دادگای فیدڕاڵیی عێراق كە بەپێی دەستوور دانەمەزراوە و لە ڕێگەی دژایەتیكردنی فیدڕاڵی لە عێراق و بچووكردنەوەی دەسەڵاتە دەستووری و یاساییەكانی كوردستان كار دەكات، خۆی كردووە بە جێگرەوەی پەرلەمان و یاساكان هەموار دەكاتەوە و بە دەستی دەرەكی دەستێوەردان لە كورسیی پێكهاتەكان و پێكەوەژیان لە هەرێمی كوردستان دەكات. بۆ قسەكردن لەسەر ئەم پرسە و چەند تەوەری دیكەی پەیوەندیدار، گۆڤاری گوڵان دیدارێكی لەگەڵ پڕۆفیسۆر دكتۆر شۆڕش حەسەن عومەر پسپۆڕ و شارەزا لە یاسای دەستوری و سیستمی سیاسی سازدا.

 

 

* دادگای فیدڕاڵیی عێراق بە فەرمانی ژمارە 30ی ئەنجومەنی وەزیرانی كاتی، كە هاوتای یاسایە لە ساڵی 2005 دامەزراوە، پێش ئەوەی دەستووری ساڵی 2005 لەلایەن گەلانی عێراقەوە پەسەند بكرێت. پرسیار لێرەدا ئەوەیە دوای ئەوەی دەستوور پەسەند كرا، ئایا نەدەبوو بەپێی ماددەكانی 92 و 93 و 94ی دەستوورەكە یاسایەكی تازە دەربچووایە، بۆ ئەوەی لەسەر بنەمای ئەو دەستوورە دادگایەكی فیدڕاڵیی تازە دابمەزرێت؟ بۆچی درێژە بەم دادگا نادەستوورییە درا؟

- دادگای فیدڕاڵی بەپێی یاسای ژمارە(30)ی ساڵی 2005 دامەزرا، لەبەر ڕۆشنایی ماددەی (44)ی یاسای ئیدارەی دەولەی ساڵی ٢٠٠٤ كە ئەو یاسایە بڕیاری دامەزراندنی دادگایەكی باڵای فیدڕاڵیی دابوو بۆ عێراق، ئەم یاسایە تا دەرچوونی دەستووری ساڵی 2005 یاسایەكی دەستووری بوو، هەر چەندە سەنەدە دەستوورییەكەی كە یاسای ئیدارەی دەوڵەت بوو، هەڵوەشابوویەوە، بەڵام لەبەر ئەوەی ئێمە ماددەیەكمان هەیە لە دەستووری عێراقی ساڵی 2005 لە ماددەی 130 دەڵێت: «هەموو یاساكانی پێش دەرچوونی ئەو دەستوورە كاریان پێ دەكرێت و بەركارن تا ئەو كاتەی ئیلغا دەكرێنەوە، یان هەموار دەكرێنەوە، بەپێی ئەحكامی ئەو دەستوورە»، واتە یاسای دادگاكە كە لەپێش دەستووری ساڵی 2005 دانراوە و دوای دەرچوونی ئەو دەستوورەش یاساكە بە دەستووری مایەوە، تا ئەو كاتەی لە (18/3/2021) یاساكە هەموار كرا، بە پێچەوانەی ئەحكامەكانی دەستوور لە ڕووی شكلی و هەروەها بابەتییشەوە، چونكە ماددەی (92) لە دەستووری ساڵی ٢٠٠٥ ی عێراق دەڵێت: «دادگایەكی فیدڕاڵی پێك دەهێنرێت لە كۆمەڵێ دادوەر و زانایانی قانوون و شەریعەتی ئیسلام، كە ژمارەیان و چۆنیەتی هەڵبژاردنیان بە یاسایەك ڕێك دەخرێت، كە بە دەنگی دوو لەسەر سێی ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەران دەردەچێت»، بەڵام یاساكە بە دەنگی زۆرینەی سادەی ئەندامانی ئەنجومەنی نوێنەران هەموار كرا، نەوەك بە دەنگی دوو لەسەر سێی ئەندامان، واتە لە ڕووی شكلییەوە ئەو هەمواركردنە بە پێچەوانەی دەستووری ساڵی 2005 ئەنجام درا، هەروەها لە ڕووی بابەتییشەوە بەپێی هەمواركردنەكە دادگایەكە تەنیا لە دادوەر پێكهات، بەپێچەوانەی دەقی ماددەی (92)، هەر بۆیە لە ڕووی بابەتییشەوە هەمواركردنەوەی یاساكە نادەستووری بوو .

لەلایەكی دیكەوە ئەو هەمواركردنەوەیە پێچەوانەی خودی بڕیاری دادگای فیدڕاڵی ژمارە (38)ی ساڵی 2019 بوو، ئێمە هەر لەگەڵ هەمواركردنی یاساكە توێژینەوەیەكی زانستیمان ئەنجام دا و لە گۆڤاری كۆلێژی مافی زانكۆی نەهرەینی عێراق لە مانگی ٧/٢٠٢١ بڵاو كرایەوە بە ناوی (مدی دستوریة تعدیل قانون محكمة الفدرالیة العلیا)، لەو توێژینەوەیەدا نادەستووریبوونی ئەو هەمواركردنەوەمان سەلماندووە، بە چەندین بەڵگە و سەنەدی دەستووری، بەڵام بەداخەوە ئەو كاتە كەس گوێی لە ئێمە نەگرت، چونكە ئێمە لەگەڵ توێژینەوەكەدا بۆ چارەسەری دادگای فیدڕاڵی فلتەری ئەوەشمان دانابوو كە هەرێمەكان و بەتایبەتی هەرێمی كوردستان لە ناو دادگای فیدڕاڵیدا پێگەیان هەبێت و بتوانن ڕێگە بگرن لە دەركردنی ئەو بڕیارانەی كە لە بەرژەوەندی هەرێمەكان نەبێت. هەر چەندە لە یاسا هەمواركراوەكەشدا جەخت كراوەتەوە لەوەی نوێنەری پێكهاتەكان لە دادگاكەدا هەبێت، بەڵام هیچ حیساب بۆ پێكهاتەكانی عێراق نەكرا، بە كوردیشەوە كە پێكهاتەیەكی سەرەكییە. وەكو دەزانین لە ئەندامانی دادگاكە تەنیا دوو دادوەری كوردن، ئەوانیش ناتوانن ڕێگری بكەن لە دەركردنی بڕیارەكانی ئەو دادگایە، بەڵام بەپێی یاسای دادگاكە پێش هەمواركردنی دادگاكە نەیدەتوانی كۆببێتەوە بۆ دیتنی داوا و كەیسەكان بەبێ ئامادەبوونی تێكڕای هەر نۆ ئەندامەكەی، بەڵام دوای هەمواركردنەوەی یاساكە ئەو فلتەرەشیان نەهێشت، چونكە چوار دادوەری یەدەگیان دانا، لە كاتێكدا هەر دادوەرێك لە نۆ دادوەرە ئەسڵییەكە ئامادە نەبێت بە یەكێك لەو چوار دادوەرە یەدەگە جێگاكەی پڕ دەكریتەوە و بڕیاری خۆیان دەدەن.

* لە هەموو دەوڵەتێكی فیدڕاڵیدا، ئەركی سەرەكیی دادگای فیدڕاڵی پابەندبوونە بە دەستوور و تەفسیركردنی ماددەكانی دەستوور، بۆ ئەوەی بنەماكانی فیدڕاڵی بچەسپێنێت و هاوسەنگی و هاوبەشی و سەقامگیریی پرۆسەی سیاسیی وڵات بپارێزێت، بەڵام بڕیارەكانی دادگای فیدڕاڵیی عێراق خۆی چەند ماددەیەكی دەستووریی لەم بڕیارانەی دواییدا دروست كردووە، وەك ماددەی 49 تایبەت بەمافی پێكهاتەكان، ماددەی 117 و 141ی دەستوور تایبەت بە دەسەڵات و بڕیارەكانی هەرێمی كوردستان، ددانپێدانانی بە هەرێمی كوردستان وەك هەرێمێكی شەڕعی و دەستووری، ئێوە بۆ ئەم بابەنە بۆچوونتان چییە؟

- دەوڵەتی فیدڕاڵی وەكو كۆنفیدڕاڵی نییە، چونكە دەوڵەتی كۆنفیدڕاڵی سەربەخۆییانە لەسەر ئاستی ناوخۆ و دەرەوە دەمێنێت، بەڵام لە دەوڵەتی فیدڕاڵیدا ئەو هەرێمانەی كە ئەو دەوڵەتە فیدڕاڵییە پێك دەهێنن، تەنازول لەسەروەریی خۆیان دەكەن لەسەر ئاستی دەرەوە، لەپێناو سەروەریی دەوڵەتە فیدڕاڵییەكەدا، ئەگەرچی بەشدارییان دەبێت لە سەروەریی دەوڵەتە فیدڕاڵییەكەدا، بۆیە گوزارشتكردن لەو سەروەرییەی دەوڵەتە فیدڕاڵییە لە ڕێگەی ئەنجومەنی یاسادانانی دووەم دەبێت كە پێی دەگوترێت ئەنجومەنی باڵا، یان ئەنجومەنی هەرێمەكان، یانیش ئەنجومەنی ویلایەتەكان، وەكو ئەنجومەنی پیران لە ئەمریكا كە لە دەستووری ئێمە پێی دەگوترێت ئەنجومەنی فیدڕاڵی، هاوكات لە ڕێگەی بەشداریكردنی هەرێمەكانیش دەبێت لە دانانی دەستوور و هەمواركردنی دەستوورەكەدا، چونكە ئەو ڕێككەوتنی فیدڕاڵییە لەسەر ئەساسی دەستوور كراوە، هەر بۆیە هەر گۆڕانكارییەك لە دەستوورەكەدا بكرێت، ئەوە دەبێت هەرێمەكان لە ناو ئەو دەوڵەتە فیدڕاڵییانەدا ڕۆڵیان هەبێت لەسەر ڕازیبوون لەسەر ئەو هەمواركردنە، بۆ نموونە لە سویسرا دەبێت هەموو خەڵكی ئەو وڵاتە دەنگ لەسەر هەمواركردنەكە بدەن و لە ئەمریكا دەسەڵاتی یاسانانی دوو لەسەر سێی وڵایەتەكان لەسەر هەمواركردنەكان ڕازی ببن، بەڵام ئەمە لە دەستووری عێراقدا بۆ ئێمە زامن نەكراوە، هەر بۆیە گرنگیی دادگای باڵای فیدڕاڵی عێراق لەوەدایە زەمانەتی هاوسەنگی بپارێزێت لە نێوان ناوەند و هەرێمەكاندا، هەروەها لە نێوان هەرێمەكان خۆشیاندا، دادگای فیدڕاڵی دەبێت سەر بە هیچ لایەنێك و دەسەڵاتی دادوەریی ناوەند نەبێت و بە بەشێك لە دەسەڵاتەكانی حكومەتی ناوەندیش دانانرێت، بەڵكو دەزگایەكە بۆ پاراستنی شكۆی دەستوورەكە لە دەوڵەتی فیدڕاڵیدا بۆ پاراستنی هاوسەنگی لە نێوان ناوەند لەگەڵ هەرێمەكان و هەرێمەكانیش لە نێوان خۆیاندا، ئەگەرچی دادگای فیدڕاڵی وەك دادگایەكی دەستووری سرووشتێكی یاسایی هەیە، بەڵام بابەتەكانی كە ڕووبەڕووی دەبێتەوە هەمووی بابەتی سیاسین، جا لە بواری تەفسیركردنی دەستوور بێت، یان چاودێریكردنی یاساكان، یانیش یەكلاكردنەوەی كێشەكان بێت لە نێوان ناوەند و هەرێمەكان و لە نێوان هەرێمەكان خۆیاندا، ئەگەرچی وەكو گوتمان، هەموو بابەتەكان سیاسین، بەڵام دادگا دەبێت بەپێی دەقەكانی دەستوور كێشەكان ئاراستە و چارەسەر بكات، نەك بكەوێتە ژێر كاریگەریی دۆخە سیاسییەكان و سەربەخۆیی و بێلایەنیی خۆی لە دەست بدات. بەداخەوە ئەوەی تێبینیمان كرد هەر لە سەرەتاوە دادگای فیدڕاڵی نەیتوانی بەو ئاراستەیە كەیسەكان یەكلا بكاتەوە، وەك تەفسیری بۆ ماددەی(٧٦) ی دەستوور تایبەت بە كوتلەی ئەكبەر، تەفسیری بۆ چەمكی زۆرینەی ڕەها، تەفسیری بۆ ماددەی(70)ی دەستوور كە باس لە نیسابی پێویست بۆ دانیشتنی ئەنجومەنی نوێنەرانی تایبەت بە هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار دەكات، بڕیارەكانی تایبەت بە پرسی ڕیفراندۆمی كوردستان لە ساڵی 2017، هەروەها بڕیاری دەربارەی نادەستووریبوونی یاسای نەوت و غازی هەریم كە ساڵی 2012 دژی هەرێمی كوردستان بەرز كرایەوە، بەڵام لە ساڵی 2022 واتە دوای (10) ساڵ یەكلا كرایەوە، لە هەموو ئەو كەیسانەی ئاماژەمان پێدان، دادگای فیدڕاڵی بە شێوەیەكی سەربەخۆ و بێلایەنانە مامەڵەی نەكردووە.

* دەستكاریكردنی یاسای هەڵبژاردنەكانی هەرێمی كوردستان لە یاسادا بە هەمواركردنەوەی یاسا لە قەڵەم دەدرێت، بەمەش دادگای فیدڕاڵی خۆی خستووەتە جێگەی پەرلەمانی كوردستان و یاساكەی هەموار كردووەتەوە. ئایا لە هیچ دەوڵەتێكی فیدڕاڵیدا دادگا مافی هەمواركردنەوەی یاسای هەیە؟

- یەكێك لە تایبەتمەندی و پسپۆڕییەكانی دادگای فیدڕاڵی بریتییە لە چاودێریكردن لەسەر دەستوورییەتی یاساكان و پەیڕەوەكان، ئەوەی لە ئەنجومەنی وەزیران دەردەچێت، ئێمە لە هەرێمی كوردستان دەستوور و دادگای فیدڕاڵیمان نییە، بۆیە ئەگەر یاسایەك لە ناوەند، یان لە هەرێم دەرچوو بە پێچەوانەی دەستوور، لەو كاتەدا یاساكە هەمووی پێچەوانەی دەستوور بوو، ئەوە دەتوانێت هەموو یاساكە ئیلغا بكاتەوە، یان چەند ماددەیەكی پێچەوانەی دەستوور بوو، ئەوە دەتوانێت ئەو ماددانە ئیلغا بكاتەوە، بەپێی سنووری ئیختساسەكانی دادگا كە بۆی دیاری كراوە و لەوە زیاتر بۆی نییە زیادەڕەوی بكات. ئەگەر ئەو بڕیارە بخوێنیتەوە كە لەسەر نادەستووریبوونی یاسای هەڵبژاردنی هەرێم داویەتی، دەبینین داواكار داوای نەكردووە كە ڕێژەی كورسیی كۆتاكان بنبڕ بكرێت و نەمێنێت، بەڵكو داوای كردووە ئەو ڕێژەیە پێداچوونەوەی تێدا بكرێت، بەڵام دادگاكە هاتووە كورسیی كۆتاكانی لە بنەڕەتەوە هەڵوەشاندووەتەوە و بە پێچەوانەی پرەنسیپەكانی دەستوور و هەر دوو مادەی ٤٩و ١٢٥یش، لە هەمووی سەیرتر هاتووە بڕگەی(2)ی ماددەی(52)ی یاسای هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستانی هەڵوەشاندووەتەوە، كە دەڵێت: «پەرلەمانی كوردستان بڕیار لە بابەت و مەسەلە چارەنووسسازەكانی هەرێمی كوردستان دەدات»، ئەمەش دەقێكی گونجاوە بۆ هەرێمی كوردستان كە پەرلەمان نوێنەری خەڵكە و بڕیار لەو بەرژەوەندییە چارەنووسسازانەی خەڵكی كوردستان دەدات، لەبری سەرۆكی هەرێم و سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیران، بەڵام ئەو بڕگەیە لە ناو داواكە داوای هەڵوەشانەوەی نەكراوە وە هیچ پەیوەندییەكیشی نییە بە بابەتی داواكە و ئەو ماددانەی دیكەوە كە لە داواكەدا دادگا بڕیاری نادەستووریبوونی داون، تا بڵێین بە پێی مادەی (٤٦)ی پەیڕەوی ناوخۆی دادگاكە ئەو مافەی بەخۆی داوە، بۆیە نازانین دادگای فیدڕاڵی بە كام پرەنسیپ و بنەمای دەستووری و یاسایی هاتووە ئەم بڕگەیەی هەڵوەشاندووەتەوە.

* بۆ بەهێزكردنی بنەماكانی دەوڵەت و سیستمی فیدڕاڵی، دەبوو دادگای فیدڕاڵی بڕیاری بدایە كە پەرلەمانی عێراق بە یاسای دروستكردنی هەرێمەكان كار بكات، بەڵام ئێستا سەرۆكی ئەم دادگا فیدڕاڵییەی عێراق، خۆی دژی درووستبوونی هەرێمی دیكەیە لە عێراقدا وەك لە ماددەی 117ی دەستوور ئاماژەی پێ كراوە؟

- لە عێراقدا یاسای ڕێكارەكانی پێكهێنانی هەرێمەكان ژمارە(13)ی ساڵی 2008 هەیە، لەژێر ڕۆشنایی ئەو یاسایەدا هەوڵ درا لە ناوەڕاستی عێراقدا هەرێمێك پێك بهێنرێت، بەڵام حكومەتی فیدڕاڵیی عێراق دژی وەستایەوە، هەروەها لە بەسرە و چەندین پارێزگای دیكەی باشووری عێراقی فیدڕاڵ بۆ پێكهێنانی هەرێم هەوڵ درا، بەڵام حكومەتی فیدڕاڵ دژی ئەو هەوڵانەش وەستایەوە. بێگومان لە بنەڕەتدا یاسای پێكهێنانی هەرێمەكان هەیە و دەستووریش ڕێگەی پێ داوە وەكو لە ماددەی(117)هاتووە، بەڵام ئەسڵەن لە عێراقدا باوەڕ بە فیدڕاڵییەت نییە، هەرچی هەرێمی كوردستانە وەكو هەرێمێك هەبووە پێش ڕووخانی ڕژێمی سەدام لە ساڵی 1991ـەوە بە ئەمری واقیع هەرێمی كوردستان هەرێمێك بوو كە بارودۆخە ناوخۆیی و دەرەكییەكان فەرزی كردبوو و ئەوانەی لە عێراق دوای ڕوخانی ڕژێمی پێشوو هاتنە سەر حوكم و دەسەڵات، نەیاندەتوانی ئینكاری لەو ئەمری واقیعە بكەن، هەر بۆیەش ئەمە لە دەستووردا جێگیر كرا، بەڵام دەسەڵاتدارانی عێراق نەیانتوانیوە ئەو فیدڕاڵییەتە بەرەوپێشەوە ببەن، بە بەڵگەی ئەوەی هەموو هەوڵێكیان داوە دژی دروستبوونی هەر هەرێمێكی دیكە، بۆ نموونە نوێنەرانی پارێزگای ئەنبار ماوەیەك پێش ئێستا چووبوونە لای فایق زێدان سەرۆكی ئەنجومەنی دادوەری لە عێراق بە مەبەستی گفتوگۆ و خستنەڕووی هەرێمێك لەو ناوچەیەدا، بەڵام ئەو لە وەڵامدا گوتبووی بە هەموو شێوەیەك پێكهێنانی هەرێمی نوێ لە عێراق قبووڵكراو نییە، بێگومان ئەو جۆرە قسە و بڕیارانە لەلایەن سەرۆكی ئەنجومەنی قەزاوە پێشێلكارییە لەسەر دەستوور و تەواو پێچەوانەیەتی، هاوكات دژایەتی ڕەوتی فیدڕاڵییەت لە عێراق دەردەخات، بۆ زانیاری زیاتر و خستنەڕووی واقیعی فدڕاڵیی عێراق، ئێمە توێژینەوەیەكمان لە ساڵی 2022 لەسەر (سیماكانی شكستی فیدڕاڵییەت لە عێراقدا) لە گۆڤاریكی زانستی عێراقیدا بڵاو كردووەتەوە، چونكە ئەو فیدڕاڵییەتەی عێراق بەو شێوەیە بەردەوام بێت، بەرەو شكست دەڕوات و بەرەو پێشەوە ناچێت، لەبەر ئەوەی هیچ وڵاتێكی فیدڕاڵی لە دنیادا نییە تەنیا یەك هەرێمی هەبێت، لەلایەكی دیكەوە زۆر گرنگە بەپێی ماددەی 65ی دەستوور ئەنجومەنی فیدڕاڵ هاوشانی ئەنجومەنی نوێنەران پێك بهێنرێت، بەڵام ئەو ئەنجومەنەش بە ماددەی (137)ی دەستوور پەك خراوە، هەرچەندە ئێمەش وەكو كورد خۆمان خەمساردین لەسەر بەرجەستەكردنی بنەماكانی فیدڕاڵی لە عێراقدا كە لە دوو پڕەنسیپی زۆر گرنگدا خۆی دەبینێتەوە، یەكێكیان (پڕەنسیپی سەربەخۆیی خودی هەرێم)ـە و دووەمیان (بەشداریی هەرێمی كوردستانە لە ناوەند)، بەداخەوە ئێمە وەكو پێویست پێداگریمان لەسەر هەر دوو ئەو پڕەنسیپە گرنگانە نییە، هەر بۆ نموونە بۆ سەربەخۆیی خودی (زاتی)ی هەرێم تا ئێستا نەمانتوانیوە سنووری هەرێمی كوردستان دیاری بكەین لەگەڵ دەوڵەتی فیدڕاڵیی عێراق، دواخستنی ئەم بابەتەش لە زەرەری ئێمەیە، لە هەموو وڵاتانی فیدڕاڵیدا سنووری هەرێمەكان دیاری دەكرێت، بەڵام ئەمە لەلای ئێمە تا ئێستا بەو شێوەیە نییە، هەروەها لە كاتێكدا ئێمە زیاتر لە 70ئەندامی پەرلەمانمان هەبێت، ناتوانین ڕێگری لە یاسا و بڕیارێك بكەین كە لە دژی ئێمەی كورد بێت، بەڵام ئەگەر ئەنجومەنی دووەم لەتەك ئەنجومەنی نوێنەران هەبێت، ئەوە هەرێمەكان بە یەكسانی دەنگ و سەنگی خۆیان دەبێت. هەموو ئەو كۆسپ و كەموكوڕییانەی هەیە دەبێتە هۆكاری ئەوەی كە فیدڕاڵییەتەكەی عێراق لەرزۆك و نەزۆك بێت و نەتوانێت بگاتە سەر، یا ئەوەتا لە داهاتوودا وڵاتەكە بەرەو مەركەزییەت دەڕوا، یانیش لەبەریەك هەڵدەوەشێتەوە.

* بەپێی ماددەی 67 دەستوور، دەبێت سەرۆك كۆمار شەونخوونی بكات بۆ پاراستنی وڵات و ڕۆحی دەستوورەكە، ئێستا دەستوورەكە پێشێل دەكرێت، بۆچی سەرۆك كۆمار دەسەڵاتەكانی خۆی بەكار ناهێنێت؟

- سەرۆك كۆمار لە دەستووری عێراقدا پسپۆڕییەكانی كرداری نین و پڕۆتۆكۆڵین، واتە كار و ئیختیساسەتەكانی زیاتر پڕۆتۆكۆڵییە، بۆیە سەرۆك كۆمار ناتوانێت بڕیارەكانی دادگای فیدڕاڵی ڕاگرێت، چونكە ئەو دادگایە بۆ پاراستنی شكۆی دەستوور دانراوە و بڕیارەكانیشی بڕیاری كۆتایین و دەبێ هەموو دەسەڵاتەكان پێوەی پابەند بن، هەریەك لە دەسەڵاتی یاسادانان و جێبەجێكردن بە سەرۆك كۆماریشەوە، دەسەڵاتی قەزایی خۆشی دەبێ بە بڕیارەكانی ئەو دادگایە پابەند بێ، بۆیە دەتوانین بە شێوەیەكی پوخت و كورت بڵێین سەرۆك كۆمار ناتوانیت بەرەنگاری بڕیارەكانی دادگای فیدڕاڵی ببێتەوە، چونكە ماددەی(94) دەڵێت: بڕیارەكانی دادگای فیدڕاڵی (بات و مولزەمە) بۆ هەموو لایەك و دەسەڵاتەكانیش.