ئازاد كوورەچی، سەرۆكی فراكسیۆنی میللەتی توركمانی بووە لە خولی پێنجەمی پەرلەمانی كوردستان و یەكێكە لەو سیاسەتمەدارانەی كە بەردەوام داكۆكی لە پێكەوەژیانی ئاشتییانەی نێوان نەتەوە و ئایینە جیاوازەكانی كوردستان دەكات و، پێداگرە لەسەر ئەوەی كە دەبێت ئەم سیما جوان و گەشەی كوردستان پاریزراو بێت و، حكومەتی هەرێمی كوردستان زیاتر داكۆكی لە مافی نەتەوە و ئاییینە جیاوازەكانی كوردستان بكات. لە گفتوگۆی ئەمجارەی بازنەی گفتوگۆدا (ئەگەرەكانی پێكهێنانی كابینەی دەیەم و ئایندەی هەرێمی كوردستان)، زۆر بە ڕاشكاوی جەختی لەسەر ئەوە كردەوە كە «كۆتای پێكهاتەكان» بێجگە لە بەشداریكردنیان لە كابینەی دەیەم ڕێگەیەكی دیكەیان لە بەردەمدا نییە و بەمجۆرە بیروبۆچوونەكانی خۆی خستەڕوو.

 

 

 

سوپاسی بازنەی گفتوگۆی بەشی ڕۆشنبییری و ڕاگەیاندنی پارتی دیموكراتی كوردستان دەكەم، كە بۆ گفتوگۆكردن لەسەر ئەم پرسەگرنگە « پێكهێنانی كابینەی دەیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان» ئێمەشتان وەك نوێنەری نەتەوەی توركمان بانگهێشتكردووە بۆ ئەوەی ئێمەش وەك هاووڵاتییەكی كوردستان قسەی خۆمان لەسەر پێكهێنانی كابینەی داهاتووی حكومەتی هەرێمی كوردستان، ئەمە بۆ ئێمە جێگەی خۆشحاڵییەكی گەورەیە كە دیدوبۆچوونی ئێمەتان بە گرنگ زانیوەو فەرامۆشتان نەكردووین.

پێش ئەوەی بێمە سەر سیناریۆكانی چۆنیەتیی پێكهێنانی كابینەی داهاتوو، دەمەوێت زۆر ڕاشكاوانە و لەناو هۆڵی بەشی ڕۆشنبیری و ڕاگەیاندنی مەكتەبی سیاسیی پارتی دیموكراتی كوردستان قسە بكەم، بە مەبەستیش لەم هۆڵەدا بەو ڕاشكاوییە قسە بكەم، لەبەر ئەوەی یەكێكە لە ناوەندەكانی دروستكردنی پارتی دیموكراتی كوردستان.

زۆر بە ڕاشكاوی دەڵێم: كێشەی هەموومان لە هەرێمی كوردستان، ململانێی ناتەندروستی حزبە سیاسییە كوردستانییەكانە، بەڕاستی ئەم ململانێیە هەرێمی كوردستانی ناشیرین كردووە و بووەتە هۆكاری ئەوەی چەندین كارەساتیشمان بەسەردا بێت، ئەوەشی كە كاریگەریی زۆر نەرێنی لەسەر ئێمە هەبووە وەك پێكهاتەی «نەتەوە و ئایینە جیاوازەكان» لە دوو خاڵی گرنگدا ئاماژەی پێدەكەم:

1- ململانێی حزبە سیاسییەكان بووە هۆكاری ئەوەی بە ڕێگەی دادگای فیدڕاڵی پەرلەمانی كوردستان هەڵبوەشێتەوە و، ژمارەی كورسییەكانی پەرلەمان لە 111 كورسی كەم بكرێتەوە بۆ 100 كورسی.

2- ژمارەی كورسیی كۆتاكان لە 11 كورسییەوە كەم بكرێتەوە بۆ پێنج كورسی و لەمەش خراپتر كۆتاكانیان بەسەر حزبە كوردستانییەكان دابەش كرد.

كێشەیەكی دیكەی پرۆسەی حوكمڕانی لە هەرێمی كوردستان، ئەوەیە ئەوانەی وەك دەوڵەتمەدار بیر دەكەنەوە، ژمارەیان زۆر كەمە و هەژموونی سیاسەتمەداری حزبی لە پرۆسەكەدا باڵادەستە، ئەمەش خاڵێكی دیكەی مەترسیدارە لەناو پرۆسەی سیاسیی هەرێمی كوردستان و كاریگەریی نەرێنیشی بە ڕاستەوخۆ و ناڕاستەوخۆ لەسەر مافی پێكهاتە جیاوازەكانی كوردستان كردووە، كە من لێرەدا وەك نوێنەری نەتەوەی توركمان تەنیا باس لەو كاریگەرییە نەرێنییانە دەكەم كە بووەتە هۆكاری پێشیلكردنی مافی پێكهاتە جیاوازەكان لە هەرێمی كوردستاندا.

ئێمە وەك نەتەوەی توركمان كە لەناو هەرێمی كوردستان دەژین، حەز دەكەین ئەم هەرێمە بەهێز بێت، سیمای گەشی پێكەوەژیانی ئاشتییانەی نێوان تەواوی نەتەوە و ئایینە جیاوازەكان ڕۆژ لە دوای ڕۆژ گەشتر بێت و مافەكمان پارێزراو بێت، بەڵام بە هۆی ئەو ململانێی نێوان حزبە سیاسییەكان ڕۆژ لەدوای ڕۆژ مافەكانمان -جەخت لەسەر مافی توركمان دەكەمەوە-، لە مەترسیدایە و ژمارەی دانیشتووانمان كەم دەبێتەوە، زمان و كەلتوورمان بەرەو سڕینەوە دەچێت، سەرباری هەموو ئەمانەش دەسەڵاتدارانی هەرێم بەرپرسیارانە سەیری گرنگیی كۆتای پێكهاتەكانی پەرلەمانی كوردستانیان نەكردووە. دەپرسین بۆچی؟ بێگومان وەڵامی ئەم پرسیارە لای حزبە سیاسییە كوردستانییەكانی هەرێمی كوردستانە و دەبێت ئەوان وەڵامی ئەم پرسیارەمان بدەنەوە.

حزبە سیاسییە كوردستانییەكان گازندەیان لەسەر ئەو 11 كورسییەی كۆتای پێكهاتەكان ئەوە بوو و پێیان دەگوتین «ئەو 11 كورسییەی كۆتا خزمەتی بەرژەوەندییەكانی پارتی دەكەن»، یان پێیان دەگوتین «ئێوە بە دەنگدانی ڕاستەقینەی خۆتان نەهاتوونەتە پەرلەمان»، لە وەڵامی گازندەیەكە پێمان دەگوتن «برایان مەسەلەكە ئەوە نییە ئێمە خزمەتی پارتی دەكەین، بەڵكو مەسەلەكە ئەوەیە ئەوان لەم دەڤەرە لایەنی سەرەكین لە حكومەتدا، داواكاریی پێكهاتەكانیش ئاراستەی حكومەت دەكرێن، بۆیە دەبێت لە حكومەت بەشدار بین. بۆیە ئێمە كاتێك پشتگیری لە حكومەت دەكەین، واتە پشتگیری لەو هاوپەیمانییەش دەكەین كە حكومەتی پێكهیناوە، ئەمە واتە پشتگیری لە یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان و بزووتنەوەی گۆڕانیش دەكەین، چونكە ئێوەش بەشێكن لەو حكومەتە، سەبارەت بە گازندەی دووەمیش كە پێیان دەگوتین «ئێوە بەدەنگدانی ڕاستەقینە نەهاتوونەتە پەرلەمان»، ئێمە پێمان دەگوتن «باشە پێمان بڵێن ئێوە تا چەند توانیوتانە نوێنەرایەتی ڕاستەقینەی ئەو خەڵكانە بكەن، كە دەنگیان پێداون؟ كوا بەرنامە و پڕۆژەتان بۆ ئەو خەڵكە، پێمان ناڵێن بێجگە لە شەڕكردن لەگەڵ یەكتری چیتان كردووە؟»

ئەوەندەی من ئاگادارم، هیچ پەرلەمانتارێك لەسەر ئاستی پەرلەمانی هەرێم و عێراق، كتێبێكی لەسەر پێداویستیی پڕۆژە بۆ كۆمەڵگە نەنووسیوە، بەڵام من كە نوێنەرایەتیی نەتەوەی توركمان دەكەم و خۆم بە هاووڵاتیەكی كوردستان دەزانم، كتێبێكم نووسیوە كە «126» پڕۆژەی بۆ سەرجەم سێكتەرە جیاوازەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستانی لەخۆی گرتووە، ئەمەش لەبەر ئەوەیە ئێمە دەمانەوێت حكومەتی هەرێمی كوردستان بەهێزتر بێت و هاووڵاتیانی كوردستان بە خۆشگوزەرانی بژین.

پێشتر ئێمە شانازیمان دەكرد كە 11 كورسیی كۆتا بۆ پێكهاتە جیاوازەكان لەناو پەرلەمانی كوردستان بوونی هەیە، بەڵام ئەوەی مەزندەمان نەدەكرد، ئەوە بوو كە حزبی سیاسیی كوردستانی لە هەرێمی كوردستان هەبوو، زۆر بە ئاشكرا بانگەشەی بۆ ئەوە دەكرد، كە نابێت هیچ كورسییەكی كۆتا بۆ پێكهاتە جیاوازەكانی «توركمان، كلدو سریان و ئاشووری، ئەرمەن» بمێنێت، سەرەنجامیش كەم كرایەوە بۆ پێنج كورسی و، ئەو مافەیان لێ سەندینەوە كە پێشتر شانازیمان پێوە دەكرد.

لە ئێستادا بە تێڕوانینی ئێمە ئەو پێنج كورسییەی كۆتاش كە ماون، نوێنەرایەتیی پێكهاتە جیاوازەكان ناكەن، بەڵكو دابەش كراون، سیانیان لای پارتی دیموكراتی كوردستان و دووانیشیان لەلای یەكێتی نیشتمانی كوردستانە، ئەمەش زۆر ڕاشكاوانە مانای ئەوەیە هەر دوو حزبی دەسەڵات نەك داواكاری پێكهاتەكان جێبەجێ ناكەن، بەڵكو خواست و ئامانجەكانی خۆیان لەسەر حیسابی پێكهاتەكان یەكلایی دەكەنەوە.

لە هەڵبژاردنەكانی پێشووی كوردستاندا، پێیان دەگوتین «پارتی دیموكراتی كوردستان دەستتێوەردان لە دەنگدانی پێكهاتەكان دەكات»، بەڵام لە هەڵبژاردنی ئەمجارەی خولی شەشەمی پەرلەمانی كوردستاندا، حزبەكانی دیكە كارێكیان كرد كە وەك دەڵێن «سەد ڕەحمەت بە كفن دز»، سەرنج بدەن لە بازنەی هەڵبژاردنی سلێمانی یەكێتی نیشتمانی كوردستان 6500 دەنگیان داوە بە ئەندامێكی خۆیان بە حیساب ئەو ئەندامەی خۆیان نوێنەرایەتیی پێكهاتەی توركمان لە سلێمانی دەكات. پرسیاری ئێمە لە یەكێتیی نیشتمانی ئەوەیە ئایا 6000 دانیشتووانی توركمان لە سلێمانی هەیە، هەتا 6500 دەنگدەری هەبێت؟ بەڕاستی ئەم دابەشكردنەی كۆتای پێكهاتەكان، سیمای پێكەوەژیانی نەتەوە و ئایینە جیاوازەكانی لە هەرێمی كوردستان ناشیرین كرد.

لە ناو ئەو ژینگە سیاسییەی كە جۆرێك لە هەستی نائومێدی لای پێكهاتە جیاوازەكانی هەرێمی كوردستان دروست كردووە، بە تێڕوانینی ئێمە جارێكی دیكە پارتی دیموكراتی كوردستان و یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان، دوو لایەنە سەرەكییەكەی پێكهێنانی كابینەی دەیەم دەبن، ئەو لایەنانەی خۆیان بە ئۆپۆزسیۆن داناوە، زەحمەتە بتوانن لە كابینەی داهاتوو بەشداری بكەن، لەبەر ئەوەی ئەزموون دەریخستووە، هەركام لەو حزبانە بەشداریی حكومەتی كردبێت، لە هەڵبژاردنی داهاتوو دەنگەكانی كەمی كردووە، بۆیە بە دووری دەزانین حزبەكان دیكە بەشداریی حكومەتی داهاتوو بكەن، دەمێنێتەوە نوێنەری پێكهاتەكان كە مەبەستم پێنج كورسییە كۆتاكەی ئەمجارەیە، ئەوان جیا لەوەی لە ئێستا دابەش بوون بە سەر پارتی و یەكێتیدا و سەیری بڕیاری ئەو دوو حزبە دەكەن، لە هەمان كاتدا ناتوانن بەشداریی حكومەت نەكەن، لەبەر ئەوەی داواكاریی پێكهاتەكان لای حكومەتە و هەر حكومەت دەبێت خواست و داواكاریی پێكهاتەكان جێبەجێ بكات و ڕێگەی دیكەیان لەبەردەمدا نییە.

ئەركی گەورە ئێستا لەسەرشانی كۆی هاووڵاتیانی كوردستانە، ئەو خەڵكە بە ڕێژەیەكی بەرز (72%) بەشداریی هەڵبژاردنەكانی خولی شەشەمی پەرلەمانی كوردستانیان كردووە، لە ئێستادا نابێت ئەو خەڵكە لە دواخستنی پێكهێنانی حكومەت بێدەنگ بن. دەبێت گوشاری زۆر جددی بخرێتە سەر حزبەكان بەتایبەتی هەردوو لایەنی سەرەكی (پارتی و یەكێتی) و پێیان بگوترێت «خەڵك دەنگی بە ئێوە داوە، بۆ ئەوەی بە زوویی حكومەت پێكبهێنن»، بۆ ئەوەی بارودۆخی هەرێمی كوردستان بەرەو خراپتر نەچێت، دەبێت زۆر بە زوویی ئەو بۆشاییە یاساییانەی لە هەرێمی كوردستان هەن، پڕیان بكەینەوە، هەوڵەكان یەك بخەین، بۆ ئەوەی كێشەكانی هەرێم لەگەڵ بەغدا چارەسەر بكەین، لە سادەترین مافی ئەم هەرێمەدا كە مووچەی فەرمانبەرانە، ئێستا فەرمانبەرانی هەرێمی كوردســــــــــــــــتان، دەنگوباسی مووچەیان لا بووەتە هەواڵ و سەردێڕی گرنگی هەموو میدیاكان، بۆیە بارودۆخەكە لە بەردەم مەترسی و ئالنگاریدایە و دەبێت بە زوویی هەنگاوی جددی بۆ هەڵبگرین و حكومەتی داهاتوو بە زووترین كات پێكبهێرێت.

لە دوماهیدا جارێكی دیكە دەخوازم، جەخت لەسەر ئەوە بكەمەوە، دەبێت حكومەتی هەرێمی كوردستان زیاتر بایەخ بە پاراستنی سیمای گەشی پێكەوە ژیانی نەتەوە و ئایینە جیاوازەكان بدات، دەبێت خۆی داكۆیكار بێت لەسەر ئەوەی زمان و كەلتووری نەتەوە جیاوازەكان پارێزاو بێت و گەشەی پێبدات و زیاتر بەرەو پێشەوەی ببات.

بۆ من وەك توركمانێك چەند شانازییە وەك «توركمانێكی هەولێر و كفری» بە توركمانەكانی پارێزگاكانی دیكەی عێراق بڵێم: ئێمە لە هەرێمی كوردستان مافەكانمان پارێزراوە و ژیانمان زۆر جیاوازی لەگەڵ ژیانی ئێوە هەیە، بۆیە ئەگەر بۆ نموونە توركمان لە هەرێمی كوردستان كەم بووەوە، یان كەلتوور زمانەكەیان سڕایەوە و بوونی نەما، پێش هەر لایەك هەرێمی كوردستان ناشیرین دەكات و چیتر ناتوانین شانازی بە پێكەوەژیانی ئاشتییانەوە بكەین.

لایەنێكی دیكە كە دەبێت جەختی لەسەر بكەمەوە، ئەوەیە توركمان و پێكهاتە جیاوازەكانی كوردستان، هەڕەشە نین بۆ سەر كوردستان، بۆیە داوا دەكەین، هانمان بدەن بۆ ئەوەی گرنگی بە كەلتووری خۆمان بدەین، نەمانەوێت هەرێمی كوردستان بەراورد بە توركیا بكەن و پێمان بڵێن، لەوێ ئەمە دەكرێ و ئەوە دەكرێت، ئێمە هەرگیز (نە لە ڕابردوو، نە لە ئێستا، نە لەداهاتووش) زیانمان بۆ كوردستان نەبووە و نابێت. لەم شوێنە كە هۆڵی بەشی ڕۆشنیری و ڕاگەیاندنی پارتی دیموكراتی كوردستانە، بە ڕاشكاوی داوا لە پارتی دیموكراتی كوردستان دەكەین، چاو بە سیاسەتی خۆی بەرانبەر كۆتاكان بخشێنێتەوە و باشتر داكۆكی لە مافی كۆتاكان بكات و بەرگری لە كۆتاكان بكات، بەرگری لە ماف و كەلتوور و زمان و پەروەردەمان بكات، بە جۆرێك بەرگریمان لێ بكات، كە حزبەكانی دیكە پێمان نەڵێن ئێوە پاشكۆی پارتین، بەڵكو ناچار بن، پێمان بڵێن ئێوە هاوپەیمانی پارتی دیموكراتی كوردستانن.