«وەڵامەكانی ئەمیر حسێن عەبدوڵڵاهیان وەزیری دەرەوەی كۆماری ئیسلامیی ئێران، لە دیدارەكەی لەگەڵ فەرید زەكەریا لە هەفتەی ڕابردوو لە كۆڕبەندی داڤۆس، لە وەڵامەكانی «تاریق عەزیز»ی وەزیری دەرەوەی ڕژێمی بەعس دەچوو، كاتێك سەدام بە سەركێشی و غرووری لە ساڵی 1990 كوێتی داگیركرد. ئەوكات تاریق عەزیز وەك دیپلۆماتێكی كامڵ دەیزانی، هیچ دیپلۆماتێك ناتوانێت بەرگری لەو بڕیارە سەركێشەی سەدام بكات، كە سوپاكەی كوێتی داگیر كرد و، دەیزانی لەسەر ئاستی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، عێراق ئەمەی بۆ ناچێتە سەر، بۆیە بە هەندێك قسەی لاستیكی و دوور لە ئیتیكی دیپلۆماتی وەڵامی ڕۆژنامەنووسانی دەدایەوە و دەیگوت: «ئەگەر كوێتمان داگیر نەكردایە، ئاسایشی نەتەوەییمان دەكەوتە مەترسییەوە و هیچ ڕێگەیەكی دیكەمان لەبەردەمدا نەبوو»، بە هەمان شێوەش دوای ئەوەی سوپای پاسدارانی ئێران لە یەك شەودا هەرێمی كوردستان و دەوڵەتی پاكستانی كردە ئامانجی ڕۆكێتە بالیستكییەكانی بە بیانووی بوونی «بنكەی مووسادی ئیسرائیلی لە هەولێر» و، بوونی بارەگاكانی «جەیشی عەدل» لەناو خاكی پاكستان، ئەمیر حسێن عەبدوڵڵاهیان لە دیدارەكەی داڤۆسدا كەوتە هەمان هەڵوێستی تاریق عەزیزەوە و نەیدەتوانی بە ئیتیك و زمانی دیپلۆماتی بەرگری لە هێرشەكانی سوپای پاسداران بكات و وەڵامی پرسیارەكەی فەرید زەكەریا بداتەوە، كە لێی پرسی: «با سەرەتا لەو هێرشانەوە دەست پێبكەین كە لە یەك دوو ڕۆژی ڕابردوو سوپای پاسدارانی وڵاتەكەت كردوویەتە سەر «عێراق و پاكستان» و هەردوو دەوڵەتەكەش كاردانەوەی زۆر توندیان هەبووە و، بە پێشێلكاریی سەرەوەریی دەوڵەت لە قەڵەمیان داوە، تەنانەت باڵیۆزەكانیشیان لە تاران بانگهێشتی وڵاتی خۆیان كردووەتەوە. ئەم هێرشانەتان بۆ كرد؟»، ئەمیر عەبدوڵڵاهیان كە سەرۆكی دیپلۆماتیەتی وەڵاتێكی گەورەی وەك ئێرانە، بە جۆرێك لەبەردەم ئەم پرسیارەدا ئیحراج و شپرزە بوو، كە نەیدەتوانی لە چوارچێوەی دیپلۆماتیەت و سەروەریی دەوڵەتان وەڵام بداتەوە، لەلایەك دەیگوت: «ئێمە ڕێز لە سەروەریی هەردوو دەوڵەتی عێراق و پاكستان دەگرین و ئەم هێرشانە پەیوەندی بەو دوو دەوڵەتەوە نییە»، لەلایەكی دیكەشەوە دەیگوت: «ئەم هێرشانە تۆڵەكردنەوەن لە هێرشەكانی ئیسرائیل بۆ سەر –كرمان-، هەروەها تۆڵەكردنەوەیە لەو هێرشانەی «جەیشی عەدل» كە لە پاكستانەوە كردوویەتە سەر هێزەكانمان». ئەو وەڵامەی سەرۆكی دیپلۆماتیەتی ئێران كە لای فەرید زەكەریا مایەی گاڵتەجاڕی بوو، وای كرد، زۆر ڕاشكاوانە پێی بڵێت: «ئەگەر بتانەوێت بە بیانووی تۆڵەسەندنەوە شەرعیەت بۆ هێرشەكانتان دروست بكەن، ئەوا ئێوە پێش هەر كەسێكی دیكە شەرعییەت بە هێرشەكانی ئیسرائیل بۆ سەر غەززە دەدەن، لەبەر ئەوەی ئیسرائیلیش لە تۆڵەی هێرشەكەی حەماس، ژن و منداڵی بێتاوان دەكوژێت».

 

 پێشێلكردنی یاسا نێودەوڵەتییەكان و

پیادەكردنی یاسای دارستان

ئۆرسولا ڤۆن دەرلاین سەرۆكی كۆمیسیۆنی باڵای یەكێتیی ئەوروپا، هەفتەی ڕابردوو لە كۆڕبەندی داڤۆسەوە بە جیهانی ڕاگەیاند: «ئازادی لەناو ژانی مەترسییەكاندا لەدایك دەبێت، هەر بۆیە دوای ئەوەی ڕووسیا هێرشی كردە سەر ئۆكرانیا، كە مەزندەكان بەو جۆرە بوون، لەماوەی چەند ڕۆژێكدا (كیێف) دەگرێت و ئۆكرانیا داگیر دەكات، بەڵام هەر ئەو كات من چەمكی - نەهێشتنی مەترسی - De-risk-م ڕاگەیاند و بەرنامەمان بۆ ئەوە داڕشت، كە مەترسیی داگیركاری ڕووسیا لەسەر ئۆكرانیا و مەترسیی -جەنگی وزە-ی ڕووسیا لەسەر یەكێتیی ئەوروپا نەهێڵین، ئەمڕۆ كەمن لە بەردەمی ئێوە قسە دەكەم، مەترسیی داگیركاریی ڕووسیا لەسەر ئۆكرانیا نەماوە و ئەگەر هاوكارییەكانی چین نەبوایە بۆ ڕووسیا، زووتر ئەم شەڕە كۆتایی دەهات و ئۆكرانیا نەك هەر نەڕووخا، بەڵكو ئێستا یەكێتی ئەوروپا دەیەوێت بڕیارێكی مێژوویی و بدات و وەڵامی مێژوو بداتەوە، ئەویش ئەوەیە پێشوازی لە ئەندامێتیی ئۆكرانیا لە یەكێتیی ئەوروپا بكات، سەبارەت بە سەركەوتنیش بەسەر ئەو (جەنگی وزە)ی كە ڕووسیا دژی دەوڵەتانی یەكێتیی ئەوروپا ڕایگەیاندبوو، كە لە سەرەتای جەنگەكە ئەوروپا بۆ دابینكردنی وزە پێویستی بە 20%ی وزەی ڕووسیا بوو، ئێستا بووەتە تەنیا 5%، بەرەو ئەوەش دەچین هیچ پێویستییەكمان بە وزەی ڕووسیا نەبێت».

ئۆرسولا ڤۆن دەرلاین، كە لەسەردەمی شەڕی دژی تیرۆریستانی داعش وەزیری بەرگریی ئەڵمانیا بوو، ئامانجی ئەوە بوو لە پەیامی ئەمساڵیدا وەك سەرۆكی كۆمیسیۆنی باڵای یەكێتیی ئەوروپا بە جیهان بڵێت، ئەو ستراتیژیەتەی ئۆلاف شۆلز لە ساڵی 2022 بە ناونیشانی «خاڵی وەرچەرخان - Zeitenwende» رایگەیاند، ئێستا ئەو وەرچەرخانە لەسەر ئاستی یەكێتیی ئەوروپا ڕووی داوە و سەردەمێكی نوێ هاتووەتە ئاراوە كە جارێكی دیكە ڕووسیا ناتوانێت بڕیاری هاوشێوەی داگیركردنی ئۆكرانیا دووبارە بكاتەوە».

لە 7ی تشرینی یەكەمی 2023، دوای ئەوەی چەكدارانی حەماس هێرشیان كردە سەر ئیسرائیل و نزیكەی 1200 هاووڵاتیی ئیسرائیلیان كوشت و زیاتر لە 200 كەسیشیان وەك بارمتە لەگەڵ خۆیان برد، ئەم هێرشە دەرگای شەڕێكی زۆر گەورەی لە ناوچەكە كردەوە، كە لە ساڵی 1973وە ناوچەكە بە خۆیەوە نەیبینیوە، لەمەش خراپتر ئەم هێرشەی حەماس شەرعییەتی نێودەوڵەتی داوە بۆ ئیسرائیل كە بە ناوی «بەرگری لەخۆكردنەوە»، ئەو كۆمەڵكوژییە لە شاری غەززە ئەنجام بدات، كە تا ئێستا ژمارەی قوربانییەكان گەیشتووتە نزیكەی 25 هەزار كەس، كە 16 هەزاریان ئافرەت و منداڵن، سەرباری ئەم هەموو كارەساتەش ئێستا كارتی بەهێز لە دەستی ئیسرائیلدایە و نەك هەر ئامادە نییە شەڕ ڕابگرێت و دەست بە دانوستاندن بكرێت، بەڵكو ئامادەش نییە ئاگربەستێكی كاتییش ڕابگەیەنێت، بۆ ئەوەی یارمەتییە مرۆییەكان بگەیەنرێتە ئەو خەڵكە لێقەوماوەی شاری غەززە.

لە دەستپێكی ئەم شەڕەوە دەوڵەتانی ڕۆژئاوا، بەتایبەتی ئەمریكا، بەریتانیا فەرەنسا، یەكێتیی ئەوروپا و هاوپەیمانیی ناتۆ، بزووتنەوەی حەماس لە ڕیزی ئەو هێزانە پۆلێن دەكەن، كە سوپای پاسداران پشتیوانییان دەكات و، ئەم هێزانەش نەك تەنیا بە مەترسی لەسەر ئیسرائیل لە قەڵەم دراون، بەڵكو بە مەترسی لەسەر تەواوی ئاسایشی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ناوچەكە لە قەڵەم دراون.

هاوكێشەی ئێستای شەڕی نێوان «ئیسرائیل و حەماس»، تەنیا شەڕی نێوان ئیسرائیل و حەماس نییە، بەڵكو بازنەیەكی زۆر فراوانی كردووەتەوە و لە دوو بەرەدا خۆی بەرجەستە كردووە، بەرەیەكیان دەوڵەتانی ڕۆژئاوا (ئەمریكا و یەكێتیی ئەوروپا و هاوپەیمانیی ناتۆ) پشتگیریی ئیسرائیل دەكەن، بەرەیەكیش سوپای پاسداران (نەك ئێران وەك دەوڵەت) لەگەڵ ئەو میلیشیایانەی ناویان لە خۆیان ناوە «بەرەی مقاوەمە» پشتگیری لە بزووتنەوەی حەماس دەكەن، ئەو دەوڵەتانەشی كە هێزەكانی «بەرەی مقاوەمە» تیایدا باڵادەستن وەك (عێراق و لوبنان و یەمەن)، وەك دەوڵەت و بە فەرمی نایانەوێت، ببنە بەشێك لەم شەڕە و هەروەها دژی ئەو كردەوانەشن كە هێزەكانی (حوسییەكان لە یەمەن، حزبوڵڵا لە لوبنان و هێزە لە یاسا دەرچووەكان لە عێراق) ئەنجامی دەدەن، كە هێرش دەكەنە سەر ڕێرەوە ئاوییەكانی دەریای سوور، سنوورەكانی ئیسرائیل، هێزە بیانییەكان لە عێراق و، لەمەش زیاتر تەواوی دەوڵەتانی عەرەبی بە دەسەڵاتی نیشتمانی فەلەستینیشەوە، نەك نایەوێت ببنە بەشێك لەم شەڕە كاولكارییە بەڵكو سەركۆنەی هێرشەكەی 7ی تشرینی یەكەمی 2023ی حەماس دەكەن بۆ سەر ئیسرائیل و داوای چارەسەری ئاشتییانەی «دوو دەوڵەت» دەكەن، كە ئیسرائیل لە ئێستادا ڕەتی دەكاتەوە.

دەوڵەتی قەتەر كە وەك جوگرافیا دەوڵەتێكی بچووكە، بەڵام كاراكتەرێكی گەورەی ناوبژیوانیی دیپلۆماتییە لەنێوان هێزە گەورەكان لەم شەڕەدا و بۆ ئازادكردنی بارمتەكان لە نێوان حەماس و ئیسرائیلدا ناوبژیوانی كردووە، كە لە هەموو دەوڵەتانی عەرەبی زیاتر هەستی بە مەترسیی ئەم شەڕە كردووە، لە هەمان كاتدا ئاستی نائومێدیشی گەیشتووەتە ئەو ئاستەی كە هیچ ئاسۆیەك بۆ كۆتاییهاتنی ئەم شەڕە و دەستپێكردنەوەی دانوستانەكان بۆ پرۆسەی ئاشتی لە نێوان فەلەستین و ئیسرائیل دیار نییە. لەم بارەیەوە شێخ محەمەد بن عەبدولڕەحمان ئال سانی، لە دیدارێكدا لە كۆڕبەندنی داڤۆسی هەفتەی ڕابردوو ڕاشكاوانە جەختی لەسەر ئەوە كردەوە، «پێویستە ئێمە و ئیسرائیل لەسەر چارەسەرێك ڕێك بكەوین، ئینجا دەست بە دانوستاندن بكەین بۆ ئەوەی میكانیزمێك بۆ بەدیهێنانی ئەو چارەسەر بدۆزینەوە، ئێمە ناتوانین دانوستاندن بكەین، بۆ ئەوەی چارەسەر بدۆزینەوە، لە ئێستادا كە هیچ چارەسەرێك نییە، هەتا دانوستاندنی لەسەر بكەین، ئەگەر ئیسرائیل بگەڕێتەوە بۆ چارەسەری «دوو دەوڵەت» ئەوا پرسەكە كۆتایی دێت و ئێمەش وەك دەوڵەتانی عەرەبی پەیوەندیی خۆمان لەگەڵ ئیسرائیل ئاسایی دەكەینەوە، هەروەك چۆن دوای ڕێككەوتنی ئۆسلۆ ئێمە وەك قەتەر پەیوەندییەكانمان لەگەڵ ئیسرائیل ئاسایی كردەوە».

ئەم ئاراستەیە بەرەو ئەوەمان دەبات، كە هەمان ستراتیژیەتی «نەهێشتنی مەترسی – De-risk» كە یەكێتیی ئەوروپا و هاوپەیمانیی ناتۆ لە شەڕی ڕووسیا و ئۆكرانیا پیادەیان كرد و هەفتەی ڕابردوو سەرۆكی كۆمیسیۆنی باڵای یەكێتیی ئەوروپا سەركەوتنی ئەم ستراتیژەی بەسەر ڕووسیادا ڕاگەیاند، ئەوا ئێستا هەمان ستراتیژیەتی «نەهێشتنی مەترسی» لەسەر وجوودی ئیسرائیل و تەواوی ئاسایش و سەقامگیریی ڕۆژهەڵاتیش پیادە بكەن و، ئەم ستراتیژەش بە بێ ئەوەی شاردبێتیانەوە، مەترسیەكەی بە «سوپای پاسداران و هێزە وەكیلەكانی لە عێراق و لوبنان و یەمەن» گرێیان داوەتەوە كە چوارچێوەی بۆ داڕێژراوە.

 

 سوپای پاسداران و بەرەی مقاوەمە

لەناو ستراتیژیەتی نەهێشتنی مەترسیدا

لەگەڵ ئەوەی ئێران هاوكارییەكی زۆری چەك و تەقەمەنیی ڕووسیای كردووە لە شەڕەكەی لەگەڵ ئۆكرانیادا، بەڵام دوای وەڵامدانەوەی پاكستان بۆ هێرشە ڕۆكێتییەكانی ئێران كە چەند ناوچەیەكی لەناو ئێراندا بۆمباران كرد، ڕووسیا داوای لە هەردوو لایان كرد، كە كێشەكانیان بە ئاشتی چارەسەر بكەن و دەست بكەن بە دانوستاندن، ئەم داوایەی ڕووسیا هێندەی ڕووی ئێران دەگرێتەوە، هێندە ڕووی پاكستان ناگرێتەوە، لەبەر ئەوەی پاكستان لەدوای شەڕی دووەمی جیهانییەوە خۆی یەكلا كردووەتەوە و قەت لەبەرەی سۆڤیەت و ڕووسیادا نەبووە.

ئەم زوو هاتنە دەنگەی ڕووسیا دوای وەڵامدانەوە توندەكەی پاكستان بۆ ئێران، دوو ڕەهەندی جیاواز لە خۆی دەگرێت، یەكەمیان ئاگاداركردنەوەی ئێرانە كە زیاد لە قەوارەی خۆی سەیری توانا سەربازییەكەی نەكات، بەوەی كە ئێران نەك هەر ناتوانێت بەرامبەر هێزەكانی دەوڵەتانی هاوپەیمانیی ناتۆ لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ڕێرەوە ئاوییەكانی دەریای عەرەبی و دەریای سوور ڕابوەستێت و ئاسایشی ئەو ڕێرەوە ئاوییە جیهانییە بخاتە مەترسیەوە، بەڵكو بە تەنیا دەرەقەتی سوپای پاكستان نایەت كە چەندین دەیەیە خاوەنی چەكی نیوكلیارییە. ڕەهەندی دووەمی ئەم ئاگاداركردنەوەیەی ڕووسیا بۆ ئێران، ئەوەیە كە ڕووسیا بەو هەموو ئیمكانیەتە ئابووری و سەربازی و بەو هەموو تەكنەلۆژیا سەربازییەی لەبەر دەستی بوو، نەیتوانی وڵاتێك داگیر بكات، كە سێیەكی خاكی وڵاتەكەی خۆیە و ژمارەی دانیشتووانیشی سێیەكی دانیشتوانی ڕووسیایە، لەمەش زیاتر لە ناو ستراتیژیەتی «نەهێشتنی مەترسی» ناتۆ و یەكێتیی ئەوروپا پووكایەوە و، وای كرد، یەكێتیی ئەوروپا ئەو بڕیارە بدات، كە بە فەرمی ئۆكرانیا دەبێتە ئەندامی یەكێتیی ئەوروپا، ڕاگەیاندنی سەركەوتنی شەڕە بە سەر ڕووسیادا. ئێستا لە هەمبەر ئەم بڕیارەی یەكێتیی ئەوروپا، ئاماژەكان ئەوەمان پێ دەڵێت كە «ڕووسیا دەستەوەستان دەبێت و هیچی پێ ناكرێت».

پرسیاری سەرەكی و گرنگ لێرەدا ئەوەیە، ئایا سوپای پاسداران بوار دەدات، ئێران وەك دەوڵەت نەكەوێتە ناو چوارچێوەی ستراتیژیەتی «نەهێشتنی مەترسی» كە ئێستا تەواوی دەوڵەتانی هاوپەیمانی ناتۆ بۆ گێڕانەوەی ئاسایش و سەقامگیری بۆ ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ڕێڕەوە دەریاییە جیهانییەكان پیادەی دەكەن؟

بە گوێگرتمان لە قسەكانی وەزیری دەرەوەی ئێران لە كۆڕبەندی داڤۆس، ئەوەی لێ دەخوێندرێتەوە، ئێستا ئێران وەك دەوڵەت لەگەڵ سوپای پاسداران وەك هەناردەكردنی شۆڕشی ئیسلامی بۆ دەرەوە، بە تەواوەتی بوونەتە یەك دامەزراوە و ئێران وەك دەوڵەت پشتگیری لە پێشێلكردنی سەروەریی دەوڵەتان و یاسا نێودەوڵەتییەكان دەكات، بەمەش وەك دەوڵەتێك لە دەرەوەی یاسا نێودەوڵەتییەكان مامەڵەی لەگەڵ دەكرێت.

پرسیاری دیكە ئەوەیە ئایا هێزەكانی مقاوەمەی ئیسلامی لە عێراق، دەبنە هۆكاری ئەوەی كە عێراق وەك دەوڵەت بخزێتە ناو ستراتیژیەتی «نەهێشتنی مەترسی»ی دەوڵەتانی هاوپەیمانیی ناتۆ؟ وەڵامی ئەم پرسیارەمان لە هەڵوێست و لێدوانە فەرمییەكانی سەرۆك وەزیرانی عێراق و دامەزراوە فەرمییەكانی دەوڵەتی عێراقەوە دەست دەكەوێت، كە دوای هێرشی چەكدارە لە یاسا دەرچووەكان بۆ سەر باڵیۆزخانەی ئەمریكا لە بەغدا بە كاری تاوان و تیرۆریستی لە قەڵەمیان دا و سەركۆنەیان كرد، هێرشە بالیستیكییكەی سوپای پاسدارانیشیان بۆ سەر ماڵی هاووڵاتییەكی سڤیل لە هەولێر، بە كارێكی دوژمنكارانە و پاشكەشەی پەیوەندییەكانی عێراق و ئێران لە قەڵەم دا و سەركۆنەیان كرد، لەمەش زیاتر ئەو تیمەی بە سەرۆكایەتیی قاسم ئەعرەجی ڕاویژكاری ئاسایشی نیشتمانیی عێراق لەگەڵ حكومەتی هەرێمی كوردستان پێكهێنرابوو، بۆ ئەوەی لێكۆڵینەوە لەو بیانووانە بكەن، كە سوپای پاسداران دەڵێت «ئەو ماڵە بنكەی مووسادی ئیسرائیلی بووە»، ڕاشكاوانە ڕاوێژكاری ئاسایشی نیشتمانیی عێراق، هەموو ئەو بیانووانەی بە درۆ خستەوە و ڕایگەیاند ئەم خانووە بێجگە لە ماڵێكی ئاسایی خێزانی بازرگانێك هیچ شتێكی دیكە نەبووە.

كەواتە ئەم ئاراستەیە كە حكومەتی عێراق هەتا ئێستا پیادەی دەكات بۆ ئەوەی نەخزێتە ناو ستراتیژیەتی «نەهێشتنی مەترسی» هاوپەیمانیی ناتۆ، لەوەوە سەرچاوەی گرتووە، ئەگەر لایەنە عەرەبییە شیعەكان بەگشتی و لایەنەكانی ناو چوارچێوەی هەماهەنگی كە ئێستا دەوڵەت و حكومەتیان لەبەر دەستە، بخزێنە ناو ئەو ستراتیژە و ببنە بەشێك لە سوپای پاسداران، ئەوا كورد گوتەنی «لە قەلیش دەبن و لە كۆتریش»، ئەمە لەبەر دوو هۆكار:

1. لە دوای كارەساتی 16ی ئۆكتۆبەری 2017 كە هێزەكانی حەشدی شەعبی هێرشیان كردە سەر كوردستان و بەشێكی زۆری خاكی كوردستانیان داگیر كردەوە، هەروەها دوای ڕووخانی خەلافەتی داعش لە مووسڵ لە هەمان ساڵدا، حەشدی شەعبی هەوڵی دا، بە هەمان شێوەی سوپای پاسداران پرۆسەی بەشیعەكردن بە ڕێگەی دروستكردنی ڕێگەی «سەبایە» لە نەجەفەوە بۆ دیمەشق دەست پێ بكات، بەڵام جوگرافیا و دیموگرافیای عێراق ئەم هەوڵەی پووچەڵ كردەوە، بۆیە عەرەبی شیعەی عێراق دەزانن، ئەگەر ببنە بەشێك لە ستراتیژیەتی سوپای پاسداران لەناو سیاسەتی «نەهێشتنی مەترسیدا» كۆتاییان دێت.

2. عێراق وەك دەوڵەت جیا لەوەی ئیمكانیەتی سەربازی و پاراستنی ئاسمانی هێندە لاوازە دەكرێت كە بە زمانی سەربازی پێی بڵێن هیچ ئیمكانیەتێكی نییە لەچاو هێزەكانی هاوپەیمانیی ناتۆدا، بۆیە جیا لەوەی ئاسمانێكی كراوەی هەیە و ناتوانێت بەرگری لێ بكات، لە هەمان كاتدا متمانە لە نێوان پێكهاتە سەرەكییەكانی عێراق (كورد و شیعە و سوننە) بەم دەوڵەت و حكومەتەی ئێستا زۆر كەمە و هیچ لایەكیان ناتوانن پشت بەم دەوڵەتە ببەستن، هەتا ئامادە بن لە پێناویدا قوربانی بدەن.

ئەم دوو هۆكارە گرنگە ئەوەمان بۆ ئاشكرا دەكەن، كە عێراق وەك دەوڵەت ناتوانێت گەمە بە ئاگر بكات و خۆكوژیی سیاسی هەڵبژێرێت و لایەنەكانی شیعەی چوار چێوەی هەماهەنگی، ناتوانن هەڵوێستیان لە حزبوڵڵای لوبنانی زیاتر بێت كە سەرۆكەیان حەسەن نەسروڵڵا لە ژێرزەمینەكەوە وەك شرۆڤەكارێكی سیاسی پشتگیریی خۆی بۆ حەماس و فەلەستین ڕاگەیاند.

 

 هەرێمی كوردستان لە ناو

گێژاوی غرووری و سەركێشییەكانی سوپای پاسداراندا

ئەو هێز و میلیشیا چەكدارە لە یاسا دەرچووانەی كە بە خۆیان دەڵێن «وەلائی» و «مقاوەمەی ئیسلامی»، خۆیان یەكلایی كردووەتەوە كە ئامێرێكن بە دەست سوپای پاسدارانەوە و ئەوەی سوپای پاسداران فەرمانیان پێ بكات، هەر ئەوە جێبەجێ دەكەن و، چارەنووسیشیان بەندە بە چارەنووسی سوپای پاسدارانەوە.

سوپای پاسداران لەگەڵ ئەوەی لە سەرەتای شەڕی ئیسرائیل – حەماس، هەوڵی دا، خۆی ڕاستەوخۆ نەبێتە بەشێك لەم شەڕە و نەكەوێتە ناو ستراتیژیەتی «نەهێشتنی مەترسی»، بەڵام كاتێك ئیسرائیل بە پشتیوانیی دەوڵەتانی هاوپەیمانیی ناتۆ بە سەرۆكایەتیی ئەمریكا، بەو شێوازە ترسناكەی بینیمان غەززەی بۆمباران كرد و پاشانیش چووە ناو شاری غەززە و ماڵ بە ماڵ بە دوای چەكدارانی حەماسدا دەگەڕێت، لەمەش زیاتر باڵادەستیی ئیسرائیل گەیشتووەتە ئەو ئاستەی لە باشووری لوبنان و لە ناو بارەگاكانی حزبوڵڵادا سەركردەیەكی گەورەی حەماس بكوژێت و هێرش بكاتە سەر بنكە و بارەگاكانی سوپای پاسداران لە سووریا و ئەفسەرێكی پلەداری سوپای پاسداران بكوژێت، ئەوا ئەم هاوكێشەیە سوپای پاسدارانی خستووەتە بەردەم دووڕێیانێك كە، یان ئەوەیە دەبێت ئاڵای سپی هەڵ بكات و تەسلیم بێت، یانیش ئەوەیە وەك دەڵێن «بەرەو پێشەوە ڕابكات و خۆی بكات بە بەشێك لەم شەڕە».

ئەوەی لەماوەی ئەم چوار مانگەی شەڕی حەماس و ئیسرائیل، ئاراستەی هاوكێشەكانی بە شێوەیەكی دیكە داڕشتووەتەوە، ئەوەیە كە كۆی دەوڵەتانی عەرەبی، تەواوی دەوڵەتانی هاوپەیمانیی ناتۆ و یەكێتیی ئەوروپا، سوپای پاسداران بە سەرچاوەی سەرەكیی كۆی ئەو مەترسییانە دادەنێن كە ناوچەیەكی فراوانی گرتووەتەوە، هەر لە هیندستانەوە تا نەیجیریا، لەمەش زیاتر بە سەرچاوەی مەترسیی سەرەكیشیی دەزانن بۆ ئەو ڕێرەوە ئاوییە بارزگانییە جیهانییەی كە بە دەریای سووردا دەچێتەوە كەنداوی سویس، كە سەرچاوەیەكی سەرەكیی بارزگانی جیهانییە.

ترسی گەورەی سوپای پاسداران لەم شەڕە ئەوەیە كە، دەوڵەتانی هاوپەیمانیی ناتۆ لە سەرەتاوە مەبەستیانە «نینۆكەكانی سوپای پاسداران زۆر باش ببڕن» بۆ ئەوەی توانای چڕنووكگرتنی نەمێنێت، وەزیری بەرگری ئیسرائیل ڕایگەیاند، ئەم شەڕەی غەززە هەڵدەكێشت بۆ شەش بەرەی دیكە و ئیسرائیل ناچار دەبێت لە حەوت بەرەی شەڕەوە تێوەبگڵێت و شەڕ بكات، بەڵام ئاستی مەترسی ئەم شەڕە بە شێوەیەكی زۆر خێراتر لەوەی ئیسرائیل مەزندەی دەكرد، هەڵكشا و هێزەكانی بەریتانیا و ئەمریكا بە ڕاستەوخۆ ئاشكرا هاتنە ناو شەڕەكە و زۆر بە بێباكانە بە فڕۆكە و ڕۆكێت هێرشیان كردە سەر بنكە و بارەگاكانی حوسییەكان لەناو یەمەن و، بۆ یەكەمجاریش بوو لەم شەڕەدا بەریتانیا فڕوكە سەربازییەكەی لە ئاسمانەوە پیشان دا كە دوای بۆمبارەكردنەكە لە یەمەنەوە گەڕایەوە بۆ قوبرس.

نینۆككردنی سوپای پاسداران و شكاندنی باڵە سەرەكییەكانی لە یەمەن و لوبنان و سووریا و عێراق، شەوەزەنگێكی ئەوتۆی بۆ سوپای پاسداران دروست كردووە، كە بە هیچ شێوەیەك بەرپێی خۆی نابینێت و، پێشتریش مەزندەی ئەم وەرچەرخانەی نەكردووە، كە هەموو جیهان لە دژی ئەو مەترسییانە یەك دەگرن و، شەڕی هاوپەیمانانی ناتۆش ڕاستەوخۆ لەگەڵ ئێران نییە وەك دەوڵەت، بەڵكو لەگەڵ سوپای پاسداران و باڵەكانی سوپای پاسدارانە لە دەوڵەتانی ناوچەكەدا، هەر بۆیە ئەگەر هاوپەیمانان لە ستراتیژیەتی «نەهێشتنی مەترسیدا» سەركەوتوو بوون، وەك چۆن بەرانبەر ڕووسیا سەركەوتوو بوون، ئەوا پرۆسەی هەناردەكردنی شۆڕشی ئیسلامیی سوپای پاسداران كۆتایی پێدێت و ناوچەكەش بە جۆرێكی دیكە سەرلەنوێ دادەڕێژرێتەوە.

لەناو ئەم واقیعە تازەیەدا كە شەڕ تەواوی ناوچەكەی گرتووەتەوە، هەرێمی كوردستانیش بەشێكە لەو جوگرافیا سیاسییە و لەناو دووڕگەیەكین كە هەر چوار دەورمان ئاگرە و دەبێت ئەوە بزانین ئەوەی لە تەنیشت كوورەی ئاگریشەوە بێت، پڕیشكی هەر بەردەكەوێت.

بە ئامانجگرتنی هەولێر ڕاستەوخۆ لەلایەن سوپای پاسداران و باڵەكانی كە پێیان دەڵێن میلیشیا لە یاسا دەرچووەكانی عەرەبی شیعەی عێراق، بە پلەی یەكەم بۆ ئەوەیە كە عێراق وەك دەوڵەت بكاتە بەشێك لەم شەڕە و سوپای پاسداران وەك گرووپێكی چەكدار مامەڵە لەگەڵ دەوڵەتی عێراق بكات.

 ئامانجی دووەمی ئەوەیە بە كاردانەوەكانی ئەمریكا بۆ تۆڵەسەندنەوە لە كارە تیرۆریستییەكانی گرووپە میلیشیاكان، ئیستفزازی هەستی شیعەی وەلائی لایەنە سیاسییەكانی شیعە بكات، بەوەی حكومەتی عێراق هەڵوێستی توندی بەرانبەر ئەمریكا نییە، ئەمەش زەمینە خۆش دەكات، بۆ ئەوەی ڕاستەوخۆ كودەتا بەسەر ئەم حكومەتی ئێستای محەمەد شیاع سوودانی بكات و، سوپای پاسداران خۆی حكومەتێكی تازە لە بەغدا دابمەزرێنێت و بە ئاشكرا پاشكۆی سوپای پاسداران بێت.

ئامانجی سێیەمی كە مووشەكبارانكردنی ڕاستەوخۆی هەرێمی كوردستان و لێدانی سەرمایەدارە نیشتمانییەكانی كوردستانە، بە بیانووی ئەوەی بنكە و بارەگای دەزگای هەواڵگریی ئیسرائیل (موساد)ی تێدایە، لە پێناوی ئەوەیە زەمینەیەك بڕەخسێنێت كە هێزەكانی حەشدی شەعبی بە ئاشكرا نەك ئەوانەی پێیان دەڵێن «لە یاسا دەرچوو» هێرش بكەنە سەر هەرێمی كوردستان، یان لانیكەم ئاسایش و سەقامگیریی هەرێمی كوردستان بە شێوەیەك بشێوێنن، كە پرۆسەی وەبەرهێنان و پەرەپێدان ڕابگیرێن و كۆتایی پێ بهێنرێت. بەڵام پرسیاری گەوهەری ئەوەیە، ئایا سوپای پاسداران ئەمەی بۆ دەچێتە سەر و جیهان لێی قبووڵ دەكات؟

ئێمە دەبێت بەوجۆرە چاوەڕێی وەڵامی ئەم پرسیارە بكەین، بەوەی چۆن دەوڵەتانی یەكێتیی ئەوروپا و هاوپەیمانیی ناتۆ بۆ «نەهێشتنی مەترسیی ڕووسیا لەسەر ئۆكرانیا و ئەوروپا» بڕیارە مێژووییەكەیان دا، كە هێندەی دیكە هاوپەیمانیی ناتۆیان فراوان كرد و فینلەندا و سویدیشی لەخۆی گرت، هەروەها وەڵامی مێژووشیان دایەوە، كە ئۆكرانیایان پڕچەك كرد، بۆ ئەوەی بەرگری لەخۆی بكات و دەرگای یەكێتیی ئەوروپایان بۆ كردەوە، بە هەمان شێوە یەكێتیی ئەوروپا بۆ «نەهێشتنی مەترسیی سوپای پاسداران لەسەر هەرێمی كوردستان و تەواوی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست»، دەبێت بڕیاری مێژوویی بدەن، بەوەی جارێكی دیكە هاوپەیمانیی ناتۆ بە جۆرێكی دیكە فراوان بكرێت، كە دەوڵەتانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستیش بگرێتەوە، وەڵامی مێژووش بدەنەوە بەوەی 93%ی خەڵكی كوردستان خواستی سەربەخۆییان هەیە.