cûlleyi siyasî û hatuçoyi şandekan pêş encamdanî hellbijardinekanî oktober

(hatinî şandî sayrun be serokayetîyi nesar rubê'î û endamiyetî ḧesen ke'bî cêgrî yekemî serokî encumenî nwêneranî 'êraq bo herêmî kurdistan û kobûneweyan legell serok barizanî û serokî herêm û serok wezîranî kurdistan, dengdaneweyekî gewreyi le naw proseyi siyasîyi 'êraq û gutarî mîdiya 'erebîyekanî 'êraqda drust krduwe û, em lêktêgeyşitineyi nêwan barizanî û sedr be werçexanêkî gewre lenaw proseyi siyasîyi 'êraqda leqellem deden û, bas le egerî hawpeymaniyetî dwayi hellbijardin le nêwan barizanî û sedr dekrêt û, şrovekan bew arasteyen eger eme rûbidat, ewa zor be asanî hawpeymanîyi sayrun detwanêt, fraksiyonî gewre le perlemanî 'êraq pêkbihênêt, ziyad lemeş bas lewe dekrêt, eger bebê kurd fraksiyonî gewreş pêkbihêndrêt, ewa kabîneyi nwêyi ḧkumet pêkinahênrît, boye le hemû ḧalletêkda kurd «topî qepan»ـe bo pêkhênanî her ḧkumetêk le 'êraqda, ew rolleş ke kurd le prose siyasîyekeda edayi dekat, debêt be rezamendîyi serok ms'ud barizanî bêt, ke le êstada wek emirî waqî' nwênerayetîyi merce'îyetî kurdistan lenaw proseyi siyasîyi 'êraqda dekat, lelayekî dîkewe lelayen çend layenîkî dîkeyi siyasîyi şî'ewe, ewe rageyendrawe, be niyazn serdanî hewlêr û baregayi barizanî biken, lewane, nurî malîkî serokî hawpeymanîyi dewlletî yasa ke çend mangêke raygeyanduwe serdanî hewlêr dekat, herweha bas le hawpeymanî û layenî dîkeş dekrêt ke dawayan krduwe serdanî hewlêr biken, bellam ta êsta hewlêr zemîneyi pêşwazî lêkrdinyanî diyarî nekrduwe).

 

cûlle siyasîyekan

le rageyandinî akamî pêşwexteyi hellbijardin deçêt

legell eweyi le hellbijardinî em careda jmareyi baznekanî hellbijardin zor ziyad buwe û, bwarî bo hawpeymanîyi pêşwextî nêwan layene siyasîyekanî 'êraq kem krduwetewe û, tenanet ew yek dû hawpeymanîyeyi bo hellbijardinekanî dahatû lenêwan hendêk layenî siyasî krawn, hîç le akamî hellbijardineke nagorrêt, emeş lebereweye ew mîkanîzimeyi emcare hellbijardinekanî pê berrêwedeçêt, bew coreye leser astî kesîyi kandîdekan deng dedrêt, nek dengdedan be hawpeymanîyeke.

çawdêran û şrovewananî proseyi hellbijardin bas lewe deken, em mîkanîzime tazeyeyi hellbijardinî emcareyi pê berrêwedeçêt, le berjewendîyi ḧzbe siyasîye gewrekane, emeş leber eweye ḧzbe siyasîye gewrekan xawenî cemawerî negorrî xoyanin û xawenî nawendêtî ḧzbî ptewn, boye dengekaniyan be fîrro naçêt û, jmareyi nwênerekaniyan ziyatir debêt. leser em binemaye hêze siyasîye gewrekanî şî'e wek (sayrun be serokayetîyi sedr û fetḧ be serokayetîyi hadî 'amirî, dewlletî yasa be serokayetîyi nurî malîkî) lanîkem lewe dllinyan eger jmareyi nwênerekaniyan lem hellbijardineda le jmareyi xulî êstayi perleman ziyatir nebêt, ewa lew jmareye kemtir nabêt, boye em hêze siyasîyane leser ew binemayeyi ke akamêkî rageyandinî pêşwexteyan laye, ewa le êstawe pêwîstiyan beweye ke nexşe rêgeyek bo drustkrdinî fraksiyonî gewre lenaw perlemanî dahatuwî 'êraq drust biken.

lenaw hîz û layene siyasîyekanî şî'eyi 'êraqda, legell eweyi wêrrayi ciyawazîyi gewreyi nêwaniyan, bellam hemûyan leser ew raye kokin, ke nabêt postî serok wezîranî 'êraq ledestî îslamî siyasîyi şî'e bête derewe, tenanet nabêt bidrête kesêkî dîkeyi şî'eş eger le dereweyi bazneyi îslamî siyasîyi şî'e bêt, herwek le hellbijardinekanî 2010 hawpeymanîyi el'raqiye be serokayetîyi eyad 'ellawî hellbijardinekanî be 93 kursî perlemanî brdewe û, hawpeymanîyi dewlletî yasa be serokayetîyi nurî malîkî be 91 kursî be pleyi duwem hat, bellam îslamî siyasîyi şî'e amade nebû postî serok wezîran bidrête eyad 'ellawî ke ewîş kesêkî dîkeyi şî'eye bellam le dereweyi bazneyi îslamîyi siyasîyi şî'e bû, diyare em qorxkrdineyi postî serok wezîran bo îslamî siyasîyi şî'e be pşitgîrîyi obama û êran bû, bemeş fêllîkî yasayî drust kra û, prsî pêkhênanî fraksiyonî gewre bû bew fraksiyoneyi le dwayi hellbijardin le naw perlemanî 'êraq pêkbihêndrêt, emeş buwe 'urfîkî siyasî ke le destûrda amaje be prsêkî lew core nekrawe.

leberamber em hawrrayetîyeyi îslamî siyasîyi şî'e le ser qorxkrdinî postî serok wezîran, milmilanê û kêbirrkêyekî gewreş lenaw bazneyi îslamî siyasîyi şî'e heye, sebaret beweyi kam hawpeymanî naw bazneke postî serok wezîran diyarî dekat.

xallî nerênî le rayi hawbeşî îslamî siyasîyi şî'e eweye ke emirêkî waqî'yan drust krduwe ke postî serok wezîran teniya bo îslamî siyasîyi şî'e bêt, bellam xallî erênî le dabeşbûnî nawxoyî îslamî siyasîyi şî'e, eweye ke lenaw xoyanda natwanin fraksiyonî gewre bo pêkhênanî ḧkumet drust biken û, pêwîstiyan be hawpeymanîye legell hêze karîgerekanî kurd û sunine, kewate îslamî siyasîyi şî'e qorxkrdinî postî serok wezîranî krduwete emirî waqî' û, layi kurd û 'erebî sunineş em emirî waqî'e qbûll krawe, leber eweyi lenaw perlemanda zorîne pêkdehênin, bellam leber eweyi lenaw perlemanda natwanin fraksiyonî gewre bo pêkhênanî ḧkumet drust biken, ewa her debêt legell ew layen û hawpeymanîye gftugo biken ke twanayi pêkhênanî fraksiyonî gewreyi (50+1)î le perlemanda heye.

le naw em prose siyasîye allozeda begşitî û le naw bazneyi layenekanî (îslamî siyasîyi şî'e)da bo pêkhênanî fraksiyonî gewre le naw perlemanda, fraksiyonî kurdistanî debête şa drustker (king maker)î her kabîneyek nek fraksiyonî 'erebî sunine, emeş leber em hokarane:

1- 'erebî sunineyi 'êraq xawenî herêmîk nîn ke xoyan xoyan berrêweberin, bo eweyi ew herême corêk le berjewendîyi hawbeş lenêwan layene ciyawazekanî 'erebî sunine drust biken û, em berjewendîye lokallîye corêk le yekrrîzî lenêwaniyanda drust bikat, her boye be asanî beser hawpeymanîyekanî naw bazneyi îslamî siyasîyi şî'e dabeş debin û, nabine ew hêzeyi karîgerîyan leser drustkrdinî fraksiyonî gewre lenaw perlemanda hebêt.

2- be pêçewaneyi 'erebî sunine, fraksiyone kurdistanîyekan be taybetî herdû hêzî serekî (partî û yekêtî) berjewendîye hawbeşekaniyan le naw herêm û berjewendîye hawbeşekaniyan le pşkî kurd le postekanî dewlletî 'êraqda naçariyan dekat yekrrîz û yek hellwêst bin, lenaw fraksiyone kurdistanîyekanîş, qseyi yeklakerewe layi fraksiyonî partî dîmukratî kurdistane, emeş leber dû hokar: yekem fraksiyonî partî dîmukratî kurdistan ciya leweyi nwênerayetîyi nzîkeyi 50%î kursîyekanî fraksiyone kurdistanîyekan lenaw perlemanî 'êraqda dekat, le hemanikatda hêndeyi kursîyekanî xoyşî hawpeymanî heye legell pêkhate ciyawazekan û beşêkî berçawî hêze siyasîyekanî 'erebî sunine, her boye eger fraksiyonî partî teniya 27 kursîşî hebêt wek êsta ( 25+2), ewa siyaset û lojîkî barizanî, em jmareye dû hênde û ziyatire lenaw perlemanî 'êraqda, em jmareyeş hîç hawpeymanîyekî naw bazneyi îslamî siyasîyi şî'e le perlemanî 'êraqda nîyetî û lemeş ziyatir hergîz ciyawazîyi nêwan hawpeymanîye ciyawazekanî naw bazneyi îslamî siyasîyi şî'e le çend kursîyek têperr nabêt, her emeş waykrduwe le katî pêkhênanî her kabîneyekî ḧkumetda qseyi yeklakerewe dekewête layi barizanî û eger barizanî birriyar nedat, ḧkumet le 'êraqda pêkinahênrêt.

em hêz û nfûzeyi barizanî layi hêze gewrekanî îslamî siyasîyi şî'e didanpêdanrawe û baş dezanin ke hêz û nfûzî barizanî le naw proseyi siyasîyi 'êraqda teniya jmareyi kursîyekanî partî nîye, bellku hêz û nfûzî barizanî lenaw prosekeda brîtîye le: (kursîyekanî partî dîmukratî kurdistan, lojîkî siyasetî kurdistanîyaneyi barizanî ke detwanêt hêze serekîyekanî kurdistan pêkewe kobikatewe + siyasetî lojîkaneyi legell pêkhate ciyawazekan û beşêk le hêzekanî 'erebî sunine le 'êraqda), emeş ew waqî'eyi xullqanduwe, her hawpeymanîyekî îslamî siyasîyi şî'e biyewêt kabîneyi dahatuwî ḧkumet pêkbihênêt, ewa hîç rêgeyekî dîkeyi leberdemda nîye, teniya serdanî baregayi barizanî nebît.

hêz û nfûzî barizanî

lenaw proseyi siyasîyi 'êraqda

yekêk lew taybetmendîyaneyi ke koyi siyasetmedarekanî 'êraq sebaret be kesayetî û têrrwanînî barizanî pêkewe kodekatewe, eweye ke hemûyan leser em xallane kokin:

1- barizanî lenaw waqî'da siyaset dekat û rêberayetîyi netewekeyi dekat û le ser prsî netewekeyi sazş nakat.

2- barizanî le rwangeyi berjewendîyekanî gelî kurdistanewe seyrî eda û programî her kabîneyekî ḧkumetî 'êraq dekat û, hîç kêşeyekî kesî legell hîç serkrdeyekî 'erebî 'êraqî nîye be şî'e û suninewe.

3- amancî barizanî eweye 'êraq nîşitmanî hemuwan bêt û twanakanî 'êraq bo xoşguzeranî hawullatiyanî 'êraq be gerr bixirêt û kes le 'êraqda hawullatî ple dû nebêt.

4- barizanî kêşeyi legell hîç aydolojiyetêkî ayînî û qewmî nîye, eger leser ḧîsabî netewe û ayînekanî dîke nebêt.

em taybetmendîyaneyi barizanî le piyadekrdinî nfûz û edayi xoyi lenaw proseyi siyasîyi 'êraqda be îcma' le layen hemû hêze siyasîyekanî 'êraqewe (be dost û neyarî gelî kurdisanewe) didanî pêda nrawe û, başîş dezanin barizanî naçête naw proseyekî siyasîyi bê akamewe, boye katêk hemû rêgakan le baregayi barizanî yekdegirinewe, ew hêz û layene siyasîyaneyi deyanewêt baregayi barizanî pêşwazîyan lê bikat, debêt pêşwexte berinameyekî nîşmanîyan rageyandbêt, egerina dergayi baregayi barizanî-yan be rûda nakrêtewe.

barizanî leserdemî opozsiyonî 'êraqewe û pêş rûxanî rjêmî pêşuwî sedam ḧusîn, hemû kat eweyi dûpat krduwetewe ke dewlletdarî be rq û kîne û yektirî retkrdinewe nakrêt û, dewlletmedar pêwbste pşûdrîj bêt û, lojîkane bîr le ayindeyi wllatekeyi bikatewe, bellam em raspardaneyi barizanî bo kongrekanî opozsiyonî 'êraqî le (lenden û parîs û selaḧedîn) lelayen 'erebî 'êraqewe (şî'e û sunine) wek xoyi karî pê nekra, boye proseyi dewlletdarî le 'êraqda şkstî hêna, bellam xallî serekî le bîrkrdineweyi barizanî-da eweye ke hîç çar nîye debêt eqllîyetî mezihebigerayî şî'e û sunine carêkî dîke werbiçerxêtewe bo bîrkrdinewe û eqllîyetî dewllemetdar û em wllate le tengjeyi paşagerdanî derbiçêt û berew dewlletêkî hawçerxî xoşguzeran bo hemû layek hengaw hellbigirêt, em werçerxaneş bewe dête arawe ke 'erebî 'êraq begşitî û hêzekanî îslamî siyasîyi şî'e betaybetî bîrkrdineweyi xoyan bigorrin û, hewllbiden be cdidî kar bo çareserî kêşekan biken, nek wek pêşan be drustkrdinî kêşeyi ziyatir kêşekanî dîke bşarinewe.