ڕائید جاهد فەهمی ساڵح، یەكێكە سیاسەتمەدارە دیارەكانی عێراق و لە ساڵی 2016 ـەوە بۆ پۆستی سكرتێری حزبی شیوعیی عێراق هەڵبژێردراوە، لە بواری كاری ئەكادیمییشدا دەرچووی كۆلێژی ئابووریی لەندەنە و هەڵگری بڕوانامەی ماستەرە لە پسپۆری ئابووریی زانكۆی لەندەن و بڕوانامەی دیپلۆمی باڵای زانكۆی سۆربۆنی لە فەرەنسا هەیە. لە ماوەی ساڵانی 1990-2005 وانەبێژ بووە لە دامەزاوە ئەكادییمەكانی فەرەنسا و هەروەها نوێنەری حزبی شیوعیی عێراق بووە لە فەرەنسا، لە بواری كاری نووسین و ڕۆژنامەگەریشدا یەكێك بووە لە ئەندامانی دەستەی نووسەرانی گۆڤاری (الثقافة الجدیدة) كە لەلایەن حزبی شیوعیی عێراقییەوە دەردەكرا، هاوكات لە ساڵانی 2001 تا 2004 سەرنووسەری گۆڤارەكەش بووە. لە بواری كاری حكوومی و بەشداریكردنی لە پرۆسەی سیاسیی عێراقدا لە ماوەی ساڵانی 2006- 2010 وەزیری زانیاری و تەكنەلۆژیا بووە و ساڵانی 2007-2011 سەرۆكی لیژنەی ماددەی 140 بووە، لە هەڵبژاردنەكانی ساڵی 2018 هەڵبژێردرا بۆ ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، بەڵام دوای خۆپیشاندانەكانی تشرین دەستی لەكار كێشاوەتەوە و سەرقاڵی كاری سیاسی بووە هەتا ئێستا، لە گفتوگۆی ئەم جارەشدا (هەرێمی كوردستان لە تێڕوانینی حكومەتی فیدڕاڵیی عێراقدا) بە دیدێكی نیشتمانپەروەرانە جیا لەوەی بیروبۆچوونەكانی خستە ڕوو، لە هەمان كاتدا جەختیشی لەسەر ئەوە كردەوە، كە مافی چارەنووس و دامەزراندنی دەوڵەتیش یەكێكە لە مافەكانی گەلی كوردستان و، بەم جۆرەش دید و تێڕوانین و پێشنیار و ڕاسپاردەكانی خستە ڕوو:

 

پێش هەموو شت زۆر سوپاسی بەشی ڕۆشنبیری و ڕاگەیاندنی مەكتەبی سیاسیی پارتی دیموكراتی كوردستان دەكەم، كە بۆ ئەم پرسە گرنگە كۆمەڵێك دەستەبژێری لەسەر ئاستی عێراق بە جیاوازیی ئایین و نەتەوە و مەزهەبەوە كۆ كردووەتەوە، ئەم پرسەی ئەمڕۆ گفتوگۆی لەسەر دەكەین، ئێجگار گرنگە، ئەمەش نەك تەنیا بۆ ئێستا، بەڵكو بۆ ئایندەی عێراق و بۆ ئەو بەڕێزانەشی لەم گفتوگۆیەدا بەشدارن.

لێرەوە پێش ئەوەی بێمە سەرباسی بارودۆخی ئێستای عێراق و تێڕوانینی لایەنە عێراقییەكان سەبارەت بە هەرێمی كوردستان، چەند پرسێكی سەرەكی هەن، پێویستە دەستنیشانیان بكەین، لەوانە:

- هەموو لایەنە سیاسییەكانی عێراق لە بەغدا هەمان هەڵوێستیان بەرانبەر هەرێمی كوردستان نییە، بەڵكو هەڵوێستەكان جیاوازن، بۆیە ناكرێت كە باسی تێڕوانینی لایەنە سیاسییەكانی عێراق دەكەین، هەموویان بخەینە یەك سەبەتەوە.

- هەندێك پرس لە ستراكچەری دەوڵەتی فیدڕاڵیدا هەن گەوهەرین، سیستمی فیدڕاڵی، لە دەوڵەتانی فرەنەتەوەدا ئامانجی ئەوەیە كە ئەو كێشانەی لە نێوان هەرێم و دەوڵەتی فیدڕاڵیدا دروست دەبێت، بە شێوەی توندوتیژی چارەسەر نەكرێت، بەڵكو بە دیالۆگ چارەسەریان بۆ بدۆزرێتەوە.

- سیستمی فیدڕاڵی زەمینەیەك دەڕەخسێنێت بۆ ئەوەی كێشەكان لە بنەڕەتەوە چارەسەری بۆ بدۆزێتەوە، بۆ ئەمەش ئاشكرایە بەڕێوەبردنی كێشەكان جیاوازە لەگەڵ چارەسەركردنی كێشەكان، بۆیە سیستمی فیدڕاڵی هەم شێوازێكە بۆ بەڕێوەبردنی تەنگژەكان و هەمیش شێوازێكە بۆ چارەسەركردنی تەنگژەكان.

لەم چوارچێوەیەدا و بە لەبەر چاوگرتنی ئەوەی ئەو تەنگژانەی دروست دەبن لە نێوان هەرێم و بەغدا مامەڵەیان لەگەڵدا دەكرێت بە ڕێی دانوستاندن بێ پەنابردن بۆ توندوتیژی، هەروەك پێش ساڵی 2003 لە عێراق، بۆیە دەڵێم لەم ڕوەوە لانی كەم دەتوانین بڵێین فیدڕاڵییەت لە عێراقدا سەركەوتوو بووە، ئەمەش یەكێكە لەو لایەنە باشانەی كە بۆ سیستمی فیدڕاڵی تۆمار دەكرێت.

لە عێراقدا كێشەی سەرەكیی فیدڕاڵی ئەوەیە كە خەڵكانێكی زۆر لە بەغدا پێیان وایە فیدڕاڵییەت تەنیا «فیدڕاڵیەتی كارگێڕی»یە، بەڵام ئێمە وەك حزبی شیوعیی عێراق، سیستمی فیدڕاڵی بە بناغەی چارەسەری كێشەی نەتەوەیی لە عێراقدا لە قەڵەم دەدەین. ئەمە بەو مانایەی بە پلەی یەكەم شێوازێكە بۆ بەدیهێنانی مافە نەتەوەییەكانی گەلی كورد و، پاش ئەویش بۆ چارەسەری كێشە نەتەوەییەكانی دیكەش. ئاشكرایە كێشەی پارێزگاكانی عێراق وەك (بەسرە، ئەنبار، نەجەف و...هتد) تەنیا كێشەی خزمەتگوزاری و كارگێڕییان هەیە، بۆیە بۆ ئەوان گرنگە باس لە ڕەهەندی جوگرافی و ئیداری بكەن.

لایەنێكی دیكە كە گرنگە هەڵوەستەی لەسەر بكەین، ئەم فیدڕاڵییەتەی ئێستا لە عێراقدا هەیە و هەرێمێك هەیە بە ناوی هەرێمی كوردستان، لەوانەیە لە بەشێكیدا فاكتەری دەرەكی ڕۆڵی تیا هەبووبێت، بەڵام بزاڤی ڕزگاریخوازیی كوردستان بە پاڵپشتیی هێزە دیموكراتخوازەكانی عێراق، لە خەباتی چەندین دەیەدا لە پێناو چۆنیەتی چارەسەركردنی كێشەی كورددا قۆناغی زۆر گرنگی بڕیوە، هەر بۆ نموونە: لە دەستووری ساڵی 1958ی عێراقدا ددان بە كورددا نراوە بە دەق لە دەستوورەكەدا هاتووە «عەرەب و كورد هاوبەشن لە عێراقدا»، لە ساڵی 1970 حكومەتی عێراق ددانی ناوە بە یاسای ڕێككەوتنامەی 11ی ئادار كە پاشان لە ساڵی 1974 حكومەتی عێراق گەوهەر و ناوەرۆكی ئەم ئۆتۆنۆمییەی بەتاڵ كردەوە. بۆیە دەتوانین بڵێین: ئەم قۆناغانە بەرهەمی خەباتی بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی كوردستان و بزاڤی دیموكراتیی عێراقییە.

لەلایەكی دیكەوە پێش ساڵی 2003 چەندین زەمینەی فەراهەمكراو لە دوای ساڵی 1991 لەبەردەم حزبە كوردستانییەكاندا لە هەرێمی كوردستان هەبووە، حزبی شیوعیی عێراقیش پێشنیاری كردووە، بۆیە پرسی فیدڕاڵییەت بۆ عێراق شتێكی لەناكاو و نامۆ نەبووە بۆ گۆڕەپانی سیاسیی عێراق.

لەدوای ساڵی 2003 سیستمی فیدڕاڵی بۆ عێراق پەسەند كرا، لەسەر بنەمای دابەشكردنی سەروەریی ناوخۆیی و یەكبوونی سەروەریی دەرەكی، ئەمەش بەو مانایەی تەفسیرێكی ڕاستەقینە بۆ ئۆتۆنۆمی كرا، ئەمەش واتە بوونی ئیدارەیەك لە كوردستان و بەشداریش بێت لە بونیادنانی دەوڵەتی فیدڕاڵیی عێراقدا.

ئەم هاوبەشییەی هەرێمی كوردستان لەگەڵ دەوڵەتی فیدڕاڵیی عێراقدا پێویستیی پێكەوەسازان (التوافق)ی لە ناو فیدڕاڵیی عێراقدا هێنایە ئاراوە، ئەمەش لەو ڕوانگەیەوە پێكەوسازان بانگەشە بۆ هاوبەشی دەكات، هاوبەشیی هەرێمی كوردستانیش لە ناو سیستمە فیدڕاڵییەكەدا لەگەڵ چەمكی پێكەوەسازانی عێراقییەكاندا گونجاوە.

 لێرەوە ئەگەر بێینە سەر كێشەكان و قسەیان لەسەر بكەین، ئەوا سرووشتی زاڵی كێشەكان لە سیستمی فیدڕاڵیدا بریتییە لە دابەشكردنی دەسەڵاتەكان، ئەمەش واتە دەسەڵاتەكانی حكومەتی فیدڕاڵی و دەسەڵاتەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان، لەسەر دیاركردنی ئەم دەسەڵاتانەش بەردەوام كێشمەكێش لە نێوان هەرێمەكان و حكومەتی فیدڕاڵیدا دروست دەبێت، ئەمەش كارێكی نامۆ نییە و ئەم پرسە هەتا ئێستا لە نێوان حكومەتی ویلایەتەكان و دەسەڵاتی حكومەتی فیدڕاڵی لە ئەمریكاش هەیە، بۆیە لەم چوارچێوەیەدا كارێكی زۆر ئاساییە حكومەتی هەرێمی كوردستان پێداگری لەسەر دەسەڵاتەكانی خۆی بكات و لە بەرانبەردا حكومەتی فیدڕاڵی پێداگری لەسەر دەسەڵاتەكانی خۆی بكات، بەڵام خاڵی گرنگ لێرەدا ئەوەیە، ئەم ململانێییە لە چوارچێوەی ڕێزگرتن بێت لە بنەما و پرانسیپەكانی دەوڵەتی فیدڕاڵی، كە ئەمەمان كرد، ئیدی گرێی ململانێ و كێشەكان ناگاتە ئەو ئاستەی بگەنە بنبەست و نەكرێنەوە و چارەسەر نەكرێن.

ڕێگەی یەكەم بۆ چارەسەركردنی كێشەكان لە دەوڵەتی فیدڕاڵیدا گفتوگۆیە، ئەگەر هەرێم و بەغدا نەیانتوانی بە گفتوگۆ ئەم كێشانە چارەسەر بكەن، لایەنی سێیەم هەیە، كە دەتوانێت دادوەری لە نێوانیان بكات، بۆ نموونە دادگای فیدڕاڵی، بۆ كێشەكانی ئێستای نێوان هەرێمی كوردستان و حكومەتی فیدڕاڵی كە دەبینین گفتوگۆ و دانوستاندن هەیە، ئەمە بە كارێكی ئەرێنی لەقەڵەم دەدرێت، لەمەش زیاتر چەند دامەزراوەیەكی گرنگ هەن، كە دەكرا بەپێی دەستوور دامانبمەزراندایە، وەك ئەنجومەنی فیدڕاڵی، كە ئەم دامەزراوەیە دەیتوانی ڕۆڵێكی باش لە چارەسەركردنی كێشەكانی نێوان هەرێم و حكومەتی فیدڕاڵیدا بگێڕێت.

لێرەوە دیمە سەر ناونیشانی ئەم گفتوگۆیە (هەرێمی كوردستان لە ڕوانگەی دەوڵەتی فیدڕاڵیی عێراقدا)، لەسەر ئەم پرسە پێم وایە، دەوڵەتی فیدڕاڵیی عێراق تا ڕاددەیەكی باش مافە ڕەواكانی بە هەرێمی كوردستان داوە، هەر بۆ نموونە ئەگەر سەیری ماددەی 117ی دەستوور بكەین، كە دەڵێت: «ئەم دەستوورە لە بەرواری پیادەكردنیەوە ددان بە هەرێمی كوردستان و ئەو دەسەڵاتەی ئێستایدا دەنێت، وەك هەرێمێكی فیدڕاڵی»، هەروەها ماددەی 141 دەڵێت: «كاركردن بەو یاسایانەی كە لە هەرێمی كوردستان لە ساڵی 1992ـەوە دەركراوە بەردەوام دەبێت، بە هەمان شێوە ئەو بڕیارانەش كارپێكراون كە لە حكومەتی هەرێمی كوردستان دراون– لەوانەش بڕیارەكانی دادگا و گرێبەستەكان– ئەگەر هەموار نەكرابن، یان هەڵنەوەشابێتنەوە، بە پێی بڕیارەكانی هەرێمی كوردستان لەلایەنی پەیوەندیدارەوە، بە مەرجێك پێچەوانەی دەستوور نەبێت». كەواتە دەستوور مافە ڕەواكانی بە هەرێمی كوردستان داوە، بەڵام كۆمەڵێك دامەزراوە هەبوون، دەبوو دابمەزرێن و داماننەمەزراندوون، بۆ نموونە: دامەزراوەی گەرەنتیی مافی هەرێمەكان، ماددەی 105ی دەستوور دەڵێت: «دەستەیەكی گشتی پێك دەهێنرێت، بە مەبەستی پاراستنی مافی هەرێمەكان و ئەو پارێزگایانەی ناكەونە سنووری هیچ هەرێمێكەوە بۆ بەشداریكردنیان بە شێوەیەكی داپەروەرانە لە بەڕێوەبردنی دامودەزگا جۆراوجۆرەكانی حكومەتی فیدڕاڵی»، هەروەها ماددەی 106 كە دەڵێت: «بە یاسا دەستەیەكی گشتی بۆ چاودێریكردن و تەرخانكردنی داهاتی فیدڕاڵی دادەمەزرێنرێت، دەستەكە لە پسپۆڕانی حكومەتی فیدڕاڵی و هەرێمەكان و نوێنەرانیان پێك دێت»، لە ناو بڕگەكانی ئەم ماددە دەستوورییەدا، گەرەنتیی شەفافییەت و دادپەوەری دراوە بۆ تەرخانكردنی داهات بۆ حكومەتی هەرێمەكان و پارێزگاكان، بەڵام ئەوەی جێگەی تێڕامانە ئەوەیە هیچ گوشارێك لەلایەن هەرێمی كوردستان و پارێزگاكانەوە نەكراوە، بۆ ئەوەی ئەم دامەزراوانە لەعێراقدا دابمەزرێن.

ئیشكالییەتێكی دیكە كە دەمەوێت هەڵوەستەی لەسەر بكەم، بریتییە لە تێگەیشتن و قەناعەتی هێز و لایەنە سیاسییە عێراقییەكان بۆ دەوڵەتی فیدڕاڵی و تێگەیشتن و قەناعەتی حزبە كوردستانییەكان بۆ هەرێمێك لە چوارچێوەی دەوڵەتێكی فیدڕاڵیدا.

• سەبارەت بە خاڵی یەكەمیان: ئایا ئێمە لەسەر سرووشتی دەوڵەتی عێراق وەك دەوڵەتێكی فیدڕاڵی ڕێك كەوتووین؟ وەڵامی ئەم پرسیارە هەندێك پێیان وایە قەناعەتێكی ئەوتۆ نییە و هەندێك دەڵێن قەناعەتی تەواو بە دەوڵەتی فیدڕاڵی هەیە، هەروەها هەندێك لایەنی سیاسیی عێراقیش لەسەر ئاوازی سەنتڕاڵی دەخوێنێت و، وای دەخوێننەوە كە لە بارودۆخێكی تایبەتیدا فیدڕاڵییەتیان بەسەردا سەپێندراوە، بمانەوێت، یان نەمانەوێت، بۆچوونی لەم جۆرە هەیە.

• سەبارەت بە خاڵی دووەمیان، خەڵكانێكی زۆر لە كوردستان هەن، وا بیر دەكەنەوە، كە مافی خەڵكی كوردستان دەوڵەتێكی سەربەخۆ، یان لانیكەم دەوڵەتێكی كۆنفیدڕاڵییە، نەك هەرێمێك لە چوارچێوەی دەوڵەتی فیدڕاڵیدا، ئەمەش بووەتە هۆكاری ئەوەی ڕەنگدانەوەی نەرێنی دروست بكات لە جێبەجێكردنی پرانسیپی هاوبەشی لە نێوان هەرێم و حكومەتی فیدڕاڵیدا.

لەسەر ئاستی ناوەند هەوڵێك هەیە كە جەخت لەوە دەكەنەوە دەسەڵاتەكانی هەرێم سنووردار بكەن، وەك ئێستا دەیبینین بودجە دوادەخەن و گوشار لەسەر هەرێم دروست دەكەن. لەسەر ئاستی دامەزراوەكانی دیكەی دەوڵەتیش دیسان لە جێبەجێكردنی پرانسیپی هاوبەشی لەسەر هەموو ئاستەكان كێشە هەیە، بۆ نموونە لە هاوبەشیكردنی هەرێم لە سوپا، بونیادی دامەزراوە سەربازییەكان، چارەسەركردنی كێشەی خاڵە سنوورییەكان، پشتگیریی بانكەكان و...هتد.

ئەمانە هەمووی پێمان دەڵێن: دوو تێگەیشتنی جیاواز لەلایەن هەرێم و حكومەتی فیدڕاڵییەوە بۆ تەفسیری ماددەكانی دەستوور هەیە، هەر بۆیە كاتێك كێشەیەك دروست دەبێت، داوا دەكرێت حزبەكان بگەڕێنەوە بۆ دەستوور، بەڵام كێشەی سەرەكی ئەوەیە، چۆن تەفسیری ماددە دەستوورییەكان دەكرێن، یان هەوڵێكی هاوبەش هەبێت بۆ ئەوەی بە دەستوور كێشەكان چارەسەر بكەن و كێشەكان تێپەڕێنن.

لە ئێستا داڕشتنی یاسای نەوت و گازی فیدڕاڵیمان هەیە، لە بەرانبەردا ماددەی 112ی دەستووریشمان هەیە كە دەڵێت: «حكومەتی فیدڕاڵی پێكەوە لەگەڵ هەرێم و پارێزگا بەرهەمهێنەرەكان، نەوت و غازی بەرهەمهێنراوی كێڵگەكانی ئێستا بەڕێوە دەبات». سەرنج بدەن، لە ماددەكە هاتووە: «پێكەوە»، بەڵام كە دێتە سەر تەفسیركردنی ئەم ماددەیە چەمكی پێكەوە كاری پێ ناكرێت. لە بڕگەی دووەمی هەمان ماددەدا هاتووە و دەڵێت: «حكومەتی فیدڕاڵی و حكومەتی هەرێمەكان و پارێزگا بەرهەمهێنەرەكان بەیەكەوە هەڵدەستن بە ڕەنگڕێژكردنی سیاسەتی ستراتیژیی پێویست بۆ بەرەوپێشبردنی سامانی نەوت و غاز»، ئەگەر ئەم ماددەیەش جێبەجێ بكرایە، ئەو كێشانەی ئێستامان لەسەر كۆنتراكتەكانی نەوت دەبوو، كە ئێستا كۆنتراكتەكانی هەرێم، كۆنتراكتی هاوبەشین و هی ناوەڕاست و باشووریش كۆنتراكتی تێچووی دەرهێنان (خدمة) بێت.

سەبارەت بەم كێشانەی نێوان هەرێم و بەغدا، بۆچوونی من بەوجۆرەیە كە هەتا ئێستاش توانای ئەوەمان ماوە چارەسەری ڕاستەقینە بۆ ئەم كێشانە بدۆزینەوە و چارەسەریان بكەین. ئێستا هەردوولا (هەرێم و بەغدا) لە هەوڵی ئەوەدان كە كێشەكانی بودجە چارەسەر بكەن. وای دەبینم چارەسەری ئەم كێشەیە ڕەنگدانەوەی لە چارەسەركردنی كۆی كێشەكانی دیكەشدا دەبێت. ئێمە دەبێت هەموومان ئەوە بزانین كە عێراق وەك دەوڵەت بەرژەوەندیی هەیە، بۆیە دەبێت هەموومان هەوڵ بدەین پەیوەندیی نێوان حكومەتی هەرێم و حكومەتی فیدڕاڵی پتەو بكەین، ئەمەش بەو مانایەی بەهێزیی هەرێم دەبێتە هۆكارێك بۆ بەهێزیی حكومەتی فیدڕاڵی، ئەمەش لەو ڕوانگەیەوە جێبەجی بكرێت كە سوودی كاری پێكەوەیی لە چوارچێوەی فیدڕاڵیدا ڕەنگدانەوەی لەسەر لایەنی سیاسییش دەبێت. ئێمە ئەگەر ئابوورییەكی گەورەی یەكگرتوومان هەبێت، ئەوا دەتوانرێت تێچووی بەرهەم كەمتر بكرێتەوە و بازاڕەكانمان باشتر دەبن، بۆیە دەبێت ئەم واقیعە زۆر باش دیراسەت بكەین و پەندی لێ وەربگرین، هەتا دەگەینە ئەو قەناعەتەی كە فیدڕاڵییەت باشترین میكانیزمە بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی عێراق و بنەمایەكە بۆ دابینكردنی ئاشتیی ناوخۆیی و گەرەنتی یەكپارچەیی عێراق، ئەوەش ئەو خاڵەیە كە تیایدا هەنگاو بۆ پەرەپێدانی ئابووری و كۆمەڵایەتی و كەلتووری هەڵدەگرین.

دوایین خاڵ كە دەمەوێت هەڵوەستەی لەسەر بكەم، پرسی دەوڵەتی نەتەوەیی (Nation State)یە، كە بەڕێز فەرهاد ئەترووشی ئاماژەی پێ كرد. من وای دەبینم ئاواتی دەوڵەتی نەتەوەیی مافێكی ڕەوای گەلی كوردە، بەڵام ئێستا ئەوەی هەمانە فیدڕاڵییە، بۆیە ئێوە كە بەشێكین لەو فیدڕاڵییەتە پێویستە كاربكەن بۆ ئەوەی ئەم فیدڕاڵییەتە سەركەوتوو بێت و داواكارییەكانتان لەو چوارچێوەیەدا چڕ بكەنەوە، سیستمی فیدڕاڵی لە چەندین وڵات كێشەی فرەنەتەوەیی چارەسەر كردووە، بۆ نموونە سویسرا چوار نەتەوەن، لە فیدڕاڵییەتی ئەمریكا بە دەیان نەتەوەی جیاواز هەن.

لایەنێكی دیكە باس لە ناسنامەی عێراق كرا، ئایا ناسنامەی دەوڵەتی عێراق (عەرەبی، یان غەیرە عەرەبی)یە، با ڕێك بكەوین كە ناسنامەی عێراق فرەییە، ئەمەش واتە ناسنامەیەكی هاوبەشە و ڕێز لەو فرەییەش دەگرین كە ئەمە زۆر گرنگە.

خاڵێكی دیكە مەسەلەی مافی هاووڵاتیبوونە (المواطنة)، ئەم پرسە بۆ عێراقییەكان زۆر گرنگە، نەبوونی ئەم پێناسەیە یان لاوازبوونی مەترسییە بۆ سەر سەقامگیری و پێشكەوتنی عێراقی فیدڕاڵی، ئاسەواری نەرێنیشی هەیە بۆ هەموو پێكهاتەكان، لەسەر ئەم پرسەش مادام ئێمە لەسەر ئەوە ڕێك كەوتووین كە عێراق دەوڵەتێكی فیدڕاڵی بێت و سەنتڕاڵیی سادە نەبێت، ئەوا دەكرێت چەمكی هاووڵاتیبوون وەك هاووڵاتییبوونی لێكدراو (المواطنة المركبة) مامەڵەی لەگەڵدا بكەین، ئەمەش بەو مانایەی چەمكی هاووڵاتیبوون كە پێناسە دەكرێت، دەبێت سرووشتی فرەیی كۆمەڵگەی عێراقی تێدا لەبەر چاو بگیرێت.