî berdewam û lêburdeyî û pêkewejiyan, ḧkumetî ferenisa projeyi hawbeşî lêktêgeyşitinî hawbeşî legell herêmî kurdistan dest pê krd û, hemahengî û harîkarîyi ferenisa le hemû bwarekan rageyendra û, lemeş ziyatir hewlêr bû be destexuşkî parîs.

legell destpêkî şerrî dijî tîrorîstanî da'ş û hêrşî tîrorîstanî da'ş bo ser herêmî kurdistan, dewllet û ḧkumetî ferenisa pêş her dewllet û ḧkumetêkî dîke hatine ser xet û guşariyan krd bo eweyi hawpeymanîyi nêwdewlletî dijî tîrorîstanî da'ş be birriyarî encumenî asayş dabmezirêt û, em hawpeymanîyeş harîkarîyekî gewreyi hêzî pîşmergeyi krd, tenanet serok franiso holand xoyi serdanî hewlêrî krd û, legell serok barizanî berekanî şerrî dijî da'şiyan beser krdewe û, pşitiywanîyi xoyi bo hêzî pîşmergeyi kurdistan pîşan da.

le dwayi karesatî 16î oktoberî 2017 û gelekomekîyi herêmî û nêwdewlletî bo lebarbrdinî qewareyi siyasîyi herêmî kurdistan, carêkî dî ferenisayi serdemî emanwîl makron hellwêstî cwamêraneyi xoyi xisterrû û be dawetî fermî le koşkî elîzêe pêşwazî le nêçîrvan barizanî (ke ewkat serok wezîranî kabîneyi heşitem bû) û qubad tallebanî cêgrî serok wezîran krd, bemeş derwazeyekî krdewe bo eweyi ew gemaroyane leser kurdistan hellbigîrên ke beser herêmda sepêndra bûn.

le dwayi xopîşandanekanî tşrîn le beẍdayi paytext û paşanîş naçarkrdinî 'adl 'ebidulmehdî serok wezîranî 'êraq be dest lekarkêşanewey, ferenisa carêkî dîke rollî xoyi xistewe kar bo eweyi kongreyek bibestirêt û le rêgeyewe kêşekanî proseyi siyasîyi 'êraq çareser bikrîn, em hewlleşî ke le yek dû rojî rabrdû be serkewtinî kongreke kotayî hat.

peyamî em careyi serdanekeyi emanoyl makron bo herêmî kurdistan, ciya leweyi dûpatkrdineweyi pşitiywanî û harîkarîyi ḧkumetî ferenisaye bo ḧkumet û gelî kurdistan, le hemanikatîşda be serdanî bo mallbatî şehîd hucam surçî ke be şêweyekî zor drrindane lelayen tîrorîstanî da'şewe şehîd kra, her be xoyi nûsînî peyamêke leser ew tabiloyeyi şehîd hucam surçî ke be xwênî xoyi nexşandûyetî û, serdanekeyi pêman dellêt: eweyi êwe be xwênî xotan be desttan hênawe, ême nek bo êsta, bellku bo newekanî dahatûş deyparêzîn.