ڕۆژی 10ی كانوونی دووەمی 2024، كۆڕبەندنی ئابووریی جیهان- داڤۆس، نۆزدەهەمین ڕاپۆرتی خۆی بە ناونیشانی «مەترسییە جیهانییەكان» بڵاو كردەوە، وەك ئامادەكارییەك بۆ پیشاندانی ئەو مەترسییانەی كە لە ڕۆژانی 15-19ی كانوونی دووەم لە ماوەی چوار ڕۆژدا لە پەنێڵەكانی كۆڕبەندەكە بە ئامادەبوونی بەڕێزان مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان و چەندین سەرۆك و سەرۆك وەزیرانی وڵاتانی دیكەی جیاواز و خاوەن كۆمپانیا هەمە جۆرەكان بەگشتی و داهێنانە تازەكانی زیرەكیی دەستكرد و پسپۆڕ و ئەكادیمی و بزنێسمانەكان لەسەرانسەری جیهان بەڕێوە دەچێت، ئامانجیش لە كۆكردنەوەی ئەم هەموو كەسایەتییە جیاوازە لەو كۆڕبەندە، بە ئومێدی ئەوەیە كە سەركردەی حكومەتەكان و پیاوانی كار و ڕێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی و پسپۆڕان بتوانن گفتوگۆیەكی كراوە بونیاد بنێن، تاكو بتوانن هەنگاوی پێویست هەڵبگرن بۆ كەمكردنەوەی ئەو مەترسییانەی كە لە ئێستادا ڕووبەڕووی جیهان دەبنەوە و دەرفەتی پێویست بدۆزنەوە بۆ ئەوەی چارەسەری درێژخایەن بۆ كێشەكان بدۆزنەوە.

یەكێك لەو كێشە و مەترسییانەی لەم كۆڕبەندە تیشكی دەخرێتە سەر، هەڵكشانی شەڕ و توندتیژییەكانی ئەم دواییەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستە كە دوای هێرشەكانی حەماس لە 7ی تشرینی یەكەمی 2023 شەڕێكی كاولكار و خوێناوی بەدوای خۆیدا هێنا و، مەترسیی ئەوەی لێ دەكرێت، كە تەواوی ناوچەكە بگرێتەوە، بەتایبەتی كە لایەنی دیكەی وەك «چەكدارانی حوسی لە یەمەن و گرووپ و میلیشیا لە یاسا دەرچووەكانی عێراق و سووریا و لوبنان»ی بوونەتە بەشێك لەم شەڕە و بەردەوام هێرش دەكەنە سەر بنكە و بارەگاكانی هێزەكانی ئەمریكا لە سووریا و عێراق و، هەروەها بەردەوام چەكدارانی حوسی لە یەمەن هێرش دەكەنە سەر كەشتییەكانی دەریای سوور و خەریكە ڕێڕەوی ئاوی لە دەریای سوور بۆ نۆكەندی سویس دەكەوێتە مەترسییەكی گەورە و لە بەرانبەریشدا هێزەكانی بەریتانیا و ئەمریكا، هەم كاردانەوەیان هەیە بە هێرشكردنە سەر بنكە و بارەگای ئەو هێزانە و، وەك ئەوەی لە بەرەبەیانی هەینیی ڕابردوو (12ی كانوونی 2024) بینیمان كە هێزەكانی بەریتانیا و ئەمریكا بە هێرشی ئاسمانی و ڕۆكێت هێرشیان كردە سەر بارەگاكانی چەكدارانی حوسییەكان لەیەمەن، لەم چوارچێوەیەدا لە كۆڕبەندی ئەمساڵدا پەنێڵێك دیاری كراوە بە ناونیشانی «كێشەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست: ئەم گەمەیە چۆن كۆتایی دێت؟» كە بەڕێزان مسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان، سەید بەدر بن محەمە ئەلبوسعێدی وەزیری دەرەوەی عومان، لولوە ئەلخاتر وەزیری دەوڵەت بۆ هاریكاری نێودەوڵەتی لە وەزارەتی دەرەوەی قەتەر، محەمەد قەرقاش ڕاوێژكاری دیپلۆماتی سەرۆكی ئیمارات، كارین ڤۆن هیبل بەڕێوەبەری گشتیی ئامۆژگای پادشایی،» RUSI» باس لە مەترسی و دەرهاویشتە ترسناكەكانی ئەم شەڕ و ئاڵۆزییانە دەكەن و هەوڵ دەدەن شێوازی مامەڵەكردن لەگەڵ ئەم مەترسییانە بخەنەڕوو.

لە ئەجیندای ئەم كۆڕبەندەدا كە ڕاپۆرتێكی 124 لاپەڕەیی بە ناونیشانی «مەترسییە جیهانییەكان»ی بۆ ئامادە كراوە، ڕاپۆرتەكە وێڕای ئەوەی زۆر بە وردی كۆی ئەو مەترسییانەی ئاماژە پێ كردووە، كە لە ئێستادا ڕووبەڕووی جیهان دەبێتەوە و، لە بەشێكیدا جەخت لەسەر ئەوە كراوەتەوە، كە لە ڕاپۆرتی 18هەمینی پارساڵدا، ئاماژەیان بەوە كردووە، ئابووریی جیهان بە ئاسانی دوای پەتای كۆڤید 19 نابووژێتەوە، بەڵام ئەمساڵ كە پێ دەنێنە ساڵی 2024 لەسەر پاشخانی پێشكەوتنی زۆر خێرای تەكنەلۆژیا و نەبوونی دڵنیایی لەسەر سێكتەری ئابووری، جیهان ڕووبەڕووی دوو كێشەی سەرەكی دەكاتەوە، كە ئەوانیش بریتین لە «مەترسییەكانی گۆڕانكاریی كەشوهەوا و بوونی شەڕ و كێشە لە جیهاندا.»

ئەو گرژی و ئاڵۆزییە جیۆسیاسییانەی ئەمڕۆ بوونیان هەیە، لەگەڵ سەرهەڵدانی شەڕ و كاری دوژمنكارانەی كە لە زۆر شوێنی جیهان سەرهەڵدەدەن و ئاراستەی سیستمی جیهان بەرەو سیستمێكی فرەجەمسەری، بوونەتە هۆكاری ئەوەی كە لەسەر ئاستی جیهان «داخۆڕانی متمانە و ناسەقامگیری» لێ دەكەوێتەوە، هەموو ئەو گۆڕانكارییانەش هاوكات لەگەڵ گۆڕینی كەشوهەواو بەرزبوونەوەی پلەی گەرما كە هەموو ئاستێكی تێپەڕاندووە و، سەرباری ئەمەش ڕۆژ لە دوای ڕۆژ نرخی شمەكەكان بەرزتر دەبێتەوە و ئاستی گوزەرانی خەڵكی قورستر دەبێت و خەریكە نەبوونی دڵنیایی لەسەر سەقامگیریی ئابووری دەبێتە دیاردەیەك و هەموو جیهان دەگرێتەوە.

كۆڕبەندی ئەمساڵ، وێڕای ئەوەی جەخت لەسەر كۆی مەترسییەكانی جیهان دەكاتەوە، لە هەمان كاتدا ئەوەشی نەشاردووەتەوە كە میدیا و سۆشیال میدیا بە شێوەیەكی زۆر ناتەندروست مامەڵە لەگەڵ ئەم مەترسییانە دەكەن و ڕووماڵیان دەكەن و دەیانگوازنەوە بۆ هاووڵاتیان، كە زۆربەیان بە ڕێگەی هەواڵی ساختە و چەواشەكارانە مامەڵەیان لەگەڵ كردووە، وای كردووە ئاستی مەترسییەكان زیاتر و خێراتر بكەن و كۆمەڵگەكان لەسەر ئاستی سیاسی و ئابووری هەست بە لاوازی و بێدەسەڵاتی بكەن.

ڕاپۆرتی مەترسییەكانی جیهان، جیهان لەوە ئاگادار دەكاتەوە، ئەم قۆناغە، قۆناغی وەرچەرخانی سیستمی حوكمڕانییە، هەروەها ئەو مەترسییە ترسناكانە، شی دەكاتەوە كە لە ماوەی 2-10 ساڵی داهاتوو ڕووبەرووی ئابووری و كۆمەڵگەكانی جیهان دەبێتەوە، لەناو ئەم جیهانە پڕ مەترسییەدا، چۆن دەتوانین هەنگاو هەڵبگرین بۆ جیهانێك كە شوهەواكەی بە جۆرێك گۆڕانكاری بەسەردا دێت و گەرما بە 3 پلەی سەدی بەرز دەبێتەوە، كە ئەمەش بە شێوەیەكی ڕیشەیی كاریگەری ئەم هەسارەیە دەبێت، وەك ئاشكراشە كاریگەرییەكانی گۆڕینی كەشوهەوا پێناسەی ئایندەی ئەم هەسارەیەمان دەكاتەوە. بۆیە ڕاپۆرتەكە دەپرسێت: ئایا پەرەپێدانی مرۆیی لە جیهاندا گەیشتووەتە ئەو ئاستەی بتوانین خۆمان لەگەڵ ئەم ژینگە تازەیە بگونجێنین؟ ئەمە لە كاتێكدا لە بەشێكی زۆری ئەم جیهانە پەرەپێدانی مرۆیی بە هۆی بارگرانی قەرز و ئاستی نزمی ئابووری، توانای مرۆیی لەبەر یەك هەڵوەشاندووەتەوە.

ئەم كێشە و مەترسییە ترسناكانەی مرۆڤایەتی ڕووبەڕوویان دەبێتەوە، پێویستی بە هاوكاریی كۆی دەوڵەتانی جیهان و تواناكانی مرۆڤایەتی هەیە، ئەو ڕەشبینییەش لەم مەترسییانە سەر هەڵدەدەن «داخوڕانی هاریكاری و متمانە»یە، كە وەك پێویست ناتوانن مامەڵە لەگەڵ ئەم مەترسییانە بكەن. لە ڕاپرسیەكەدا كە ئەنجومەنی ڕاپۆرتی «مەترسییەكانی جیهان» بۆ كۆڕبەندی ئەمساڵی ئابووریی جیهان – داڤۆس ئەنجامی داوە سەبارەت بە ئایندەی سیستمی جیهانی بەرەو فرەجەمسەری، ئەوەی جێگەی نیگەرانییە، ئەوەیە كە «دوو لەسەر سێی « ئەوانەی بەشداریی ئەو ڕاپرسییەیان كردووە، بەو جۆرە وەڵامیان داوەتەوە: «لە ماوەی 10 ساڵی داهاتوودا سیستەمی جیهانی دەگۆڕێت بۆ سیستمی فرەجەمسەریی هێزی گەورە و مامناوەند و كێبڕكێی توند لە جیهاندا.»

ڕاپۆرتی كۆڕبەندی ئابووریی جیهانی لە مەترسییەكی دیكەش جیهان ئاگادار دەكاتەوە و جەخت لەوە دەكاتەوە كە «ئایندە جێگر نابێت و، لە دەیەی داهاتوو فرەیی و ئایندەی جیاواز دەبینین، لەگەڵ ئەوەی دروستبوونی دیاردەی نادڵنیایی «uncertainty» لەسەر ئاستی كورت مەودا كاریگەریی تەواوی لەسەر دیاریكردنی سیمای ئەم جیهانە دەبێت، بەڵام ئەگەر مرۆڤایەتی ئامادەباشی هەبێت بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی ئەو مەترسییانە، دەكرێت زۆر هەلی باشیش بۆ دووبارە گێڕانەوەی متمانە و هاوكاری لە نێوان هەموو كاراكتەرە پەیوەندیدارەكاندا بڕەخسێت.

لەبەر ڕۆشنایی ئەم ڕاپۆرتە گرنگە، كە لە پڕۆگرامی كۆربەندەكە ڕێك خراوە، ئەوەی جێگەی هەڵوەستەیە، ئەوەیە كە لە ڕێوڕەسمی كردنەوەی كۆڕبەندی داڤوس ئەو كەسایەتییانە دەناسێنرێن كە خەڵاتی كریستاڵی ساڵی 2024ی كۆڕبەندەكەیان پێ دەدرێت، ئەوانەی خەڵاتی ئەمساڵیان بردووەتەوە، سەركردەی ڕۆشنبیرە دیارەكانی جیهانن، ئەوان خەڵات دەكرێن، لەبەر ئەوەی كارەكانیان لە خزمەتی پاراستنی ژینگە و سرووشت و مافەكانی مرۆڤ و تێگەیشتنی كەلتوورە جیاوازەكان بووە.

لایەنێكی دیكەی دەستپێكی ئەمساڵی كۆڕبەندەكە، ئەوەیە كە لە دەستپێكی ساڵانی پێشوو جیاوازتر دەبێت و، لە دوای خەڵاتكردنی ئەو كەسایەتییانە، كۆڕبەندەكە بە كۆنسێرت دەست پێدەكات، كە سنووری نەرێتی ئاهەنگەكانی كردنەوەی بۆنەكان تێدەپەڕێنێت و دەیگۆڕێت بۆ ئەزموونێكی تازەی زیرەكیی دەستكرد، كە ڕەفیق ئەنادۆڵ دایهێناوە، ئەمەش ئەزموونێكە پێمان دەڵێت كە چۆن هونەر هەستمان بە ئاگا بهێنێتەوە و بیجووڵێنێت، ئەمەش وەك ئاماژەیەك بۆ پێكەوە گرێدانەوەی سیستمی ژینگەی ناوچە دوورەكانی بیابانەكان و دارستانەكانی ئەمازۆن، كە چەندین هونەرمەندی مۆسیقار و گۆرانیبێژی بەناوبانگی جیهان تێیدا بەشدار دەبن.

ئەم دوو ڕووداوە گرنگە كە پێش دەستپێكی پەنێڵەكانی كۆڕبەندەكە و باسكردنی مەترسییە ڕاستەقینەكان پێشكەش دەكرێن، ئاماژەن بۆ ئەوەی:

1. بە خەڵاتكردنی كۆمەڵێك كەسایەتیی داهێنەر بە خەڵاتی كریستاڵ، كە داهێنانەكانیان كاریگەریان هەبووە لەسەر «كەمكردنەوەی گۆڕانكارییەكانی كەشو هەوا، ژیانی سرووشتی، پاراستنی مافەكانی مرۆڤ و دروستكردنی تێگەیشتن لە نێوان كەلتوورە جیاوازەكان»، كۆڕبەندە دەیەوێت بە جیهان بڵێت: وێڕای هەموو مەترسییە ترسناكەكان و نەبوونی متمانە و هاوكاری بۆ چارەسەركردنی ئەو مەترسییانە، بەڵام ئومێدێكیش هەیە، كە خەڵكانێك هەن خۆیان تەرخان كردووە بۆ دۆزینەوەی ڕێگەچارە بۆ ڕێگرتن لەو مەترسییانە.

2. بە نمایشكردنی داهێنانێكی زیرەكیی دەستكرد، كە شێوازی نەریتیی هەموو كۆڕ و كۆڕبەند و كۆنفڕانسە جیاوازەكان بگۆڕێت، ئاماژەیە بۆ ئەو گۆڕانكارییە خێرا و ئەرێنییانەی كە هونەر لە پێشكەوتنی تەكنەلۆژیا پێشكەشی مرۆڤایەتی دەكات و، وا دەكات هەستمان بەئاگا بهێنێتەوە و بیجووڵێنێت، بۆیە دوای ئەم نمایشەی داهێنانەكەی زیرەكی دەستكرد، كۆنسێرتێك كە تیایدا چەندین هونەرمەندی مۆسیقار و گۆرانیبێژی جیهانی بەشداری تێدا دەكەن و، لە میانەی ئەو كۆنسێرتە دەیانەوێت، بیابانە دوورەكانی جیهان لەگەڵ دارستانەكانی ئەمازۆن پێكەوە گرێ بدەنەوە و، لەمەوە بە مرۆڤایەتی دەڵێن: «ئەگەر هونەر بتوانێت هەستتان بە ئاگا بهێنێتەوە و بیجووڵێنێت، ئەوا ئیرادەی مرۆڤایەتی بەو ئاستەیە بیابانە دوورەكانیش وەك ئەمازۆن بكاتە دارستان و بیكاتە سەرچاوەی ئۆكسیجین و كۆتایی بە مەترسییەكانی گۆڕانكاریی كەشوهەوا بهێنێت».