بابەتی نەوت و گاز بۆ خەڵكی عێراق بە شێوەیەكی گشتی و گەلی كوردستان بە شێوەیەكی تایبەتی بابەتێكی گەلێك گرنگ و ستراتیژییە. لە دوای ڕووخانی ڕژێمی بەعس لە 2003، لەگەڵ ئەوەی لە ساڵی 2005 دەستوورێكی زۆر باش نووسرایەوە و تێیدا نەخشەیەكی گەلێك باش دانرا، بۆ ئەوەی بە شێوەیەكی هاوچەرخانە مامەڵە لەگەڵ سێكتەری نەوت و گاز بكرێت و، هاوشان بێت لەگەڵ سیستەمی فیدڕاڵی لە عێراقدا، بەڵام بە ڕۆحی ئەو دەستوورە مامەڵە لەگەڵ ئەم سێكتەرە گرنگەی نەوت و گاز نەكرا و دۆسێی نەوت و گاز بووە بابەتێكی هەستیار و گرنگ و تەنانەت بووە فاكتەری سەرەكیی بەدەستهێنانی داهات و بە ڕێژەیەكی زۆر بەرز بۆ بودجەی گشتیی عێراق پشتی پێ دەبەسترا.

هەرێمی كوردستان هەر لە دوای پەسەندكردنی دەستووری 2005ی عێراق هەوڵەكانی خستە گەڕ بۆ ئەوەی یاسای نەوت وگازی فیدڕاڵی بە زووترین كات دەربچێت و، ڕەشنووسێكی زۆر باشی ئامادە كردبوو لەگەڵ حكومەتی فیدڕاڵی گەیشتنە ڕێككەوتن، بەڵام دواتر لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ئەقڵییەتی كۆن و سەنتڕاڵی كێشەی بۆ تێپەڕاندنی یاساكە دروست كرد و نەیانهێشت عێراق وەك دەوڵەتێكی فیدڕاڵی ببێتە خاوەنی یاسای نەوت و گازی فیدڕاڵی، بەڵام لە ساڵی 2007 پەرلەمانی كوردستان لەبەر ڕۆشنایی ئەو ماف و دەسەڵاتانەی دەستووری عێراق پێی داوە، توانی یاسای نەوت و گازی هەرێمی كوردستان پەسەند بكات و وەبەرهێنانێكی زۆر باش لە سێكتەری نەوت و گاز بكات، كە دیسان ئەقڵییەتی كۆن و سەنتڕاڵی دەیان كێشەیان بۆ هەرێمی كوردستان دروست كرد، كە كار گەیشتە ئەوەی لە ساڵی 2014 پشكی هەرێمی كوردستان لە بودجەی عێراق ببڕن، بەڵام داهاتی ئەو نەوتەی لە كوردستان بەرهەم دەهات بۆ هەرێمی كوردستان زۆر باش بوو، تا ڕاددەیەكی زۆریش حكومەتی هەرێمی كوردستان پشتی بەو داهاتە بەستبوو.

 بۆیە پێویستە یاسایەك بۆ ڕێكخستن و بەڕێوەبردنی مەلەفی نەوت و گاز لە عێراق دەربچێت، تاوەكو بە شێوەیەكی ڕێكوپێكتر و باشتر ئەم سامانە گرنگەی عێراق و هەرێمی كوردستان بەڕێوەببرێت و، چیتر نەبێتە هۆكارێك بۆ ناكۆكی و ململانێی سیاسی، بەتایبەتی لە نێوان هەرێم و حكومەتی عێراقی فیدڕاڵی. لەبەر غیاب و نەبوونی یاسایەكی لەم شێوەیە، وای كردووە، هەر لایەنێكی سیاسیی عێراق بەپێی ئیجتیهاداتی خۆی تەفسیر بۆ لایەنی دەرهێنانی نەوت و ناردنە دەرەوە و فرۆشتن و گرێبەستەكان لەگەڵ كۆمپانیاكان دەكات. دەرنەكردنی ئەو یاسایەش حكومەتە یەك لە دوای یەكەكانی عێراقی خستووەتە ناو بۆشاییەكی یاساییەوە و تەنانەت بووەتە هۆكاری توندبوونی ململانێی و كێشمەكێشەكانی نێوان لایەنە سیاسییەكان. هەر بۆیە بە بۆچوونی من ئێستا كاتی ئەوە هاتووە بە هاوبەشی لەگەڵ هەرێمی كوردستاندا وەكو هەرێمێكی دەستووری و یاسایی فیدڕاڵی لەگەڵ بەغدا یاساكە دابڕێژرێتەوە و دەربچێت و لە پەرلەمانی عێراق تێپەڕێنرێت، بەڵام بەداخەوە دەستتێوەردانەكانی وڵاتانی دراوسێ و بوونی هێزی شۆڤێنی و لایەنی توندڕەوی دژی كورد لە بەغدا هەموو هەوڵێكیان بۆ ئەوەیە هەرێمی كوردستان لە گۆشەیەكی تەسكدا بهێڵنەوە، تاوەكو نەتوانێت بە هاوبەشی لەگەڵ حكومەتی فیدڕاڵی سوود لەم سامانە ستراتیژییەی نەوت و گاز وەربگرێت.

لێرەدا ئەو پرسیارەی دێتە پێشەوە، ئەوەیە كە ئایا ئەم یاسایە لە بەرژەوەندیی هەموو گەلانی عێراق و بە هاوبەشی لە نێوان هەردوو حكومەتی هەرێمی كوردستان و حكومەتی بەغدا دەردەچێت و لەپەرلەمان تێپەڕ دەبێت، یان نەخێر، یاساكەش دەبێتە هۆكاری كێشمەكێش و ناكۆكی نێوان لایەنەكان؟ بەڵام بەگشتی نابێت یاساكە تەنیا بەرژەوەندیی پێكهاتەیەك یان لایەنێكی دەستڕۆیشتووی سیاسی ڕەچاو بكات، لەسەر حیسابی زیاتر فشارخستنە سەر پێكهاتەیەك، یان لایەنێكی دیكەی سیاسی.

ئەگەر پڕۆژە یاسای نەوت و گازیش لەلایەن هەردوو حكومەتی عێراقی فیدڕاڵ و حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە ئامادە كرا، دیسان مەترسییە گەورەكە ئەوەیە كاتێك ڕەوانەی پەرلەمانی عێراق دەكرێت بۆ تێپەڕاندن و پەسەندكردنی، ئەوا ئەگەر لەسەر بنەمای زۆرینە و كەمینە ئەم یاسایە لەناو پەرلەمان دەستكاری بكرێت، ئالێرەدا مەترسی مافخواردنی هەرێمی كوردستان و پارێزگا بەرهەمهێنەكانی نەوتیشی لێ دەكرێت. لە ماددەی 110 و 111 بە شێوەیەكی زۆر ڕێكوپێك و ڕوون و ئاشكرا دەرچووە و چۆنیەتی سوودوەرگرتن و بەڕێوەبردنی ئەم سامانە ڕێك خراوە، بەڵام كێشەكە لە ئیجتیهادات و تەفسیری بەرژەوەندیخوازانەی لایەنە سیاسییەكان و زۆر كەسایەتی و ئەندام پەرلەمانی عێراقە، كە زۆر جار كەوتوونەتە ژێر ڕكێف و فشاری ئەجیندەی دەرەكی.

پێویستە دەركردنی یاسای نەوت و گازی فیدڕاڵی ڕەچاوی بەرژەوەندیی گەلی عێراق و بەرژەوەندیی گەلی كوردستان بكات، وەكو بەشێك لە هاووڵاتیانی عێراق لەناو چوارچێوەی دەستووری هەرێمێكی فیدڕاڵیدا. چونكە دەقی دەستووری هەیە كە دەڵێت نەوت و گاز موڵكی هەموو هاووڵاتیانی عێراقە و لە ماددەی 112 هاتووە حكومەتی فیدڕاڵی لەگەڵ حكومەتی هەرێمی كوردستاندا هەماهەنگی لەگەڵ یەكتر بكەن و ستراتیژیەتێكی بۆ دابڕێژن و ئەو دۆسێیە بەرەو پێشەوە ببەن. ئەگەر هاتوو ئەو یاسایە بەرژەوەندیی بەتەنیا لایەنێك بپارێزێت لەسەر حیسابی بەرژەوەندییەكی لایەنێكی دیكە، ئەو كات حكومەتی هەرێمی كوردستان دەتوانێت لە دادگای فیدڕاڵی تانە لە پەسەندكردنی ئەو یاسایە بدات و مەلەفی نەوت و گاز لەگەڵ حكومەتی فیدڕاڵی عێراق یەكلا بكاتەوە.