د. بەهزاد تاهیر مامۆستای زانكۆ و شارەزای بواری ئابووری بەمجۆرە وەڵامی پرسیارەكە دەداتەوە:» بەشداری ژنان لە دابینكردنی بژێوی خێزانەكانیان و ڕۆڵی چالاكیان لە هێزی كاردا وەك هۆكارێكی بەرچاو لە كەمكردنەوەی كێشەكانی خێزان و پەروەردەكردن و دروستكردنی خێزانی خۆڕاگر و سەركەوتوو دەناسرێت. توێژینەوەكان لە گشت بوارەكانی كۆمەڵناسی، ئابووری و دەروونناسی خێزان ئاماژە بەوە دەكەن كە كاتێك ژنان بەشداری ئابووری دەكەن، خێزانەكان زیاتر سوودمەند دەبن و دەبێتە هۆی بەرزبوونەوەی سەقامگیری و باشتربوونی پەیوەندی نێوان تاكەكانی خێزان و كەمبوونەوەی ململانێ.

یەكێك لە لایەنە باشەكانی كاركردنی ئافرەتان  كە پشتگیری لە سەقامگیری خێزان دەكات، بریتییە لە زیادكردنی ئاسایشی دارایی. بەشدارییە ئابوورییەكانی ژنانی كاركەر دەتوانێت تەواوكەری داهاتی خێزانەكان بێت، كە وەك پارێزەرێكە لە بەرامبەر خەرجییە چاوەڕواننەكراوەكان و بەرزبوونەوەی تێچوونەكان. ئەم سەقامگیرییە دەبێتە هۆی كەمكردنەوەی فشار و گرژی لەناو خێزانەكەدا، ئەمەش ژینگەیەكی پارێزراوتر دروست دەكات. كاتێك نیگەرانییە داراییەكان كەم دەبنەوە، ئەندامانی خێزان كەمتر تووشی فشار دەبن كە ببێتە هۆی دەمەقاڵێ یان ناكۆكی. كەواتە، كاری ژنان وەك قەڵغانێك كاردەكات لە بەرامبەر فشارە ئابوورییەكان كە لە ئەگەری نەبوونی دەتوانێت هەڕەشە لە هاوسەنگی خێزان بكات».

هەروەها گوتی:«سەرەڕای پشتگیری دارایی، ژنانی كاركەر زۆرجار ڕۆڵێكی چالاك دەگێڕن لە بڕیاردانی ماڵەوە، ئەمەش هاوسەنگی و یەكسانی زیاتر لە داینامیكی خێزاندا پەروەردە دەكات. هاوبەشی لە بەهێزكردنی ئابووری، ڕێگە بە ژنان دەدات كە بەشدارییەكی تەواوتر بكەن لەو بڕیارانەی كە كاریگەرییان لەسەر خێزان هەیە، لە بودجەوە تا پلاندانانی درێژخایەن لە سەر بابەتەكانی پەیوەست بە داهاتووی خێزان و منداڵان. ئەم بڕیاردانی هاوبەشە دەتوانێت هەستێكی هاوبەشی دروست بكات، كە هەردوو هاوبەشەكە هەست بە بەهایەكی زۆر دەكەن لە بەشداریان لە دابینكردنی بژێوی ژیان. ئەم جۆرە یەكسانییە لە بڕیارداندا دەبێتە هۆی دروستكردنی پەیوەندییەكی بەهێزتر و تەندروستتر، چونكە هەردوو هاوبەش بەرپرسیارێتی هاوبەشیان هەیە و ڕێزگرتنی یەكتر پەرەپێدەدەن. لەو خێزانانەی كە ژنان لە بابەتە گرنگەكاندا قسەیان هەیە، زۆرجار ناكۆكی كەم دەبێتەوە، چونكە بڕیارەكان بە شێوەیەكی هاوبەش دەدرێن نەك بە شێوەیەكی تاكلایەنە.

دایكانی كاركەر زیاتر هەوڵ دەدەن بۆ دابینكردنی سەرچاوەكان كە ببێتە هۆی خوێندنی باشتر و تەندروستی و گەشەی باشتری منداڵان.  كاتێك منداڵان دەستیان بە خوێندن و چاودێری تەندروستی بە كوالیتی بگات، ئەگەری ئەوە زیاترە كە متمانە بەخۆبوونێكی تەندروست و كارامەیی كۆمەڵایەتی زیادتریان هەبێت، كە هەردووكیان بەشدارن لە ژینگەیەكی سەقامگیری خێزان.

كاریگەرییەكی دیكەی بەرچاوی كاری ئافرەتان بریتییە لە پێشخستنی بەرپرسیارێتییە هاوبەشەكانی ماڵەوە. لەگەڵ چوونە ناو هێزی كار، ڕۆڵی جێندەری نەریتی لەناو خێزاندا دەست بە پەرەسەندن دەكات. ئەركەكانی ماڵەوە و بەرپرسیارێتی چاودێریكردن و بەرێوەبردن، زیاتر لە نێوان دایك و باوك بە هاوبەشی دەكرێت، ئەمەش هەستكردن بە كاری تیمی و پشتیوانی یەكتر پەروەردە دەكات.»

تەرزە حسێن مامۆستای زانكۆیە و لە سەرەتای قسەكانیدا هێما بۆ ئەوە دەكات: «بە درێژایی مێژووی مرۆڤایەتی ئافرەتان شان بە شانی پیاوان كاریان كردووە، بەڵام وەك پێویست خاوەن ئابووریی سەربەخۆ نەبوون، سەختیی ژیان و گوزەران وای لە ئافرەت كردووە وەك پیاو ئارەزووی ئەوە بكات كار بكات و خاوەن ئابووریی سەربەخۆی خۆی بێت،

كاركردنی خانمان كاریگەریی ئەرێنی لەسەر گۆڕینی ڕەوتی كۆمەڵگە بەگشتی دەبێت، ئەمەش هەنگاوێك دەبێت بۆ پێشوەچوونی خەباتی یەكسانی لە ئەرك و ماف و داهاتی خودی خانماندا، ئەگەرچی لە كۆمەڵگە پێشكەوتووەكاندا ئافرەتان هاوشێوەی پیاوان لە دەرەوەی ماڵ كار دەكەن و خاوەن داهاتی خۆیانن، بەڵام هێشتا بە ڕێژەی جیاواز لە زۆر وڵاتدا (بە كوردستانیشەوە) ڕێگری لە كاری ئافرەت لە دەرەوەی ماڵ دەكرێت.»

تەرزە لە درێژەی گفتوگۆكەیدا دەڵێت: «ئافرەتان لە كاتی كاركردندا تووشی ئاستەنگ و سەختی دەبنەوە و ڕووبەڕووی قسە و قسەڵۆك دەبنەوە، ئەگەر متمانەیان بە خۆیان نەبێت، ناتوانن بەردەوام بن و سەركەوتوو نابن، ژیانی ئەو خانمانەی كە لە دەرەوە كاردەكەن پڕە لە جەنجاڵی و فشار، ئەگەر دایك بێت سەرەڕای كاری ماڵەوە و كاركردن لە دەرەوە، دەبێت ئەركی دایكایەتیش لە ئەستۆ بگرێت، سەرەڕای ئەوەی ئافرەتان لە كاتی كاركردنیاندا تووشی ئاستەنگ و سەختی دەبنەوە، بەڵام كاركردن یارمەتیدەرێكی باشە بۆ خۆیان و خانەوادەكانیان و لە ڕووی ئابورییەوە داهاتێكی سەربەخۆیان هەیە، هاوكات هۆكارێكە بۆ هاندانی ئافرەتانی دیكە بۆ ئەوەی بێنە ناو مەیدانی كار و تێكۆشان، جگە لەوەی كاركردن دەبێتە سەرچاوەی ئابووریی ئافرەتان و جێ دەستیان لە ناو كۆمەڵگەی كوردیدا دیار دەبێت، دەبنە تاكێكی بەرهەمهێن و نەوەی دوای خۆیان پەروەردە دەكەن، كە ئەوانیش پشت بە داهات و سەرچاوەی بژێوی تایبەتی خۆیان ببەستن، ئەوەش وا دەكات كێشە ئابورییەكانی ناو خێزانەكان كەم بكاتەوە و ڕێنیشاندەر بێت بۆ خۆشگوزەرانی و بەختەوەریی خێزانەكان، بۆیە ئەركی حكومەت و ئەنجومەنی باڵای خانمان و لایەنی پەیوەندیدارە كە بە شێوازی سیستمێكی دیاریكراو هەوڵ بدات ئافرەتان بەپێی ئەركەكانیان مافەكانیان پارێزراو بێت».

د. بارزان سەباح مامۆستای زانكۆیە، بۆ ئەم بابەتە دەڵێت: «كاركردنی خانمان و بەشداریكردنیان لە دابینكردنی بژێوی خێزان كاریگەریی ئەرێنی هەیە، كە دەتوانێت كێشەكانی خێزان بە شێوەیەكی بەرچاو كەم بكاتەوە، ئەویش لە ڕێگەی بەرزكردنەوەی سەقامگیریی ئابووری و خۆشگوزەرانیی خێزانەكان، كاتێك خانمان بەشداری لە دارایی ماڵدا دەكەن، خێزانەكان كەمتر تووشی فشاری ئابووری دەبێت، چونكە زۆربەی كات بوونی زیاتر لە یەك داهات، خۆڕاگرییەكی دارایی باشترە لە بەرامبەر خەرجییە چاوەڕواننەكراوەكان و بارگرانیی خێزانەكاندا، ئەم سەقامگیرییە دەتوانێت ئەو ململانێیانە كەم بكاتەوە كە زۆرجار لە ئەنجامی ناسەقامگیری داراییەوە سەرهەڵدەدەن، ئەمەش ژینگەیەكی هاوسەنگتر لە ماڵەوە دروست دەكات».

د. بارزان سەباح هەروەها گوتیشی: «سەرەڕای ئەوەش، لەگەڵ بەشداریكردنی خانمان لە داهاتی خێزانەكاندا، خێزانەكان دەتوانن دەستیان بە سەرچاوەی باشتری وەك چاودێریی تەندروستی، پەروەردە و نیشتەجێبوون بگات، ئەمەش كوالێتی ژیان بۆ هەموو ئەندامانی خێزان بەرز دەكاتەوە، ئەم باشتربوونی ئاستی ژیانەش دەتوانێت كەشێكی پشتیوانی فەراهەم بكات و سوود بە گەشەكردنی منداڵەكانیان بگەیەنێت و كێشەكانی پەیوەست بە خێزان كەم بكاتەوە، كە پەیوەندییان بە هەژاری یان دەرفەتە سنووردارەكانەوە هەیە».

د. بارزان لە درێژەی قسەكانیدا دەڵێت: «جگە لەوەش، كاتێك ئافرەتان كار دەكەن، دەتوانن هەستی بەهێزكردن و بەهای خۆیان بەدەست بهێنن، ئەمەش كاریگەریی ئەرێنیی لەسەر داینامیكی خێزان هەیە، بڕیاردانی دادپەروەرانەتر و ڕێزگرتن لە نێوان هاوسەراندا بەرەوپێش دەبات، ئەمەش نموونەیەكی ئەرێنییە بۆ منداڵان، بە گشتی بەشداریی ئابووریی ئافرەتان یارمەتیی بنیاتنانی خێزانێكی بەهێزتر و خۆڕاگرتر دەدات لە ڕێگەی كەمكردنەوەی بارگرانییە داراییەكان و دروستكردنی پەیوەندیی تەندروستترەوە.»

تابان حەسیب كە ڕاهێنەری گەشەپێدانی مرۆییە سەبارەت بە هەمان پرس دەڵێت: «پێویستە ئەوە بزانین كە ئاخۆ كاركردن زەرورەتە یان شتێكی لاوەكییە، ئامانجە یان ئامرازە بە دڵنیاییەوە ئافرەت پێویستە كار بكات ئەگەر ئامانجی كار كردنی نەبێت، بۆچی دەخوێنێت، پێم وایە ئەگەر ئافرەت هەموو ئیشەكانی پیاو بكات لە دەرەوە وەكو مووچە و ئیش و دەوامێكی ڕەسمی، لە ماڵیشەوە بە ئەركەكانی خۆی هەستێت، كەواتە ئافرەت «قەوامە»ی هەیە و پیاو نییەتی، لێرە ڕۆچوونێكی زۆر لەم بابەتەدا هەیە و تیاچوونێكی زۆریشی تێدایە، زۆرجار خێزان و بنەماڵەیەك دەخاتە مەترسییەوە». تابان حەسیب ڕوانگەیەكی تایبەتی هەیە و دەڵێت: « لە جەنگی یەكەمی جیهانییەوە ئافرەت هاتە ناو دنیای كار، كە بەهۆی جەنگەوە ئاژەڵ و ماڵات و كشتوكاڵ و كارگەو هتد پەكیان كەوت و پێویستی بە هاوكاریی دەستی ئافرەت هەبوو، لێرەوە كاركردنی ئافرەت دەستی پێ كرد، لێرەوە ئافرەت بووە خاوەنی داهات، پیاوانیش تەماحیان هەبوو چاوچنۆك بوون، بەتایبەت لە ئەوروپا كە هەموو ژیانیان لە خولگەی تەماحدا دەسوڕێتەوە، پێیان حەیف بوو ئەوان بە تەنیا كار بكەن و دابەشی بكەن بەسەر ماڵ و منداڵیاندا، بۆیە بەردەوامییان بەو ڕێگەیە دا و ئافرەتیان خستە ناو كاركردن و پارەپەیداكردنەوە، بۆ ئەوەی بتوانن بژێوی ژیان پەیدا بكەن، دوای ئەوە لە وڵاتی خۆشمان ئافرەت وردە وردە كەوتە سەر كار و بووە بەشێك لە سەرچاوەی پەیداكردنی داهات، بەڵام بەرپرسیاریەتی ئافرەت قورستر بوو، چونكە لە پاڵ ئەركی دەرەوە، ئەركی ماڵەوە و پەروەردەكردنی خێزان و منداڵێشی كەوتە ئەستۆ».

خاتوو تابان هاوكات دەڵێت: «بەداخەوە لە وڵاتی ئێمەدا كاری ئافرەت بەرهەمی نییە، تێك دەچێت چاكی دەكاتەوە، پیس دەبێت و پاكی دەكاتەوە، ژمارەی ئەندامانی خێزان و زیادبوونی منداڵ لە ئەستۆی ئەو دایە، ئێستاش ئافرەت ناچارە قوربانی بە ژیانی خۆی بدات و كار بكات و هەموو قورسییەكانی ژیان هەڵبگرێت، لە بەرامبەریشدا هاوكاریی ماددی هاوسەری بێت و هەموو ئەو كێشانەی كە بەهۆی نەبوونی و هەژارییەوە ڕوو دەدات چارەسەری بكات، دەكرێت ئەمە چەمكێك بێت لە چارەسەركردنی ئەو كێشانە، بە مەرجێك كاركردنی ئافرەت نەبێتە هۆی شكستهێنانی لە بەخێوكردن و پەروەردەكردنی ماڵ و منداڵدا، چونكە ئەمەیان لە بەڕێوەبردنی دەزگا و كۆمپانیایەك زۆر گرنگترە، بۆ ڕاپەڕاندنی ئەو كارەشی ئافرەت پێویستی بە زانیاری و ڕۆشنبیریی تەواو هەیە، كە ئەمەش گرنگترین كاریەتی ڕۆڵی گرنگ لە دەوروبەری خێزانەكەیدا دەگێڕێت، ئافرەت كاتێك دەبێت بە كابانی ماڵەكەی خۆی و شاژنی دەوڵەتەكەی خۆی، زیاتر مافی خۆی بە دەست دەهێنێت، كاری تایبەتی ئافرەت لە ناو ماڵ و منداڵی خۆیدا زۆر گرنگترە لە هەر كارێكی دیكە، بۆیە پەیامم بۆ ئافرەتان ئەوەیە كە ئەگەر زەرورەتی ژیان نەبوو خۆتان مەخەنە ژێر ئەم بارە قورسە، چونكە فیسیۆلۆژی و سرووشتی ئافرەت بە پەروەردە و خێزانێكی سەركەوتووەوە بەستراوەتەوە، نەك دابڕان لە خێزان و دووركەوتنەوە لە پەروەردەكردن، ئەگەریش كارتان كرد، بەشێك بن لە چارەسەركردنی كێشەكان و بەدەستهێنانی ئابووری و بژێوی ژیان و بەردەوامیدان بە ژیان، نەك شكست بهێنن و ڕۆڵی سەرەكیی خۆتان لە بیر بكەن و ببنە هۆكاری كێشەكان.»