سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان بەقەزابوونی خەلیفان و بەناحیەبوونی سرێشمەی ڕاگەیاند، خەلیفان پێگە و شوێنێكی زۆر گرنگ و ستراتیژیی لەسەر ڕێگەی گشتیی هامڵتۆن هەیە و ناوچەیەكی كشتوكاڵی و ئاژەڵداری و گەشتیارییە، گۆڤاری گوڵان بۆ بەدواداچوونی بڕیارەكە و كاریگەریی لەسەر فراوانبوونی خزمەتگوزارییەكان و ئەنجامدانی پڕۆژەكان، دیدارێكی لەگەڵ مەغدید عەریف ئەحمەد بەڕێوەبەری شارۆچكەی خەلیفان ئەنجام دا، بەم جۆرە وەڵامی پرسیارەكانی دایەوە.

 

* بڕیاری بەقەزابوونی خەلیفان لەلای ئێوە و خەڵكی دەڤەرەكە چۆن پێشوازی لێ كراوە، بەقەزابوونی خەلیفان و ئاستی پێشكەشكردنی خزمەتگوزارییەكان چۆن دەبێت؟

- خەڵكی سنووری خەلیفان پێشوازییەكی زۆریان لە بڕیارەكەی بەڕێز مەسرور بازرانی سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان كرد، بڕیارەكە بۆ خەڵكی و داهاتووی ناوچەكە گرنگیی تایبەتی هەیە بۆ قەزا و گوندی سرێشمە، ئەو بڕیارە ئەوە دەسەلمێنێت سەرۆكی حكومەت خەمخۆری هەموو ناوچە و شوێنێكی هەرێمی كوردستانە بە بێ جیاوازی و دەیەوێت هەرێمی كوردستان لە چوارچێوەی وڵاتێكی جوان و سەردەمییانە و پێشكەوتوو دەربكەوێت، بوون بە قەزا بۆ شوێنێكی وەك خەلیفان واتە زیاتر خزمەتكردن و گەیاندنی باشترین و زۆرترین پڕۆژەی ستراتیژی و خزمەتگوزاری و شۆڕكردنەوەی دەسەڵاتەكان لە سەرەوە بۆ خوارەوە و، بواری زیاتر دەڕەخسێت بۆ خزمەتكردن و جێبەجێكردنی پڕۆژە خزمەتگوزارییەكان.

 خەلیفان لە ساڵی (1967) بووەتە ناحیە و (61) گوند لە سنوورەكەیدا هەیە و ژمارەی دانیشتووانەكەی بە گشتی زیاتر لە (42) هەزار كەسە و سەنتەری خەلیفانیش سەرووی (20) هەزار كەس دانیشتووی هەیە، خۆشبەختانە پێش ئەم بڕیارەش لەلایەن حكومەتی كوردستانەوە، بەتایبەت لە كابینەی نۆیەمدا گرنگیی زۆر بە خەلیفان و سنوورەكەی دراوە، ئەو بڕیارەش كە خەلیفان ببێتە قەزا و گوندی سرێشمە بە ناحیە، وادەكات كۆنتاكی باشتر و خێراتر لە نێوان ئێمە و ئیدارەی سەربەخۆی سۆران بۆ ڕاپەڕاندنی كار و جێبەجێكردنی پڕۆژەكانمان دەستەبەر ببێت.

* وەكو ئاماژەت پێ دا، خەلیفان پێگەیەكی جوگرافیی گرنگی هەیە و كەوتووەتە سەر ڕێگەی هامڵتۆن، ئایا ماستەرپلان هەیە بۆ ئەوەی كە فراوان بكرێت و ئاستەنگ و گرفت دروست نەبێت؟

- لە دوای بڕیاری بەقەزابوونی خەلیفان لەلایەن ئیدارەی سەربەخۆی سۆرانەوە گرنگیی زیاتر بە خەلیفان دەدرێت، لەلایەن بەڕێوەبەرایەتییە گشتییەكانەوە كار و پڕۆژەی پێویست لە سێكتەرە جیاجیاكاندا ئەنجام دەدرێت، سەبارەت بە ماستەرپلانی خەلیفانیش لەلایەن بەڕێوەبەرایەتیی شارەوانییەكانی سۆرانەوە لێژنەیەك ڕاسپێردراوە كە كار بۆ سنووری شارەوانیی خەلیفان لە ڕووی ماستەرپلانەوە بكرێت، تاوەكو لەسەر شێوازێكی نوێ ماستەرپلانەكەی دابڕێژدرێت، ئێستا لێژنەكان دەستبەكار بوون و بۆ ئەو مەبەستە زانیارییەكان كۆدەكەنەوە، تاوەكو داتا و زانیارییەكان پێشكەش بە لێژنەی تایبەتمەند بكرێت، تاوەكو ماستەرپلانێكی هاوچەرخ ئامادە بكەن كە لەگەڵ واقیعی ئێستای خەلیفان بگونجێت، بۆ ئەو مەبەستەش لێژنەیەك ڕاسپێردراوە ئەو شوێنانەی گونجاوە لە ماستەرپلانەكەی خەلیفان دابنرێت، بۆ ئەوەی بتوانرێت پاش پێداچوونەوە كاری لەسەر بكرێت بۆ نیشتەجێبوون و بەرفراوانبوونی شارۆچكەكە.

*  خەلیفان ناوچەیەكی بەرچاوی كشتوكاڵی و ئاژەڵدارییە، ئایا ئەم كەرتە تا چەند كاری بۆ كراوە و داواكاریی جووتیاران چییە بۆ زیاتر بەرەوپێشوەچوونی ئەو كەرتە؟

- سنووری خەلیفان ناوچەیەكی لەبار و گونجاوە بۆ كاری كشتوكاڵی و ئاژەڵداری، لەم سنوورەدا لە دۆڵی ئالانە و مەلەكان خەڵكەكەی بە كاری كشتوكاڵی و لە ناوچەی بیاویش بە ئاژەڵداری و لە سنووری سرێشمەش خەڵكەكە زیاتر بە كاری ئاژەڵداری خەریكن، بەرنامە و پلانی كابینەی نۆیەم گرنگیدانێكی تایبەت بووە بە كەرتی كشتوكاڵ، لەم ڕووەشەوە كاری لەسەر زیادكردنی بەروبوومی كشتوكاڵی كردووە و ساخكردنەوە و بەبازاڕكردنی بەرهەمە كشتوكاڵییەكانیش ئامانجێكی لەپێشینە و سەرەكی بووە، ئەمەش بۆ هاندانی جووتیارانە و ئەمساڵ وەرگرتنی گەنمی جووتیاران لەلایەن حكومەتی كوردستانەوە یەكێك بووە لەو هاندان و پاڵپشتیكردنانەی جووتیاران، بۆ پەرەپێدانی كەرتی كشتوكاڵی و زیادبوونی ئاوی ژێر زەوی و كاریگەریی لەسەر كەرتی گەشتیاریش هەیە، بڕیار هەیە كە پۆندێك بۆ كۆكردنەوەی ئاوی بارانبارین و سەرچاوەكانی دیكەی ئاو لە گوندی (گەلی بلە) دروست بكرێت، هاوكات چەند حەوزێكی بەخێوكردنی ماسی لە سنووری گوندەكانی (ساوا و كونەسیخوڕ و ماڵمێنكا و...هتد) هەن كە ڕاستەوخۆ كەوتوونەتە سەر ڕووبار و ئاوەكانی سنوورەكە.

* خەلیفان كەوتووەتە نێو دۆڵ و چاڵ، كە چیای كۆڕەك یەكێكە لەو چیایانەی بەسەریدا دەڕوانێت و ئێستا بووەتە شوێنێكی گەشتیاریی دیار، لە باكووری خەلیفان تاڤگەی گەلی عەلی بەگ هەیە، ئایا بەپێی پێویست گرنگی بە بواری گەشتیاری لەو ناوچەیە دراوە و كاری وەبەرهێنانی تێدا چۆنە؟

-  خەلیفان ناوچەیەكی لەبار و گونجاوی بۆ گەشتوگوزار هەیە، خەڵكی خەلیفان چەند پڕۆژژەیەكی بچووكی گەشتیارییان لە ناوچەكە بەتایبەت لە ڕێڕەوی ڕووبارەكان دروست كردووە كە خۆی لە كەپری حەسیر و چێشتخانە و چەند پڕۆژەیەكی سەرەتایی گەشتیاریدا دەبینێتەوە، گەلی عەلی بەگیش یەكێكە لە شوێنە گەشتیارییەكانی ناوچەكە و یەكێكە لە بەناوبانگرترین شوێنە گەشتیارییەكانی هەرێمی كوردستان و عێراق، چەندین شوێنی دیكەش هەیە كە دەتوانرێت لە ڕووی گەشتیارییەوە سوودی لێ وەربگیرێت، لە ئێستادا كە خەلیفان بڕیاری بەقەزابوونی بۆ دەرچووە، ئەوە وەبەرهێنەران دەتوانن لە ژێر ڕێنمایی و پلانەكاندا ڕوو لە خەلیفان بكەن و پڕۆژەی جۆراوجۆری هاوچەرخی گەشتیاریی تێدا دروست بكەن و ئێمەش ئاسانكاری و هاوكاریی تەواویان دەكەین.

* لە ماوەی چوار ساڵی ڕابردوودا تا چەند لە خەلیفان و سنوورەكەیدا گرنگی بە جێبەجێكردنی پڕۆژەی ڕێگەوبان دراوە؟

- یەكێك لە سێكتەرە هەرە گرنگەكان كە حكومەتی هەرێمی كوردستان بۆ هەموو شار و شارۆچكەكانی گرنگی زۆر و تایبەتی پێ داوە، سێكتەری ڕێگەوبانە، لەم ڕووەوە وەك لەلای هەموومان دیارە كە ئێستا دوو سایدی (سپیلك – خەلیفان) لە ژێر جێبەجێكردندایە، كە یەكێكە لە پڕۆژە ستراتیژەكان لە سنووری ئیدارەی سەربەخۆی سۆران، هاوكات گرنگیی زۆر بە تۆڕی ڕێگەوبانی گوندەكانی سنوورەكەش دراوە، لە ساڵی ڕابردوو بەشێكی ڕێگەی دۆڵی مەلەكان نۆژەن كرایەوە و ئەمساڵیش لە بەرنامە و پلاندایە كە بەشەكەی دیكەی ئەم ڕێگەیە كە نزیكەی (6) كیلۆمەترە تا كۆتایی ڕێگەكە تەواو و قیرتاو بكرێت، هەروەها لە ئەمساڵدا پڕۆژەی چاككردنی ڕێگەی چەند گوندێك لە دۆڵی بیا، خەلان و بیاو گوندەكانی (كونەسیخوڕ و ساوا و دۆمەتێسوو) پڕۆژەكە كۆتایی پێ هات و ڕێگەكەیان بۆ قیرتاو كرا، كە تێچووی ئەو پڕۆژەیە (یەك ملیار و سی و نۆ ملیۆن) دینار بوو، هاوكات چاككردنەوەی چەند ڕێگەیەكی دیكەی سنوورەكە وەك دۆڵی ئالانە لە خەلیفان تاوەكو باڵیسان (رێگە سەرەكییەكە) و چەندین پڕۆژەی دیكەی ڕێگەوبان بۆ سنووری خەلیفان بەتایبەت بۆ گوندەكانی لە بەرنامە و پلاندا دانراون بۆ ئەمساڵ و ساڵی داهاتوو جێبەجێ بكرێن، هەروەها لە سەنتەری شارۆچكەی خەلیفانیش چەند گەڕەكێكمان هەیە تا ئێستا كۆڵان و شەقامەكانیان كێشەیان هەبووە و قیرتاو و كۆنكریت نەكراون، لە ئەمساڵدا بە گوژمەی نزیكەی (یەك ملیار و دووسەد ملیۆن) دینار پڕۆژەی شەقام و كۆڵانەكانی چەند گەڕەكێكی سەنتەری شارۆچكەكە لە ژێر جێبەجێكردندایە، كە هەندێكیان تەواو بوون و هەندێكیش لەو پڕۆژەی گەڕەكانە لە قۆناغی كۆتاییدایە.

* ئایا لە كەرتی تەندروستیدا نەخۆشخانەی چەند قەروێڵەییتان هەیە و لەم كەرتەدا داواكاریتان چییە؟

- لە سەنتەری خەلیفان نەخۆشخانەیەك هەیە بە شێوەی (24) كاتژمێری دەوامی تێدا دەكرێت، بەڵام لەگەڵ بەقەزابوونی خەلیفان ئەو نەخۆشخانەیەش پێویستی بەوە هەیە بەرفراوان بكرێت و گۆڕانكاریی تەندروستی تێدا بەدی بكرێت، بەوەی كە بكرێتە نەخۆشخانەیەكی گشتی و پزیشكی شارەزا و پسپۆڕ كاری تێدا بكات، ساڵی ڕابردوو لە ڕێگەی ڕێكخراوی خێرخوازیی بارزانییەوە توانرا بەشێكی فریاكەوتن لە ناو نەخۆشخانەكەی خەلیفان دروست بكرێت، لەلایەكی دیكەوە تا ئێستا هۆڵ و بەشی نەشتەرگەری و لەدایكبوون و منداڵان لە نەخۆشخانەی خەلیفان نییە و لە هەوڵ و بەرنامەداین ئەو بەشانەش بكرێنەوە، هەموو ئەو كێشانەی لەو كەرتە لە خەلیفاندا هەیە، بە نەخۆشخانەیەكی چەند قەرەوێڵەیی چارەسەر دەكرێت كە بخرێتە پلان و دروست بكرێت. 

* ئایا كێشە و گرفتتان لە ڕووی ئاوی خواردنەوە هەیە و لەم بارەیەوە پلان بۆ پڕۆژەی ستراتیژی چییە؟

- داواكاری و پلانمان بۆ جێبەجێكردنی پڕۆژەی ستراتیژیی ئاوی خواردنەوە بۆ سەنتەری خەلیفان و سنوورەكەی پێشكەش كردووە، یەكێ لەو پلانانە گەیاندنی ئاوی بێخمەیە بە (پانەسەر) لەوێشەوە بۆ سەرجەم سنووری خەلیفان، ئەم پڕۆژە ستراتیژییەی ئاوی خواردنەوە پێویستی بە بودجەیەكی تایبەت هەیە، هاوكات لە ئێستادا بە بڕی یەك ملیار دینار بۆ شەش شوێن پڕۆژەی ئاوی خواردنەوە لە ژێر جێبەجێكردندایە، كە شوێنەكانیش بریتین لە گوندەكانی (دەربەندۆك و كەنیك و ئاڵانە و پەرچین) و گەڕەكی برایەتی و شۆڕش و دروستكردنی حەوزێكی گلدانەوەی ئاوی خواردنەوەش لە گوندی جۆنەرە، ئەو پڕۆژانە بەرفراوانكردنی تۆڕی ئاوی خواردنەوەیە بۆ ئەو گوند و شوێنانە و هەروەها ئێستا هەوڵمان داوە سەرچاوەی ئاوی كانیە ڕەش كە بۆ سەنتەری خەلیفان دێت، بەرفراوانی بكەین، هاوكات حەوزی گلدانەوەی ئاوی خواردنەوەی سەنتەری شارۆچكەی خەلیفانیش گەورەتر بكەین.