كۆڕبەندی ئاشتی و ئاسایشی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست «MEPS - 2003»، كۆڕبەندێكی گرنگی ئەكادیمی و سیاسییە كە ساڵانە لە زانكۆی ئەمریكی لە كوردستان لە شاری دهۆك بەڕێوە دەچێت، ئەمساڵ لە ڕۆژانی 20-21ی تشرینی دووەمی 2023 بەڕێوەچوو، كە 300 كەسایەتیی گرنگ لە 80 دەوڵەتەوە بەشدارییان تێدا كردبوو. لە ڕۆژی دووەمی ئەم كۆڕبەندە گفتوگۆیەكی تایبەت لەگەڵ مەسرور بارزانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان ئەنجام درا و باسی كۆمەڵێك پرسی گرنگی كرد كە لەم ڕاپۆرتەدا پوختەكەی دەیخەینە ڕوو.

 

 

 

 شەڕی ئیسرائیل و حەماس

ئەگەر و دەرهاویشتەكانی

لە تەوەری یەكەمی ئەم «گفتوگۆ تایبەتە»دا سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان سەبارەت بەو شەڕەی نێوان ئیسرائیل و حەماس كە ئێستا تێكڕای ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستی شڵەقاندووە و، چەندین ئەگەری بە كراوەیی هێشتووەتەوە، بەمجۆرە بۆچوونەكانی خۆی خستەڕوو: «نەتەوەی ئێمە لەناو چەندین شەڕی جۆراوجۆردا ژیاوە، بۆیە دەزانین شەڕ چەند كاولكارییە، هەر بۆیە ئێمە ئەم شەڕە ڕەت دەكەینەوە و، شەڕیش دوایین چارەسەر نییە، هەتا پەنای ببرێتە بەر، هەروەها شەڕ نابێتە هۆكارێك بۆ ئەوەی هیچ كێشەیەك چارەسەر بكات. ئەگەر سەیری دانیشتووانی غەززە بكەین لە ڕۆژانی پێش و دوای 7ی تشرینی یەكەم، ئەوە وەڵامەكە ڕوونە، دەبینین خەڵكی سڤیلی بێتاوان باجی ئەم شەڕە دەدەن، لەم ڕوانگەیەوە ئێمە سەركۆنەی هێرشی سەر هاووڵاتیانی سڤیل دەكەین، نیگەرانین لەوەی كە كێشەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەیان ساڵە درێژەیان هەیە و بە چارەسەرنەكراوی ماونەتەوە و پشتگوێ خراون، هەر بۆیە قەناعەتمان بەوەیە كە تەنیا بە ئاشتی هەموو كێشەكانی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست چارەسەر دەكرێت.

لە وتاری كردنەوەی ئەم كۆڕبەندەدا «MEPS -2023» ئاماژەم بەوە كرد، بەر لەوەی كێشەكان هەڵبكشێن بۆ ئاستی ڕووبەڕووبوونەوەی سەربازی، پێویستە بە ڕێگەی ئاشتییانە چارەسەریان بكەین. ئەمەش لەبەر ئەوەی كە شەڕ دەستی پێكرد، زەحمەتە مەزندەی ئەوە بكرێت، چۆن دەتوانین كۆتایی بە شەڕەكە بهێنین، یان شەڕەكە چۆن كۆتایی دێت. هەر بۆیە من زۆر نیگەرانم لەوەی ئەم شەڕە بەرفراوان بێت و پەل بكێشێت بۆ ناوچەكانی دیكەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست».

سەبارەت بە بۆچوونی لەسەر هەڵوێستی دەوڵەتی عێراق، سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان جەختی لەسەر ئەوە كردەوە كە «باشترین شت كە عێراق بتوانێت بیكات، ئەوەیە خۆی لەم شەڕە بە دووڕ ڕابگرێت، عێراق بەشی خۆی كێشەی هەیە، بەڵام ئەگەر ڕێگەیەك هەبێت، بۆ پێشكەشكردن و گەیاندنی هاوكاریی مرۆیی بۆ ئەو خەڵكانەی ئاوارە بوون، ئەوە كارێكی زۆر باشە و، ئێمە ئێستا لە هەرێمی كوردستان دەستمان پێ كردووە و هەوڵ دەدەین لە ڕێگەی ئەو دەزگا خێرخوازییانەی كە هەمانە، هەندێك یارمەتیی مرۆیی بۆ ئەو خەڵكانە بنێرین كە پێویستیانە، بەڵام بەداخەوە هەتا ئێستا هیچ دەرفەتێك نەبووە بۆ ئەوەی یارمەتییان بۆ بنێرین، دەسەڵاتدارانی بەرپرس لەو ناوچانە ڕێگەیان نەكردووەتەوە، هەتا ئەو یارمەتییانەیان بۆ بنێرین، لەمەش زیاتر عێراق كارێكی زۆر باش دەكات، ئەگەر بتوانێت ڕۆڵێكی میانگیر (ناوبژیوان) بگێڕێت بۆ چارەسەری ئاشتییانە، بەڵام پێموا نییە دروشمەكان هاوكاری ئەو خەڵكە بن كە پێویستیان بە دەرمانە».

 

  بڕیاری دوورخستەوەی حەلبوسی

لە كاتێكی هەڵەدا بوو، ڕێگەی دیكە هەبوو

رۆژی 14ی تشرینی دووەم بە بڕیاری دادگای فیدڕاڵی ئەندامیەتیی ئەنجومەنی نوێنەران لە سەرۆكی پەرلەمان محەمەد حەلبوسی سەندرایەوە، بەمەش كۆتایی بە سەرۆكایەتییەكەی لە پەرلەمان هات. سەبارەت بەم بڕیارە و لە وەڵامی ئەو پرسیارەدا سەرۆك وەزیرانی كوردستان گوتی: «من باسی بڕیارەكە ناكەم، بەڵام بە دڵنیاییەوە كاتەكەی هەڵە بوو، بۆ بارودۆخی ئێستای عێراق باش نەبوو، جیا لەو كێشانەی ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست كە پێشتر باسمان كرد، ئێمە لە عێراق چەندین كێشەی جیاواز و كەڵەكەبوومان هەیە، بەم بڕیارەی دادگاش بە دوورخستنەوەی سەرۆكی پەرلەمان، قەیرانێكی دیكەی نەخوازراو هاتە سەر كێشەكانی دیكە، بۆیە دەبوو ئەمە ڕووی نەدایە.

دەبوو بە ڕێگەیەكی دیكە ئەم كێشەیە و چارەسەركردنی ئەم كێشەیە بە ڕێگەی كەناڵی جیاوازی دیكە مامەڵەی لەگەڵ بكرابایە، دەبوو خودی پەرلەمان ئاگادار بكرێتەوە، كە ڕەنگە پەرلەمان خۆی بڕیارێكی بدایە، بەڵام یەك دامەزراوە (دادگای فیدڕاڵی) لە سەرووی هەموو شتێكەوە بێت و خۆی بڕیاری یەكلایەنە بدات، لەوانەیە كاریگەری لەسەر هەموو بارودۆخی عێراق هەبێت و هاوكاریش نەبێت بۆ چارەسەركردنی كێشەكان. ئەم پرسە دەمانباتەوە بۆ بنەمای بنەڕەتی لە وڵاتدا كە ئەویش هاوبەشی «الشراكة»یە لە وڵاتدا، عێراق لە كۆمەڵێك پێكهاتەی جیاواز پێكهاتووە، كە عەرەبی سوننە یەكێكن لە پێكهاتە سەرەكییەكانی ئەم وڵاتە و دەبێت ڕێز لە خواستەكانیان بگیرێت، هەروەها دەبێت ڕێز لە نوێنەرەكانیشیان لە پەرلەماندا بگیرێت و، هەتا ئەگەر گۆڕانێكیش ببێت، دەبێت لە میانەی ئەو كەناڵانەوە بكرێت، كە پەسەندن لەلای دەوڵەت و خودی ئەو پێكهاتەیەوە.

 

 پرسی دووبارە هەناردەكرنەوەی نەوت و

گرژییەكانی نێوان بەغدا و هەولێر

لە مانگی ئاداری 2023وە هەناردەكردنی نەوتی كوردستان بە ڕێگەی بەندەری جیهان لە توركیا ڕاگیراوە و، لەگەڵ ئەوەی دانوستانەكان بۆ چارەسەركردنی ئەم كێشەیە لەگەڵ بەغدا بەردەوامە و بەرەوپێشەوەچوونی بەرچاویش هەیە، بەڵام هەتا ئێستا لەسەر سێكتەری بەرهەمهێنانی و نرخی تێچووی بەرمیلێك نەوت بۆ كۆمپانیا نێودەوڵەتییەكانی نەوت كێشە لەسەر نرخی تێچوو هەیە. مەسرور بارزانی لەسەر ئەم پرسە بەمجۆرە وەڵامی پێشكەشكاری پەنێڵەكەی دایەوە: «پرسی نەوتیش یەكێكە لەو پرسانەی دەگەڕێتەوە بۆ چەندین ساڵ لەمەوبەر، كێشە و ململانێی هەولێر و بەغدا لەسەر پرسی نەوت، لەبەر ئەوەیە دەستووری عێراق بەوجۆرە تەفسیر دەكرێت، یان ڕێزی لێ ناگیرێت، وەك مانای خۆی كە نووسراوە، لەم دەستوورەدا كوردستان مافی دیاریكراو و چەسپاوی خۆی هەیە، بەڵام بەداخەوە ئەو مافانە فەرامۆش كراون، یەكێك لەو مافانە دەرهێنان و بەرهەمهێنان و فرۆشتنی نەوتە.

لێرەدا پرسیارە سەرەكییە ئەوەیە كە دەبێت بپرسین: ئایا ئێمە دەوڵەتێكی فیدڕاڵین، یان بەغدا حكومەتێكی سەنتراڵییە؟ ئێمە بڕوامان بەوەیە كە پێویستە لە دەوڵەتی فیدڕاڵیدا دابەشكردنی دەسەڵاتەكان و شۆڕكردنەوەی دەسەڵات بۆ هەرێم وەك ئەوەی لە دەستوورەكەدا هاتووە، بوونی هەبێت، لە ئێستادا لە بەغدا ئەقڵییەتێك هەیە، «كە من ناڵێم هەموویان»، بەڵام ئەقڵییەتێك هەیە كە باڵادەستە و وای دەبینێت كە دەبێت هەموو دەسەڵاتەكان لەلایەن حكومەتی سەنتراڵییەوە كۆنتڕۆڵ بكرێت، ئەوەش هۆكاری كێشە سەرەكییەكەیە.

ئەگەر لەم چوارچێوەیەدا بێینە سەر ئەوەی بەتایبەتی باسی كێشەی نەوت بكەین، ئەوا بە ڕاشكاوی دەڵێم: كوردستان هەموو ئەو ڕێوشوێنانەی گرتووەتەبەر كە دەستوور داوای لێ دەكات، ئەو ئەركەی لەسەر شانی ئێمە بووە، جێبەجێمان كردووە، بەڵام هەرگیز ئەو مافانەمان پێ نەدراوە، كە لە دەستوورەكەدا هەمانە.

ئێمە لەگەڵ حكومەتی فیدڕاڵی لەسەر پرسی فرۆشتنی نەوت و بنەماكانی بەرهەمهێنانی نەوت كارمان كردووە، بەڵام بەداخەوە هەتا ئێستا لەلایەن حكومەتی فیدڕاڵی و دامەزراوەكانییەوە ئەو پشتگیرییەمان پێ نەدراوە كە بەپێی دەستوور شایستەی هەرێمی كوردستانە.

بۆ ئەوەی وردتر لەسەر ئەم پرسە قسە بكەم، ئێمە لەگەڵ كۆمپانیا نێودەوڵەتییەكانی نەوت كۆنتراكتمان هەیە، ئەم كۆنتراكتانە ڕەوا و یاسایین، بێگومان ئێمە وەك هەرێمی كوردستان ڕێز لەو كۆنتراكتانە دەگرین، بەپێی ئەو كۆنتراكتانە كۆمپانیاكان وەبەرهێنانیان لە كەرتی نەوتی كوردستاندا كردووە، بۆیە دەبێت تێچووی بەرهەمهێنانی نەوت و وەبەرهێنان و قازانجیشیان هەبێت، ئەم تێچووەش جیاوازە لە تێچووی بەرهەمهێنانی كێڵگەیەكی دیكەی نەوت كە بەرهەمهێنانی تێدا نەكرابێت.

لەسەر ئەم پرسی تێچووی بەرمیلێك نەوت، بە داخەوە بەغدا ژمارەیەكی داناوە كە واقیعی نییە، كە ئەویش دانانی تەنیا 6 دۆلارە بۆ بەرهەمهێنانی بەرمیلێك نەوت، بیری هاوشێوەی بیرەكانی كوردستان لە شوێنی دیكەش هەن، هەر بۆ نموونە لە گەیارە تێچووی بەرهەمهێنانی نەوت لەو بیرانە 34 دۆلارە، پرسیار لێرەدا ئەوەیە، كاتێك بەغدا تێچووی دەرهێنانی ئەو بیرانە دەدەن، ئایا بۆ هەموو بیرە نەوتەكانی عێراق 6 دۆلار دەدەن، یان هەر بیرێكی نەوت تێچووی خۆی هەیە؟ كاتێك لەگەڵ بەغدا لەسەر ئەم پرسە گفتوگۆ دەكەین، ئەوان پێمان دەڵێن، ئەمە تێكڕایی كۆی تێچووەكانە لەبەر ئەوەیە كە ئێمە لە هەندێك شوێن بیرمان هەیە، تێچووی بەرهەمهێنانی بەرمیلێك نەوت 1-2 دۆلارە.

ڕاستە تێچووی بەرهەمهێنان جیاوازە، بەڵام پرسیار ئەوەیە، ئایا بۆ تێچووی هەر بەرمیلێك و كۆمپانیایەك هەر 6 دۆلار دەدەن، یان هەر بیرێك تێچووی خۆی دەدەنێ؟ بەداخەوە بۆ تێچووی بەرهەمهێنانی نەوتی كوردستان ژمارەیەكیان دانەناوە، تا ئێمە ئامارێكی جیاوازیان بدەینێ. ئەوەی لەم پرسە گرنگە بۆ ئەوەی بتوانین چارەسەری بكەین، ئەوەیە كە لە میانەی ئەو گفتوگۆیانە لەگەڵ بەغدا هەمانە، پێكەوە و لە ڕێگەی حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە، لەبەر ئەوەی ئێمە ئەو گرێبەستانەمان ئیمزا كردووە و مافی ئێمەیە، دەستبەرداری ئەو مافە دەستوورییەی خۆمان نابین، دەبێت لەگەڵ كۆمپانیا نێودەوڵەتییەكانی نەوت قسە بكەین، بۆ ئەوەی بزانین تێچووی ڕاستەقینەی بەرهەمهێنان چەندە، كاتێك ئەمە كرا، ئەوا دەتوانرێت دووبارە هەناردەكردنەوەی نەوت بە ئاسانی دەست پێ بكاتەوە.

ئێستا وەزارەتی سامانە سرووشتییەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستان ئامادەیە دەست بە هەناردەكردنی نەوت بكات، بۆیە تۆپەكە لە گۆڕەپانی بەغدایە و پرسیار ئەوەیە ئایا بەغدا ئامادەن تێچووی ڕاستەقینەی بەرهەمهێنان بدەنە ئەو كۆمپانیا نێودەوڵەتیانەی نەوت كە لە كوردستان كاردەكەن؟ ئێمە خۆمان ڕێك خستووە، وەك حكومەتی هەرێمی كوردستانیش بەرگری لە مافە دەستوورییەكانی خۆمان دەكەین، هەروەها بەرگری لە مافی هاوبەشەكانیشمان دەكەین، كە متمانەیان بە ئێمە كرد و وەبەرهێنانیان لە كوردستان دەستپێكرد.

هەر بۆیە كاتێك ڕێز لەم كۆنتراكتانە گیران، كاتێك حكومەتی عێراق تێچووی وەبەرهێنانی دیاری كرد، هەناردەكردنەوەی نەوت دەست پێ دەكاتەوە، بەڵام كەی ئەمە ڕوودەدات؟ لە وەڵامی ئەم پرسیارە دەڵێم: «هەفتەی ڕابردوو شاندێكی وەزارەتی نەوت لە بەغداوە سەردانی كوردستانیان كرد، كۆبوونەوەیەكی زۆر باشیان كردبوو، چەندین گفتوگۆی ڕاستەوخۆم لەگەڵ شەخسی سەرۆك وەزیران – محەمەد شیاع سوودانی_ هەبووە، ئەویش تێگەیشتنێكی زۆر باشی لەسەر ئەم پرسە هەیە، هیوادارم بتوانین بگەینە جۆرێك لە ڕێككەوتن، بەڵام ناتوانم پێتان بڵێم كە دووبارە هەناردەكردنەوەی نەوت دەست پێ دەكاتەوە.

 فرەچەشنكردنی سەرچاوەكانی داهات

دۆزینەوەی بازاڕ بۆ بەرهەمە كشتوكاڵییەكان

كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان هەر لەسەرەتاوە ڕووبەڕووی چەندین قەیران بووەوە، لەوانە بڵاوبوونەوەی پەتای كۆرۆنا، دابەزینی نرخی نەوت، بڕینی پشكی بودجەی هەرێمی كوردستان لەلایەن بەغداوە، بۆ ڕووبەڕوبوونەوەی ئەم قەیرانانە كابینەی نۆیەم هەوڵی دا، سەرچاوەكانی داهاتی كوردستان فرەچەشن بكات و تەنیا پشت بە داهاتی نەوت نەبەستین. لە وەڵامی پرسیاری ئەم پەنێڵەدا سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان بەمجۆرە تیشكی خستە سەر گرنگیی ئەم هەنگاوە «ئێمە فرەچەشنكردنی سەرچاوەكانی داهاتمان لە هەرێمدا بە گرنگ زانی، لەبەر ئەوەی هەرێمی كوردستان خاكی بەپیت و بەرەكەتی هەیە، هەروەها چەندین بواری دیكەشمان هەیە كە دەتوانین پەرەی پێ بدەین و سەرچاوەكانی داهاتی خۆمان زیاد بكەین، لەگەڵ دەستپێكی ئەم كابینەیەش هەنگاومان بۆ هەڵگرت.

ڕاستە ئێمە نەوتمان هەیە و دەتوانین ئەو نەوتە هەناردە بكەین، بەڵام ئەو داهاتەی لە فرۆشتنی نەوت و یەك سەرچاوەوە بە دەستی دەهێنین، دەتوانین لە كەرتەكانی دیكە وەبەرهێنانی تێدا بكەینەوە، لەم ڕوانگەیەوە وەبەرهێنانێكی زۆرمان لە سێكتەرەكانی «كشتوكاڵ، پیشەسازی، گەشتیاری» كردووە، لە هەمان كاتدا ئەوەشمان لەبەر چاو گرتووە، كە چۆن پەرە بە سیستمی «پەروەردە و تەندروستی» بدەین و باشتری بكەین.

ئەم هەنگاوانە هەر لە دەستپێكی ئەم كابینەیەوە سوودەكانی دەركەوتن، لەبەر ئەوەی پەتای كۆرۆنا بڵاو بووەوە، نرخی نەوت دابەزی، پشكی هەرێمی كوردستانیش لەلایەن بەغداوە بڕدرا، ئەمەش وای كرد، هەرێم بتوانێت خۆی ڕابگرێت لەبەر ئەوەی پێشتر ئەو هەنگاوانەمان هەڵگرتبوو.

ئێمە وەك حكومەتی هەرێمی كوردستان پەیوەندییەكی زۆر باشمان لەگەڵ كەرتی تایبەت هەیە، هەر بۆیە پانتاییەكی زۆر فراوانمان بە كەرتی تایبەت دا، میكانیزمێكمان دروست كرد، بۆ ئەوەی كەرتی تایبەت بتوانێت باشتر هاوكاری و كار لەگەڵ حكومەت بكات، بۆ ڕێكخستنەوەی ئابووری و ڕێگرتن لەوەی دەرەقەتی قەیرانەكان نەیەین، لەمەش زیاتر ئێمە دەستمان بە پرۆسەیەكی چاكسازیی بەرفراوان كرد، لەم پرۆسەیەدا توانیمان خەرجییەكانی حكومەت كەم بكەینەوە، بەڵام ئاشكرایە ئەنجامدانی پرۆسەی چاكسازی كاتێكی دەوێت، هەتا ئاكامەكانی بە ڕوونی دەردەكەون، سوپاس بۆ خوا ئەمڕۆ هەندێك لە ئاكامەكانی دەبینین، هەر بۆ نموونە، ئێستا گەیشتووینەتە ئەوەی بەروبوومە كشتوكاڵییەكانمان هەناردە بكەین بۆ بازاڕەكانی دەوڵەتانی كەنداو و ئەوروپا، ئەمە بووە هاندەرێك بۆ ئەوەی جووتیارەكانمان جارێكی دیكە بگەڕێنەوە كێڵگەكانیان و دەست بە بەرهەمهێنانی كشتوكاڵ بكەنەوە. بەمەش هەم ئاستی بەرهەمهێنانی بەروبوومە كشتوكاڵییەكان زیادیان كردووە، هەمیش ئەو داهاتەی لێی وەدەست دێت، زیادی كردووە. بۆیە ئێمە هەموو هەوڵێك دەدەین، بۆ ئەوەی سەرچاوەی داهاتەكانمان فرەچەشن بكەین، ئەمەش بەشێكە لەو پرۆسەی چاكسازییەی دەستمان پێ كردووە و، دەتوانم ئەم هەنگاوە بۆ سەرخستنی پرۆسەی چاكسازی بە شۆڕشێك ناوزەد بكەم كە كوردستان دەگوازێتەوە بۆ قۆناغێكی جیاوازی دیكە، بۆیە پرسەكە تەنیا فرەچەشنكردنی سەرچاوەكانی داهات نییە، بەڵكو پەیوەندیی بە دیجیتاڵكردنی سیستەم و خزمەتگوزارییەكانەوە هەیە، كە لە سەرەتای ئەم كابینەیەوە دەستمان پێ كردووە».

سیستمی بانكی و بە دیجیتاڵكردنی خزمەتگوزارییەكان

لایەنێكی دیكەی ئەو پرۆسە چاكسازییەی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان لە ماوەی نزیكەی پێنج ساڵی ڕابردوو دەستی پێ كردووە، پرۆسەی بە دیجیتاڵكردنی خزمەتگوزارییەكان و پەرەپێدانی سیستمی بانكییە لە هەرێمدا، سەبارەت بەم لایەنە سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان بەمجۆرە بۆچوونەكانی خستەڕوو: «جێگەی داخە، نەك هەر لە هەرێمی كوردستان، بەڵكو لە تەواوی عێراقدا، بناغەی ئابووری لەسەر بنەمای نەختینە دامەزراوە، هەر ئابوورییەكیش لەسەر بنەمای نەختینە دابمەزرێت، گەشەكردنیشی سنووردار دەبێت، مایەی نیگەرانییە كە سیستمی بانكی لە هەرێمی كوردستان و تەواوی عێراقیش زۆر كارا نەبووە، یان با بڵێین لە ئاستی ستاندەری جیهانی نەبووە.

كەواتە، ئەوەی ئێمە هەوڵمان بۆ داوە، ئەوە بووە كە چۆن ژێرخانێك بونیاد بنێین، كە هاووڵاتیان پێویستیان پێیەتی، ئەمەش لەبەر ئەوەیە لەم كابینەیەدا هاووڵاتیان ناوەندی بایەخپێدانن، زۆر خۆشحاڵیش دەبین، هەر خزمەتگوزارییەك لە تواناماندا هەبێت، پێشكەشی هاووڵاتیانی خۆمانی بكەین، بۆیە بە پێویستمان زانی، خزمەتگوزارییە بانكییەكان بۆ هاووڵاتیان لەبەر دەست بن، ئەمەش مانای ئەوەیە كە بانكەكانیش پێویستیان بەوەیە كە حكومەت ڕێكیان بخات و پشتگیرییان بكات و مافەكانیان بپارێزێت. هەروەها هاووڵاتییانیش چاوەڕێی ئەوە لە حكومەت دەكەن، لەلایەن بانكەكانەوە مۆنۆپۆڵ نەكرێن و پارێزراو بن، بۆیە كاتێك ئەم سیستمە بانكییە هەبوو، ئەوا بە شێوەیەكی ئۆتۆماتیكی گەشەی ئابووری زیاتر دەبێت.

ئێمە داوامان لە بانكەكان كردووە كە قەرز بدەنە هاووڵاتیان بۆ ئەوەی بتوانن شوێنی نیشتەجێ، یان ئۆتۆمبێل بكڕن بە نرخێكی گونجاو، بانكەكانیش ڕەزامەندییان پیشان داوە ئەم كارە بكەن و لە ئێستادا دەستمان پێ كردووە.

هەنگاوێكی دیكە كە دەستمان پێ كردووە، پرۆسەی «هەژماری من»ـە، كە لە كۆتایی ساڵی 2024 زیاتر لە یەك ملیۆن فەرمانبەری حكومەت لەم پڕۆگرامە تۆمار دەكرێن، ئەم پرۆسەیە لە سلێمانی و دهۆكیش لە ئایندەیەكی نزیك دەست پێ دەكات، هەروەها دەمەوێت هاووڵاتیان لەوەش ئاگادار بكەمەوە، كە تەواوی كارمەندانی كەرتی تایبەتیش لە سیستمی بانكی «هەژماری من» تۆمار دەكرێن، هەواڵی گرنگیش لەم پرۆسەیەدا ئەوەیە هەر بانكێك لەم پرۆسەیە بەشدار بێت، بە زوویی دەبێتە بانكێكی گەورە و هەم بانكەكە سوودمەند دەبێت، هەمیش هاووڵاتیان لە خزمەتگوزاریی بانكی سوودمەند دەبن.

لە ئێستادا لە هەوڵی ئەوەداین، نزیكەی ئامێری خەرجكردنی ئۆتۆماتیكی «ATM» لە سەرانسەری كوردستان دابنێین، نزیكەی 40 هەزار خاڵی كڕین «POS» دادەنێین بۆ ئەوەی هاووڵاتیان بتوان بە ڕێگەی كارتی بانكی پێداویستییەكانیان بكڕن، لەمەش زیاتر ئەو خەڵكانەی سەردانی كوردستان دەكەن، دەتوانن كارتی بانكی بەكار بهێنن و پارەی نەختینەی زۆر لەگەڵ خۆیان نەهێنن، ئەم پرۆسەیە بە شێوەیەكی زۆر گەورە گەشەی ئابووری لە هەرێمی كوردستان دەگۆڕێت و منیش زۆر گەشبینم پێی.

 

 هەنگاوی یەكەممان

ڕاگرتنی گەندەڵی بووە

چاكسازی ئەولەوییەتی بەرنامەی كاری كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان بووە و، وەك دەستپێك هەوڵ درا، سیستمێك دابنرێت كە بوار نەدات، خەڵكانی گەندەڵ بتوانن سوودی لێ وەربگرن و گەندەڵی تێدا بكەن، سەبارەت بەم پرسە گرنگە و بەوەی ئایا كابینەی نۆیەم لەم بوارە چۆن هەنگاوی هەڵگرتووە؟ سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان بەمجۆرە وەڵامی دایەوە:

«من زۆر جاری دیكەش وەڵامی ئەم پرسیارەم داوەتەوە، پێموایە ئەو شێوازەی من بۆ بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی پیادەم كردووە بۆ «ڕاگرتنی گەندەڵی» بووە، بۆ ئەمەش پێویستە سیستەمێك هەبێت، كە خەڵكی گەندەڵ نەتوانن سوودی لێ وەربگرن و گەندەڵی تێدا بكەن، هەر بۆیە كاتێك ئەم سیستەمەت هەبوو، دەتوانی گەندەڵی كۆنتڕۆڵ بكەیت، هەر بۆیە كاتێك سیستەمێكی شەفاف بوونی هەبوو و توانی بە باشی كار بكات، هەنگاوەكانی بەرەنگاربوونەوەی گەندەڵی دەچنە پێش، ئەمەش ئەو هەنگاوەیە كە ئێمە دەستمان پێ كردووە، ئەویش بریتیە لە بە دیجیتاڵكردنی خزمەتگوزارییە حكوومییەكان و پارەدان بە رێگەی سیستمی بانكی كە سیستمێكی شەفاف بەرهەم دەهێنێت و، ئەمەش وادەكات زۆر ئەستەم بێت بوار بۆ گەندەڵی بمێنێتەوە. بەڵام سەرباری ئەم هەنگاوانەش دەبێت گەندەڵكارانیش لەسەر ڕەفتارە خراپەكانیان لێپرسینەوەیان لەگەڵدا بكرێت، بەڵام هەنگاوی گرنگ لە سەرەتا ئەوەیە ڕێگە نەدەین، گەندەڵی بەردەوام بێت و ڕای بگرین، بۆیە گرنگە لە خاڵیكدا گەندەڵی ڕابگیرێت، دوای ڕاگرتنی، كاتێكی تەواو لەبەر دەست دەبێت، بۆ ئەوەی پێداچوونەوە بكەین و سەیری ئەوە بكەین، كێ چی كردووە و پاشان لێپرسینەوەیان لەگەڵ بكرێت، لەسەر كارە گەندەڵیەكانیان.

لای من گەندەڵی تەنیا فێڵكردن و وەرگرتنی پارە لە خەڵك نییە، بەڵكو لای من بەفیڕۆدانی كاتیش هەر گەندەڵییە، ئەو فەرمانبەرانەی حكومەت كە مووچەیان پێ دەدرێت بۆ ئەوەی خزمەتی خەڵك بكەن، بەڵام نایانەوێت خزمەتی خەڵك بكەن، ئەویش هەر گەندەڵییە. ئێمە لە سەرەتای دەستپێكی ئەم كابینەوەیە دەستمان بەم پرۆسەیە كردووە، بەڵام دەركەوتنی ئاكامی ئەم پرۆسەیە كاتی دەوێت، ئەوەی گرنگە پێموایە ئێمە لەسەر ڕێگە ڕاستەكە دەڕۆین».

 

 دەرهاویشتە خراپەكانی گۆڕینی كەشوهەوا و مەترسییەكانی كەمبوونەوەی ئاو و وشكە ساڵی

مەترسییەكانی گۆڕینی كەشوهەوا «climate change»، ماوەی سێ دەیەیە تەواوی جیهانی بە خۆیەوە سەرقاڵ كردووە و، نەتەوە یەكگرتووەكان ساڵانە سەرپەرشتیی كۆنفڕانسێك دەكات، بۆ ڕێككەوتن لەسەر گۆڕانكارییەكانی كەشوهەوا «COP»، كە ئەمساڵ بۆ 28 هەمین كۆنفڕانس «COP28» كە لە ئیمارات گرێ دەدرێت، سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان یەكێك لە ئامادەبووانی ئەو كۆنفڕانسە دەبێت، لەم پەنێڵەدا ئەم پرسە گرنگە ڕووبەڕووی سەرۆك وەزیران كرایەوە، سەبارەت بە مەترسییەكانی وشكە ساڵی و كەم ئاوی لە عێراق و هەرێمی كوردستان و بەمجۆرە بۆچوونەكانی خۆی خستەڕوو: «لە مەترسییەكانی گۆڕینی كەشوهەوا نیگەرانین، بەڵام ئەم پرسە تەنیا پەیوەندی بە كەم ئاوییەوە نییە، زۆر لایەنی دیكەش دەگرێتەوە، بەڵام كێشەی كەم ئاوی، یان كەمبوونەوەی ئاو هۆكاری سەرەكیی گۆڕینی كەشوهەوایە و هەر لەم كۆڕبەندەشدا لە پەنێڵێكدا باسیان لەوە كرد، كە چۆن ئاراستەی ڕووبارەكان دەگۆڕن، یان بەنداوی گەورە دروست دەكرێت بۆ گلدانەوەی ئاو، ئەمەش وای كردووە، هاتنی ئاوی ڕووبارەكان بۆ عێراق لە چاو پێشان زۆر زۆر كەمی كردووە.

ئەوەی ئێمە بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی كەم ئاوی و وشكە ساڵی كردوومانە، دروستكردنی بەنداوی قەبارە بچووك و مامناوەندییە، پلانمان هەیە كە بەنداوی زۆر گەورە دروست بكەین، ئەمەش لە پێناوی ئەوەیە ئاوی زیاتر گل بدەینەوە و باشتر سەرچاوەكانی ئاو بەڕێوە بەرین، یەكێك لەو پلانانەی زۆر باس دەكرێت، دروستكردنی «دارستانە»، ئێمە دەستمان بەوەش كردووە.

لەسەر ئاستی بەرهەمهێنانی نەوت بۆ ڕێگرتن لە پیسبوونی ژینگە، هەوڵمان داوە، ئەو گازەی لە بیرە نەوتەكان بەرزدەبنەوە، جارێكی دیكە بەكاری بهێنینەوە بۆ بەرهەمهێنانی وزەی كارەبا، لەلایەن وەزارەتی سامانە سرووشتیەكانی حكومەتی هەرێمی كوردستانەوە بڕیارێك دەر كراوە، بۆ هەموو كۆمپانیا نێودەوڵەتییەكانی نەوت، كە دەبێت ڕێگە نەدەن ئەو گازە بێتە ناو ژینگە، بۆیە یان دەبێت بە ڕێگەیەك ئەو گازە بگێڕنەوە بۆ ناو كێڵگەكە، یان سوودی لێ وەربگرن و لە بواری دیكە وەك سەرچاوەی وزە بەكار بهێنرێتەوە.

دەرهاویشتەی خراپی گۆڕانكارییەكانی كەشوهەوا ئێستا لە عێراقدا بەدەر كەوتوون، دەبینین هاووڵاتیان لە پارێزگایەكەوە كۆچ دەكەن بۆ پارێزگایەكی دیكە، ئەم كۆچە لە وڵاتێكەوە بۆ وڵاتێكی دیكەش دەستی پێ كردووە، بەتایبەتی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستەوە بۆ ئەوروپا و ڕۆژئاوا، بۆیە دەبێت لە ڕەهەندی جیاوازە سەیری ئەم پرسە بكرێت، ئەگەر دیاردەی كۆچ لەسەر ئاستی جیهان دیاردەیەكی پەسەند نییە، ئەوا دەبێت بۆ چارەسەركردنی ئەم مەترسییە هەموو لایەك ئەو بژارەیە قبووڵ بكەن، كە ئەویش بەرپرسیاریەتی داراییە، مەبەستم ئەوەیە دەبێت هەموو وڵاتان هاوكاریی دارایی بكەن، بۆ ئەوەی چارەسەرێك بۆ سەرچاوەی دیاردەی كۆچ بدۆزنەوە. كە بێگومان ئەو سەرچاوەیەش داراییە، كاتێكیش خەڵكانێك كۆچ دەكەن بۆ وڵاتانی جیاواز، لەگەڵ خۆیان كێشە كۆمەڵایەتی و ئابووری و سیاسی و ئەمنییەكانیش لەگەڵ خۆیان دەبەن بۆ ئەو وڵاتە، بۆیە ئەوكات دەبێت، دارایی زیاتر تەرخان بكرێت، بۆ ئەوەی چارەسەری ئەو كێشانە بكەن.

ئەوەی ئێستا قسەی لەسەر دەكەین، تەنیا قسەو پێشبینی نین، بەڵكو ئێستا ئێمە لەناو ئەو قەیرانەدا دەژین، ئێمە ئەمڕۆ مەترسییەكان دەبینین، بۆیە هیوادارم جیهان زۆر بە گرنگی سەیری ئەمە بكات و بە دەستەجەمعی كار بكات بۆ چارەسەركردنی ئەم كێشەیە».

 

 دەرفەت ڕەخساندن و

دۆزینەوەی هەلی كار بۆ گەنجان

كێشەیەكی دیكەی كۆمەڵگەی ئێمە، كێشەی گەنجان و نەبوونی هەلی كاری پێویستە بۆ گەنجەكان، ڕێژەی گەنجانیش لە كۆمەڵگەی ئێمە زۆر بەرزە، هەر بۆیە كۆمەڵگەی كوردستان وەك كۆمەڵگەیەكی گەنج پێناسە دەكرێت، بایەخدان بە كێشەی گەنجان و هەوڵدان بۆ دابینكردنی كەشی گونجاو بۆ دەستبەركردنی هەلی كار، ئەولەوییەتی بەرنامەی حكومەتی هەرێمی كوردستان بووە و، لەم پەنێڵەدا سەرۆك وەزیران بەمجۆرە باسی لە هەوڵەكانی حكومەت بۆ چارەسەركردنی كێشەی گەنجان كرد: «گەنجان ئایندەی وڵاتی ئێمەن، باوەڕێكی پتەوم بەوە هەیە، دەبێت گەنجان و بەهرەمەندیی گەنجان پەرە پێ بدەین و بۆ پێشخستنی ئەم وڵاتە سوودی لێ وەربگرین.

لە ئێستادا لەناو ئۆفیسەكەی خۆم نزیكەی 60-70 گەنجی بەهرەمەندی ناوچە جیاوازەكانی كوردستان كار دەكەن، ئەم بازنەیەش لە فراوانبوون و گەشەكردندایە، ئەمەش لەبەر ئەوەیە توانای گەنجان دەبنە بزووێنەری ڕیفۆرم و وەرچەرخان لە كوردستاندا، هەر بۆیە وەبەرهێنانێكی زۆر باش لە گەنجاندا دەكەین و دڵنیاشم لە ئایندەیەكی نزیكدا سوودێكی گەورەی دەبێت، بۆ ئەمەش چەند پڕۆگرامێكمان دەست پێ كردووە، لەوانە «فەرمانگەی داهێنانی كوردستان» كە لە بنەڕەتدا ئەم فەرمانگەیە بۆ ئەوە دامەزراوە هاوكاریی «بەهرەمەندان و بیرۆكە و بیركردنەوەكانی گەنجان» بكات، بۆ ئەوەی ئەو بیرۆكە و بەهرەمەندییانە بكاتە كردار و پلانی بازرگانی، بەم دواییە پرۆژەی «دەستپێشخەریی گەشانەوەی دارایی – Bloom Finance Initiative»مان ڕاگەیاند، كە دەرفەت بە خاوەن كارەكان دەدات، بۆ فراوانكردن و پێشخستنی كارەكانیان قەرز لە بانكەكان وەربگرن، بۆیە من باوەڕم وایە دەبێت دەرفەتی باش بۆ گەنجان دروست بكەین، بۆ ئەوەی ببنە خاوەن كاری خۆیان، لەم رووەوە بارگرانییەكی گەورە لەسەر شانی حكومەت لا دەبات، بۆ ئەمەش هەوڵەكانمان بەو ئاراستەیەن كە ژینگەیەك دروست بكەین، بۆ ئەوەی زیاتر هاوكاریی كەرتی تایبەت بكەین، ئەمەش لە پێناوی ئەوەیە خەڵك چانسی باشتری هەبێت بۆ ئەوەی لە كەرتی تایبەتدا كاری شایستەی دەست بكەوێت.

بەم دواییانە لەگەڵ كەرتی تایبەت لەسەر ئەوە ڕێككەوتووین، كە هەر كۆمپانیایەك لانی كەمی 75%ی هێزی كاری دەبێت هێزی كاری ناوخۆیی كوردستان بێت، ئەمەش دەرگایەكە بۆ ئەوەی هەلی كاری زیاتر بۆ گەنجان دابین بكەین.

 

 ڕۆڵ و گرنگیی بەشداریی ژنان

لە پڕۆسەی حوكمڕانیدا

ئاستی بەرزی بەشداریی ژنان لە پرۆسەی حوكمڕانی و بزنسدا، ڕەنگدانەوەی پێشكەوتنی كۆمەڵگە و كاڵبوونەوەی ئەقڵییەتی پیاوسالارییە، ئەم پرسەش، یەكێك بوو لەو پرسانەی لەم گفتوگۆ تایبەتەدا ڕووبەڕووی سەرۆك وەزیران كرایەوە و بەم ڕاشكاوییە وەڵامی دایەوە: «سەبارەت بە كەرتی گشتی، پێموایە زۆرترین ژمارەی وەزیری ئافرەت بە بەراورد بە كابینەكانی پێشتر حكومەتی هەرێمی كوردستان لەم كابینەیەی مندایە، ئەمەش نەك تەنیا لەسەر ئاستی وەزارەتەكان، بەڵكو لەسەر ئاستی تەواوی دامەزراوە و ڕێكخراوەكانی حكومەتدا، با ئاماژە بە ڕاستییەك بكەین، من باوەڕم بەوە نییە كە دەبێت لەبەر جیاوازیی ڕەگەزی بایەخ بە ژنان بدەین، یان دەرفەتیان بۆ بڕەخسێنین، بەڵكو باوەڕم بەوەیە ژنان زۆر لێهاتوو و بەهرەمەندن و سەلماندووشیانە كە زۆر لێهاتوو و بەهرەمەندن، كەواتە ئێمە پێویستمان بەوەیە دەرفەتی یەكسان بۆ ژنان و پیاوان وەك یەك بڕەخسێنین، ئەمەشمان لەم حكومەتدا كردووە.

هەر لەناو حكومەتی هەرێمی كوردستاندا ڕێكخراوێكی دیكەمان هەیە بە ناونیشانی «ئەنجومەنی باڵای خانمان و گەشەپێدان» كە سەرۆكی ئەو فەرمانگەیە لێرەیە، هەروەها وەك حكومەت پشتگیریی ڕێكخراوە ناحكوومییەكانی ژنان دەكەین، پێویستمان بە ژنانە بۆ ئەوەی زیاتر بێنە پێشەوە و كار بكەن، هەستیش دەكەم گۆڕانكارییەك لە بیركردنەوەی كۆمەڵگەی ئێمە بووە و پێویستە پشتیوانیی زیاتر لە ژنانی چالاك و بەشداریكردنی ژنان لە كۆمەڵگەدا بكەین.

 

 پێكەوە ژیانی ئاشتییانەی نێوان

نەتەوەو ئایینە جیاوازەكانی كوردستان

خاڵی گەش و بەهێزی كوردستان كە جیهان بە شكۆوە سەیری دەكات، پێكەوە ژیانی ئاشتییانەی نێوان نەتەوە و ئایینە جیاوازەكانی كوردستانە، لەم گفتوگۆیەدا پێشكەشكاری پەنێڵەكە بە «كەمینە» ناوی بردن، ئەم چەمكە سەرۆك وەزیرانی نیگەران كرد و گوتی: «پێش هەموو شت من بە شەخسی زۆر حەزم لە بەركارهێنانی چەمكی «كەمینە» نییە، ئەمەش لەبەر ئەوەیە، ئێمە وەك كورد باجێكی قورسی كەمینەمان داوە و، هەمیشە لە وڵاتدا بە چاوی كەم سەیر دەكراین، بۆیە پرسەكە پەیوەندی بە زۆرینە و كەمینەوە نییە، بەڵكو پەیوەستە بە فرەیی ئایین و نەتەوە جیاوازەكان لە كوردستاندا، ئێمە لە كوردستان پێكهاتەی جیاوازمان هەیە، هەموویان هەمان مافیان هەیە و پارێزراوە، یاسا لە سەرووی هەمووانە، ئێمە هەرگیز ناچین پشتگیری كەسێك بكەین كە سەر بە پێكهاتەیەكی گەورەیە و دژی كەسێك كە سەر بە پێكهاتەیەكی بچووكترە، بێگومان ڕەفتارەكانمان زۆر بەرزتر لە وشەكان بەرجەستە دەبن، ئێستا لە كوردستان میوانداریی زیاتر لە یەك ملیۆن ئاوارەی پارێزگاكانی عێراق كراوە، زیاتر لە 250 هەزار كۆچبەری وڵاتانی دەوروبەری حەواندووەتەوە.

 

 خوشك و برا ئێزدییەكان

دەبێت بە سەربەرزی بگەڕێنەوە بۆ شنگال

ماوەی نزیكەی سێ ساڵە ڕێككەوتنی شنگال لە نێوان حكومەتی هەرێمی كوردستان و حكومەتی فیدڕاڵی ئیمزای لەسەر كراوە، بەڵام بە هۆی چەندین گرووپی چەكداری باڵادەستەوە كە لە شنگال بوونیان هەیە، حكومەتی فیدڕاڵی نەیتوانیوە ئەم ڕێككەوتنە جێبەجێ بكات، هەر بۆیەش هاووڵاتیانی شنگال و خوشك و برا ئێزدییەكان كە ئاوارەی هەرێمی كوردستان بوون، دەرفەتیان بۆ نەڕەخساوە بگەڕێنەوە، لەسەر ئەم پرسە مەسرور بارزانی بەمجۆرە هەڵوێستی حكومەتی هەرێمی كوردستانی خستەڕوو: «خوشك و برایانی ئێزدی هەموو مافێكیان هەیە كە بگەڕێنەوە سەر ماڵ و حاڵی خۆیان، بەڵام پێویستیان بەوەیە بە شكۆوە و وەك سەركەوتوو بگەڕێنەوە، بەداخەوە ئەوان قوربانیی دەستی تیرۆریستانی داعشن، بەڵام دیسان بەداخەوە هەتا ئێستا بارودۆخەكە بەو جۆرەیە كە یارمەتیدەر نییە بۆ گەڕانەوەیان، ئەوان حەز دەكەن بگەڕێنەوە سەر ماڵ و حاڵی خۆیان، بەڵام پێویستیان بەوەیە هەست بە دڵنیایی و سەلامەتی بكەن و، خزمەتگوزاریی وەك قوتابخانە و خزمەتگوزارییە سەرەكییەكان لە شارەكەیان بوونی هەبێت، ئێمە بۆ ئەوەی ئەو ئاسانكارییانەیان بۆ دابین بكەین، لەگەڵ حكومەتی فیدڕاڵی ڕێككەوتنێكمان بە ناوی «ڕێككەوتنی شنگال» ئیمزا كرد، ئێمە هیوادار بووین كە ئەم ڕێككەوتنە جێبەجێ بكرێت و زەمینەیەك فەراهەم بكرێت بۆ گەڕانەوەیان، بەڵام لەلایەن حكومەتی فیدڕاڵەوە نەتوانرا ئەم ڕێككەتنە جێبەجێ بكرێت، لەبەر ئەوەی چەند گرووپ و تاقمێك لە شنگال هەن، كە ئەوان تەحەددای ئێمە ناكەن لە كوردستان، بەڵكو تەحەددای حكومەتی فیدڕاڵی و خودی سەرۆك وەزیرانی عێراقیش دەكەن، ئەو گرووپ تاقمانە لە شنگال زۆر لە حكومەت بەهێزترن و ڕێگە نادەن كە ڕێككەوتنەكە جێبەجێ بكرێت، هەر بۆیە بێگومان ئێمە ناتوانین كەس ناچار بكەین كوردستان بەجێ بهێڵێت و بچێت لە هەلومەرجێكی نادیاردا بژی، هەر بۆیە هەوڵی ئێمە بەردەوامە داوای پشتگیری بكەین بۆ ئەوەی ڕێككەوتنی شنگال وەك خۆی جێبەجێ بكرێت، ئەمەش دەرفەتێكی باش دەڕەخسێنێت بۆ ئەوەی نەك تەنیا خوشك و برایانی ئیزدی، بەڵكو خەڵكەكەی دیكەش بگەڕێنەوە شار و شارۆچكەكانی خۆیان.

 

 ئازادیی ڕادەربڕین و

ئاستی ڕەخنەگرتن لە حكومەت

بەپێی ڕاپۆرتی پەیامنێرانی بێ سنوور، عێراق یەكێكە لە خراپترین وڵاتەكان بۆ «ئازادیی ڕۆژنامەگەری» لەم چوارچێوەیەدا بەڕێوەبەری ئەم گفتوگۆیە ئەو پرسیارەی ئاراستە كرد، ئایا لە هەرێمی كوردستان ڕۆژنامەنووس دەتوانێت زۆر بە كراوەیی و ڕاشكاوانە پرسیار لە حكومەت بكات و مەترسیی زیندانی كردنی نەبێت؟ سەرۆك وەزیرانی كوردستان بەمجۆرە وەڵامی دایەوە: «من لە بارەی عێراقەوە قسە ناكەم، بەڵام من بەرپرسیارم لە كوردستان، بۆیە دەتوانم پێت بڵێم: بەڵێ دەتوانن، ڕۆژانە خەڵك ڕەخنە دەگرن، ڕەخنە لە حكومەتەكەم دەگرن و ئازادن، ڕۆژنامەنووسی كارێكی بەڕێزە، بەڵام جیاوازی لە نێوان ئازادی و ئاژاوە هەیە، هەروەها جیاوازی لە نێوان ئازادیی ڕادەربڕین و ناوزڕاندنیشدا هەیە. من بە شەخسی زۆر ڕێزی ڕۆژنامەنووسان دەگرم، پێموایە ڕۆژنامەگەری لە كوردستان زۆر چالاكە و كاریگەرە، بە دڵنیاییەوە رۆژنامەنووسان مافی ئازادیی ڕادەربڕینیان هەیە، ڕەخنە بگرن. من ئومێدەوارم بەشی هەرە زۆری ڕەخنەكانیان بۆ بونیادنانی كوردستان بێت و یارمەتی ئێمە بدات، لە هەڵەكانی خۆمان فێر بین و هەست بەو كەموكورتییانە بكەین كە هەمانە و، وەك دەشزانن ئەم جۆرە ڕەخنانە كاریگەرییەكی زۆر ئەرێنیی لەسەر ئەو بڕیارانە دەبێت، كە ئێمە دەیدەین. پێموایە ئەوەی گوتم زۆر بە گشتی بوو، بەڵام بۆ من، هەر كەسێك ڕەخنەمان لی دەگرێت، ئومێدەوارم بتوانێت داتامان بداتێ. دووبارەی دەكەمەوە من بۆ هەموو عێراق قسە ناكەم، بەڵكو بۆ كوردستان قسە دەكەم، ئومێدەوارم هەندێك بەراورد بكرێت، تا بزانرێت لە 5-10 ساڵ لەگەڵ ئێستا حكومەت چۆن مامەڵەی لەگەڵ ڕۆژنامەنووسان و ئەم پیشەیە كردووە، ئێمە هەموو پشتگیرییەكەمان كردوون لە چوارچێوەی یاسادا، بەڵام لەم پرسەدا من پرسیارێكم لە ئامادەبووانی ئەم هۆڵە و هەموو ئەوانەشی هەیە كە ئێمە دەبینن، خۆشحاڵم كە هەمووان ئەوەندە بە پەرۆشەوە خوازیاری مافی ئازادیی ڕادەربڕینین، بەڵام ئایا سەبارەت بە مافی بوون، ئێمە وەك نەتەوەیەك مافی ئەوەشمان هەیە بوونمان هەبێت و ئازاد بین؟ كەواتە چۆن دەبێت سەرنج لەسەر ئازادیی تاكێك بێت و مافی ئازادی بۆ تەواوی نەتەوەیەك فەرامۆش بكەیت؟ من لەگەڵ ئەوە نیم یەكێكیان بۆ ئەوی دیكەیان وەلا بنرێت، بەڵام جەخت دەكەمەوە، ئەگەر كۆمەڵگەیەكی ئازادت هەبوو، دەتوانی بژارەی ئازاد وەربگرێت و هەموو شتێك بكەیت».