پ.د. نەزاكەت حسێن ئەندامی بازنەی گفتوگۆ و ئەندامی بەشی ڕۆشنبیری و ڕاگەیاندنی پارتی دیموكراتی كوردستانە و سەرنووسەری «كوردیش گلۆب»ـە و مامۆستایە لە زانكۆی سلێمانی، لە گفتوگۆی ئەم جارە «هەموار كردنی یاسای باری كەسیی عێراق و ئاكامەكانی» بەم جۆرە بیروبۆچوون و پێشنیارەكانی خستە ڕوو.

 

وڵاتی فرەیی، فرە نەتەوە و فرە ڕەگەز و فرە ئایین و فرە مەزهەب بەڕێوەبردنی گەلێك ئاڵۆزە، دەیەوێت تا یاسایەك و دەستوور و فۆرمێكی حوكمڕانی بەرهەم دێت، بتوانێت سەقامگیریی سیاسی و كۆمەڵایەتی فەراهەم بكات.گەرچی ئێستا زۆربەی كۆمەڵگەكان لە جیهاندا بەرەو فرەیی و تێكچڕژانی كلتوریی جیاواز دەچن، بەڵام كۆمەڵگە پێشكەوتووەكان هەرچی زوترە «فرەیی» یان كردوەتە بناغەی پەروەردە و ڕاگەیاندن و سیستمی حوكمڕانی، تا ئەو ڕادەیەی بووەتە كلتور لای تاك و هاووڵاتیان و سیاسییەكانیان، كە یەكتر قبووڵ بكەن و بیری فرەیی و پاراستنی مافی فرەیی تیایدا بچێندرێت. بە داخەوە عێراق لە مێژوودا سەركەوتو نەبووە لەم بیر و كلتور و حوكمڕانییە فرەییەدا، گەرچی دوای ئازادكردنی عێراق هاوپەیمانان بەرنامەیان هەبوو چ لە دروستكردنی بۆردی حوكمڕانی و سیستمی حوكمڕانی و بناغەداناندا بۆ هەبوونی ڕاگەیاندنێكی نیشتمانی، كە باوەڕبوون بەو فرەییە دروست بكات، چەندین ڕێكخراوی نێودەوڵەتی هاتن بەرنامەكانیان دروستكردنی پێكەوەژیان و فرەیی و دیموكراسییەت و ماف بۆ هەمووان بوو، بەڵام ئەمە زۆری نەخایاند و ڕەگی دانەكوتی و جارێكی دیكە بەرەو دەسەڵاتی تاكڕەوی و زاڵبوونی مەزهەبی و تاكلایەنانە ڕۆیشتەوە، تا ئەو ڕادەی كار بۆ سڕینەوەی ئەوی دی بكرێت و جەنگی داعشیش زیاتر ئەم دابڕان و ڕق و تۆڵەكردنەوەی زەق كردەوە. كورد بە شاهدیی وڵاتانی ئاگادار لە بارودۆخی عێراق و چاودێرانی سیاسی لە سەرەتاوە تا هەنووكە موبادەرە و ئامادەیی هەبووە بۆ هەر بەرنامە وكار و یاسایەك كە پێكەوەژیان و سەقامگیری و ڕۆڵی فرەیی لە عێراقدا دروست بكات، لەو پێناوەشدا زۆرجار لە ماف و ئیستیحقاقی خۆی خۆش بووە و دەستبەرداری بووە، بەڵام وردە وردە و بە هێواشی لە ساڵانی دوای ئازادبوونیدا ئەم وڵاتە چ بە دەستی دەرەكی هەندێك وڵات و چ بە دەستی ناوخۆیی، كار بۆسڕینەوەی بنەماكانی پێكەوەژیان و فرەیی كراوە، تاگەشتە ئەوەی نەك تەنیا لە بەڕێوەبردن و حوكمڕانیدا ئاسان نییە لەسەر بنەمای تەوافوقی هەمەلایەن دروست بكرێت، بەڵكو ئەوەی دەستوور بڕیاری بۆ داوە كە بە تەوافوقی ئەو پێكهاتانە بێت كە لە وڵاتەكەدا دەژین، ئەمرۆ پەیڕەو ناكرێت. لە هەمان كاتدا دەست برا بۆ گۆڕانكاری لە یاسا و جێبەجێ نەكردن و پابەند نەبوون بە دەستوور و تاكڕەویی ئیدارە و بڕیاردان و زاڵكردنەوەی مەزهەبی و سڕینەوە و نەهێشتنی پێگەی ئەوانی دی. لە یاساكانی هەڵبژاردن و بوارەكانی دیكەوە بیگرە دەستی بۆ برا، كە بە تاكلایەنانە دەستكاری بكرێت، تا ئەمڕۆ گەشتوونەتە هەنگاوێكی زۆر مەترسیدار، كە دەستكاری و هەمواركردنەوەی «یاساكانی ئەحوال شەخسی» لەسەر بنەمای مەزهەبێك كە سەرلەبەری نامۆیە بە زۆرینەی كۆمەڵگە و پێكهاتەكانی كۆمەڵگەی عێراقی و، دژیەكە لەگەڵ یاساكانی مافی مرۆڤ و یاسا نێودەوڵەتییە ئیمزاكاروەكاندا بۆ مافی تاك و ئافرەت و منداڵ. ئەمە مەترسییەكی یەكجار گەورەیە كە ڕوو لەم وڵاتە دەكات و بەرەو بەیەكدادان و جەنگێكی قورسی ناوخۆیی و تاریكستانی و یەكتر ڕەتكردنەوەی دەبات. جگەلەوەی وڵات دادەماڵێت لە هەموو بنەماكانی كۆمەڵگەی پێشكەوتوو و مۆدێرن و دەگەڕێینەوە بۆ سەدەكانی ناوەڕاست. ئەمەش تەنیا لە پێناو زاڵكردنی فەرعی مەزهەبێك نەك مەزهەبێكیش بە تەواوەتی و گەڕانەوەی دیكتاتۆرییەت و بكوژ و ببڕ و خوێن ڕژان. بەمەش سەقامگیری تەواوی ئایینی، سیاسی كۆمەڵایەتی دەكەوێتە مەترسییەوە، مەترسییەكەش تەنیا قەتیس نابێت لەم سنوورەدا، بەڵكو گرفتێكی قووڵ و گەورەیتر ڕوو لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەكات، بۆیە لە هەموو كات زیاتر پێویستمان بە پشتیوانی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و ڕێكخراوە نێودەوڵەتییەكانی مافی مرۆڤ هەیە كە نەهێڵن ئەم دەستكارییە بە تاكڕەوی لە یاساكاندا بكرێت، و هیچ جۆرە تاكڕەوییەكی یاسایی و ئیداری و حوكمڕانی لەم وڵاتەدا ڕوو نەدات و هەرچی زووترە بەربەست دابنرێت. ئەم وڵاتە وڵاتی فرەییە تەنیا بە فرەیی بڕیاردان و بەڕێوەبردن و كاركردن بە بنەماكانی تەوافوق ئارام دەبێت، ئەگینا پەرتەوازەیەیی و بێ سەروبەرییەك دروست دەبێت كە پریشكی هەموو جیهان و وڵاتانی دەوروبەر و ناوچەكەش دەگرێتە. ماوەتەوە بڵێین دەبێت كار بۆ كاڵبونەوە و بەربەستدانان بۆ ئەو ئەجێندا و عەقڵییەت و ستراتیژە بكرێت كە دەیەوێت پێكەوەژیان و فرەیی لەم وڵاتەدا لەناوبەرێت.