پەخشان زەنگەنە سیاسەتمەدارێكی دێرین، پێشمەرگەی شاخ و چەپێكی ڕەخنەگری توندی ناو سیاسەت و كۆمەڵگەی مەدەنییە، لە حزبی شیوعیی عێراقدا و لە خەباتی چەكداریی شاخدا، كادرێكی پێشكەوتووی ئەو حزبە بووە و، لە دوای دامەزراندنی حزبی شیوعی كوردستانیش وەك ئەندامی مەكتەبی سیاسی دوو كۆنگرە هەڵبژێردراوە، بەڵام لە كۆنگرەكانی دیكە خۆی نەپاڵاوتووەتەوە و ئێستا وەك كادرێكی پێشكەوتووی حزبی شیوعی كوردستان درێژە بە كاری سیاسیی خۆی دەدات. لە بواری كاری دامەزراوەییشدا، پەخشان زەنگەنە یەكێك بووە لە سەركردە دیارەكانی ژنان و ئەندامی خولی دووەمی پەرلەمانی كوردستان و سەرۆكی لێژنەی ژنان بووە، هەر لەو خولەشدا یاسای باری كەسێتی لە هەرێمی كوردستان هەموار كرایەوە، دواتریش پۆستی سەرۆكی ئەنجومەنی خانمانی كوردستانی وەرگرت، كە هەتا مانگی شوباتی ساڵی 2020 بەردەوام بوو، لە «بازنەی گفتوگۆ»ی ئەمجارەدا، ڕیفراندۆم و هەڵوێستی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی تاوتوێ دەكات و زۆر بوێرانە و بەمجۆرە بیر و بۆچوونەكانی خۆی خستە ڕوو:

 

زۆر خۆشحاڵم لە بازنەی گفتوگۆ و بە ئامادەبوونی ئەم هەموو كەسایەتییە كە هەر یەكەیان نوێنەرایەتیی پێكهاتە و بیروبۆچوونێكی جیاواز دەكەن، گفتوگۆ لەسەر پرسێك دەكەین، كە پرسی هەموومانە و پەیوەستە بە هەموو تاكێكی ئەم نیشتمانە و هەموو ئازادیخوازێكی جیهان كە ئەویش پرۆسەی ئەنجامدانی ڕیفراندۆمی ئەیلوولی 2017یە بۆ سەربەخۆیی كوردستان.

ئەم جۆرە گفتوگۆیانە لەسەر ئەم پرسە گرنگە نەتەوەیی و نیشتمانییانە جێگەی ئومێد و دڵخۆشییە، بەتایبەتی پرسی پرۆسەی ئەنجامدانی ڕیفراندۆم، كە دەبێت بەردەوام هەر بە زیندوویی بمێنێتەوە و هزر و بیركردنەوەی گەنجەكانمان زاخاو بداتەوە و ڕوایەتی ڕیفراندۆم وەك خۆی بگاتە نەوەكانی داهاتوومان.

ئەگەر لەسەر تایتڵی ئەم گفتوگۆیە قسە بكەین «ڕیفراندۆم و هەڵوێستی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی»، ئەوا من هەر لە یەكەم ساڵیادی ئەم پرۆسە نیشتمانییە لە تۆڕی كۆمەڵایەتیی تویتەر كە ئێستا پێی دەڵێن «ئێكس»، چەند پەیڤێكم نووسی و ئاماژەم بەوە كردبوو، هەڵوێستی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی لە ئاستی گەلی كوردستان و ئاكامی ڕیفراندۆمی خەڵكی كوردستان، بەداخەوە هەموو دروشمەكانی دیموكراتی و جاڕنامەی گەردوونیی مافەكانی مرۆڤی خستە بەردەم پرسیارگەلێكی زۆر گەورە، متمانەی خەڵكی بەو پرەنسیپ و بەڵگەنامە نێودەوڵەتییانە هەژاند، كە دەوڵەتان بەگشتی و دەوڵەتانی ڕۆژئاوا بەتایبەتی كە بە خۆیان دەڵێن «جیهانی ئازاد»، هەموو ئەو دروشمانە و دەوڵەتانی ئازادیشی خستە ژێر پرسیارێكی گەورەوە.

من وەك سیاسەتمەدارێكی ژن، هاووڵاتییەكی كوردستان، دەمەوێت پرسی چەوسانەوەی نەتەوەیەتی لە هزر و بۆچوونی ژنانەوە باس بكەم، ئەمەش لەبەر ئەوەیە خەباتی ژنانی كوردستان و گشت ئەو گەلانەی لەژێر چەوسانەوەی نەتەوەییدان، خەباتێكە خۆی لە دوو جەمسەردا دەبینێتەوە: یەكەم: لەلایەك ژنان خەبات دەكەن بۆ ئازادی و ڕزگاری و سەرفرازیی نەتەوەیی.

دووەم: ژنان خەبات دەكەن بۆ ئازادی و یەكسانی و سەلماندنی بوونی خۆیان.

ئەوجا بە هەموو ئەو سیفەتانە و بەو باكگراوەندە سیاسییەی وەك فیكری ماركسی هەمە، ڕاشكاوانە دەڵێم، هەڵوێستی نەرێنیی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بەرانبەر بە ئیرادەی گەلی كوردستان هیچ پاساوێك هەڵناگرێت، ئەوان داوایان لێ دەكردین، ئەم پرۆسەی ڕیفراندۆمە دوا بخەین و ئەنجامی نەدەین. پرسیاری بێ وەڵامی ئێمە لەوانە ئەوە بوو «تاكەی دوای بخەین؟ تاكەی ڕێگەمان لێ دەگرن چارەنووسی خۆمان بە دەستی خۆمان دیاری بكەین؟ بۆیە زۆر بەڕاستی دەڵێم كاتێك بیر لە پرۆسەی ڕیفراندۆمی كوردستان و هەڵوێستی نەرێنیی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دەكەمەوە، ناتوانم بە شێوەیەكی سرووشی و هێمنی قسە بكەم، هەر زۆر بە ڕاشكاوی و بە دەنگی بەرز دەڵێم: لە مێژووی نزیكی بزووتنەوەی ڕزگاریخوازیی كوردستاندا، بڕیاری ئەنجامدانی ڕیفراندۆم، بوێرانەترین و ڕەواترین پرۆسەیە خەڵكی كوردستان ئەنجامی داوە، ڕیفراندۆم ئەو «بەڵی»یە بوو كە تەنیا گوتمان «بەڵێ سەربەخۆییمان دەوێت و دەمانەوێت خۆمان چارەنووسی خۆمان دیاری بكەین».

هەر بۆیە سەرەڕای ئەو هەموو ئاستەنگ و سەختییانەی كە تووشمان بوو، بە هۆی نەك تەنیا سزاكانی حكومەتی عێراقی و لەشكركێشییان بۆ سەر كوردستان، بەڵكو بە هۆی هەڵوێستی نەرێنیی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتییش كە درۆیان لەگەڵ هەموو ئەو دروشمانە كرد، كە سەدان ساڵە شانازی پێوە دەكەن، بۆیە لە دیدی مندا، ڕیفراندۆم ڕەواترین پرۆسە بوو كە خەڵكی كوردستان ئەنجامی دا. ئەركی سەرشانی هەموو تاكێكی كوردستانە خەبات بكات بۆ بە زیندووهێشتنەوەی ئەو ئیرادەیەی پرۆسەی ڕیفراندۆمی ئەنجام دا. من دڵنیام پرۆسەی ڕیفراندۆم نابێتە پرۆسەیەكی بەدینەهاتوو و بەشێك لە مێژوو، بەڵكو ڕۆژێك هەر دێتە دی، ئەگەر ئەم نەوەیەی ئێستاش ئەمە نەبینین، دڵنیام نەوەكانی داهاتوو ئاكامی پرۆسەی ڕیفراندۆم و سەربەخۆیی كوردستان دەبینن.

جوانیی ئەم گفتوگۆیەی ئێمە ئەمڕۆ لە «بازنەی گفتوگۆ» دەیكەین، ئەوەیە بیروبۆچوونە جیاوازەكان و نەتەوە جیاوازەكان پێكەوە كۆبووینەوە و بە بیروبۆچوون و پسپۆڕیی جیاواز قسە لەسەر ئەم پرسە نیشمانییە دەكەین، بۆیە ئومێد دەخوازم، بە هەمان شێوە گفتوگۆی جددی و ڕاشكاوانە لەسەر هەموو پرسەكانی دیكەی سیاسی، ئابووری و ئاشتیی كۆمەڵایەتی و...هتد بكەین، چونكە ڕاوبۆچوونی هەموو لایەك و هەر تاكێكی هاووڵاتی زۆر گرنگە و هەموومان هەست و سۆزمان بەرانبەر پرسە نیشتمانییەكان هەیە، بۆیە گرنگ و پێویستە ئەم بنەمایە بپارێزین و فراوانی بكەین. یەكێك لەو بەشداربووانەی ناو ڕاپۆرتەكەی بازنەی گفتوگۆ كە پێش گفتوگۆكە لە ڤیدیۆ سەیرمان كرد، داخی هەڵڕشت بۆ ئەو بارودۆخەی ئێستا لە ناوخۆی كوردستاندا هەیە، كە ئەویش نەبوونی یەكڕیزی و هاوهەڵوێستییە، هەر بۆیە زۆر پێویستە پرسە نیشتمانییەكان هەموو یەك بخات و هەموومان لە دەوری پرسە نیشتمانییەكان كۆبكاتەوە، ئەمەش لەبەر ئەوەیە، ئەو شەڕە دەنووكەی ئەمڕۆ لە سۆشیال میدیاكان دەبینین كە حزبەكان بەرانبەر یەكتری پیادەی دەكەن، هیچ كام لەو حزبانە بەهێز ناكات، بەپێچەوانە هەستێكی نائومێدی لەناو خەڵك بڵاو دەكاتەوە. پرسیاری من لێرەدا ئەوەیە كە ئێستا حزبەكان ئاوا بە یەكتری دەكەن، ئایا سبەی كێ متمانەیان پێ دەكات، كە ئێمە دەتوانین پرۆسەیەكی گەورەی وەك سەربەخۆیی كوردستان بە سەركەوتوویی ئەنجام بدەین. ئەم پرۆسەیە ئەركی سەرشانی هەموومانە، چونكە ناتوانین تاسەر لەم دەوڵەتە سەقەتەی عێراقدا بمێنینەوە.

دەوڵەتی عێراق هەر لە ساڵی 1921ـەوە لەسەر بناخەیەكی هەڵە و فشۆڵ دامەزراوە، هەر بۆیە هەتا ئەم بناخە هەڵە و فشۆڵە ڕاست نەكرێتەوە، هەر كەس لە بەغدا دەسەڵاتدار بێت، ئەوا عێراق لەم بارودۆخەی ڕزگار نابێت كە 100 ساڵە بە دەستیەوە دەناڵێنین.

بارودۆخی سیاسیی عێراق لە ئێستا بە جۆرێكە كە هیچ كام لە بەهاكانی ئازادی، دیموكراتی، مرۆڤایەتی بەهایان نییە. ئەو ئەقڵییەتەی ئەمڕۆ حوكمڕانیی عێراق دەكات، بەهای ئەم چەمكانەی لا نییە، ئەوجا ئەگەر چەندین ڕێككەوتنی جیاوازیش لەگەڵ ئەم حكومەتە بكەین.

لە ئێستادا ڕاستە ڕووبەڕووی بارودۆخێكی سەخت بووینەتەوە، بەڵام داهاتووی گەلی كوردستان ئەوە دەهێنێت و دەبێت لەسەر حزبە سیاسییەكانی فەرز بكات و، لای حزبە سیاسییەكانیش دەبێت هەستكردن بە بەرپرسیاریەتی هەبێت و پانتاییەك بدۆزنەوە بۆ ئەوەی بتوانین لەسەر بەرنامەیەكی گشتگیر كە پەیوەستە بە ئایندەی چارەنووسی نەتەوەكەمان وەك جێبەجێكردنی دەستوور بە تەواوەتی بە ماددەی 140یشەوە ڕێك بكەوین. بۆ ئێستای ئێمە یەكخستنی هەوڵەكانمان بۆ جێبەجێكردنی دەستووری ساڵی 2005، پرسێكە پەیوەندی بە چارەنووسی گەلی كوردستانەوە هەیە و لە كێشمەكێش و ململانێی ناتەندروستی حزبەكان گەورەترە.

لایەنێكی دیكە كە دەخوازم جارێكی دیكە هەڵوەستەی لەسەر بكەمەوە، ئەوەیە كە بەردەوام لە هەموو بۆنە و بوارێكدا بانگەشە بۆ پرسە نەتەوەیی و نیشتمانییەكان بكەین و بوێرانە باسی بكەین و جیهانی لێ ئاگادار بكەینەوە. لە دوماهی قسەكانمدا ئەزموونی خۆم دەگێڕمەوە، ئێمە شاندی ژنانی كوردستان بووین، سەردانی بارەگای نەتەوە یەكگرتووەكانمان كرد، ئامانجمان ئەوە بوو ئەنجومەنی خانمان وەك دامەزراوەیەكی كوردستانی لە بارەگای نەتەوە یەكگرتووەكان تۆمار بكرێت، بۆ ئەم پرسە چەند جارێك سەردانی بارەگای نەتەوە یەكگرتووەكانمان كرد، لە پەراوێزی ئەو سەردانانەشدا چەندین چاوپێكەوتن و دیدارمان لەگەڵ بەرپرسانی كۆشكی سپی و كۆنگرێسمانەكان ئەنجام دا، لە یەكێك لە دیدارەكانمان لە وەزارەتی دەرەوەی ئەمریكا، لەوێ ئێمە كە شاندی ئەنجومەنی خانمانی كوردستان بووین، دوای ئەوەی باسی پرسی ژنانی كوردستانمان كرد، هاتینە سەر ئەو یاسا و بڕیارانەی كە حكومەتی عێراق بەرانبەر ژنانی عێراق پیادەی دەكات و زوڵم لە ژنان دەكات، بۆیە ئەگەر بمانەوێت پرسی ژن لە كوردستان لەو زەلكاوەی حكومەتی عێراق ڕزگار بكەین، ئەوا تەنیا ڕێگە ئەوەیە كوردستان سەربەخۆ بێت، لەوێ بەرپرسێكی وەزارەتی دەرەوە پێی گوتم: «تۆ وەك مسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان قسە دەكەیت»، لە وەڵامدا پێم گوت: «من لە حزبێكی تەواو جیاوازم لە حزبەكەی سەرۆكی هەرێمی كوردستان، بەڵام من وەك هاووڵاتییەكی كوردستان و وەك ژنێكی كوردستان قسە دەكەم».

ئەم بەسەرهاتەم بۆیە گێڕایەوە، بۆ ئەوە بوو ئێمە بۆنە و كۆبوونەوەكان بقۆزینەوە و بە بوێری باسی پرسی خۆمان و سەربەخۆیی كوردستان بكەین، شاندەكانی كوردستان هەر لە شاندی قوتابیان و لاوانەوە تا دەگاتە شاندی وەزارەتەكان و شاندی ئەنجومەنی وەزیران و سەرۆكایەتیی هەرێم و پەرلەمان، گرنگە لە هەر كۆبوونەوەیەك بەشداری بكەن، پرسی نەتەوەیی و نیشتمانییەكان ببنە ناو ئەو كۆڕ و كۆبوونەوانە، دەتوانن بیكەنە باسێكی ناو كۆڕ و كۆبوونەوەكان و سەرنجی بەرانبەری پێ ڕابكێشن و بیكەنە باسێك بۆ گفتوگۆیەكی جددی، هەر بۆ نموونە ساڵانە چەندین كۆڕ و كۆڕبەندی جیهانی بەڕێوە دەچێت و شاندی كوردستان بەشدار دەبێت، بۆیە زۆر گرنگە لە پەراوێزی ئەو كۆڕ و كۆڕبەندانەدا هەوڵ بدرێت، ئەو شاندە بوارێك بڕەخسێنێت و پرسە نەتەوەیی و نیشتمانییەكانی بەردەوام لە یاد بێت و بە بوێری باسی بكات و دۆست و هاوپەیمانی بۆ كۆبكاتەوە.

لە كۆتاییدا دەڵێم: گەلی كوردستان كە پرۆسە مەزنەكەی ڕیفراندۆمی ئەنجام دا، تەنیا مافێكی ڕەوای خۆی بە شێوەیەكی ئاشتییانە پیادە كردووە و ئەم پرۆسە مەزنەش هەر بە زیندوویی دەمێنێتەوە.