پ.د. نەزاكەت حوسێن جیا لەوەی ئەندامی بەشی ڕۆشنبیری و ڕاگەیاندنی پارتی دیموكراتی كوردستانە، لە هەمانكاتدا چالاكێكی دیاری بواری میدیا و پرسی ژنانە و، چەندین لێكۆڵینەوەی زانستییانەی لەسەر پرسی ئافرەتان نووسیوە و، ئەندامی بەشی جێندەری فیدراسیۆنی ڕۆژنامەنووسانی جیهانیشە، لە ئەڵقەی ئەم جارەی بازنەی گفتوگۆشدا بەم جۆرە بۆچوون و پێشنیارەكانی خستە ڕوو:

نامەوێت بڵێم میوانان لەبەر ئەوەی «بازنەی گفتوگۆ» ماڵی هەمووتانە و دەستان خۆش بێت، داتا و زانیاریی زۆر بەرزتان خستە ڕوو، زۆر باشیش شرۆڤەتان بۆ ئاكامی ڕاپرسییەكە كرد، ئەمەش جێگەی خۆشحاڵییە و سەرەنجامیش بۆچوون و پێشنیارەكان خزمەتی یەك بابەت دەكەن، كە ئەویش هەوڵێكە بۆ هەڵسەنگاندن و خستنەڕووی بیروبۆچوون و پیشنیاری جیاواز بۆ ئەم پرسە گرنگە (ڕۆڵ و بەشداریی ئافرەت لە كایەی سیاسیدا)، هەوڵ دەدەم لە ڕوانگەی بۆچوونەكانی ئێوەوە ئەو پرسیارە بووروژێنم: ئایا ئافرەت لە كایەی سیاسەتی وڵاتی ئێمەدا بوونی هەیە، یان نا؟ ئەگەر هەیە، ئەو هۆكار و ئاستەنگانە چین كە ناهێڵێت ڕۆڵێكی كاریگەری هەبێت؟ ئەگەر بمانەوێت دەروازەیەك بۆ چارەسەركردنی ئەم پرسە گرنگە بدۆزینەوە، چارەسەركانی چین؟

بۆ وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارانە كە كۆمەڵێك پرسیارن تایبەت بە سرووشتی كۆمەڵگەی ئێمە، دەڵێین بێگومان ئافرەت بە ڕێژەیەك لە ناو كایەی سیاسی و حزبە سیاسییەكاندا هەیە، بەڵام ڕەنگە لە ئاستی پێویستدا نەبێت و، ئومێد و خۆزگەی ئێمە ئەوە بێت، ئەو بوونە بەرەو هەڵكشانی زیاتر بچێت، بەڵام ئەوەی ئێمە پێویستە هەڵوەستەی جددی لەسەر بكەین، ئەو پرسیارەیە كە ئایا ئافرەت لە پرۆسەی درووستكردنی بڕیاری سیاسیدا بوونی هەیە؟ ئایا هاوبەشە لە پرۆسەی درووستكردنی سیاسەتی كۆمەڵگەی ئێمەدا؟

وەڵامدانەوەی ئەم پرسیارانە قورس نین، بەڵام بەداخەوە بێ ئومێدی و ڕەشبینی بەدوای خویدا دەهێنێت كە بڵێین ڕێژەی بوونی ئافرەت لە هەردوو پرۆسەی دروستكردنی بڕیاری سیاسی و دروستكردنی سیاسەتی كۆمەڵگەدا بە جۆرێك كەمە، كە دەكرێت بڵێن نییە، ئەمەش زەنگێكی مەترسیدارترە لەوەی پ.د. رەشاد میران باسی كرد، بەوەی كەلتووری كۆمەڵگەی ئێمە پیاوسالارییە، هەروەها د.خانزاد باسی كرد كە سیستمێكی نێرسالارییە، لێرەوە من دەڵێم: پرۆسەی دروستكردنی سیاسەت و بڕیار لە وڵاتی ئێمەدا پرۆسەیەكی نێرسالاری و پیاوسالارییە، ئەمەش وەك د،سالار دەستنیشانی كرد، ئەم حاڵەتە كۆمەڵگەی ئێمەی تووشی پارادۆكسێك كردووە، لە نێوان «ڕوخسار و ناوەڕۆكدا» كە بە ڕوخسار وەك ئیكسسوار ئافرەت لە ناو كایەی سیاسیدا هەیە، بەڵام وەك ڕۆڵ و كاریگەری بۆ گۆڕینی كۆمەڵگە لە ناوەڕۆكدا بوونی نییە، هەر بۆیە دەبینین حزبی سیاسی هەیە نزیكەی نیوەی ئەندامەكانی ئافرەتن، بەڵام لە پرۆسەی سیاسەت و بڕیار دروستكردندا ئافرەت هیچ بوونێكی نییە.

بۆ ڕاستكردنەوەی ئەم لاسەنگییە لە پرۆسەی دروستكردنی سیاسەت و بڕیار بۆ كۆمەڵگە، هەڤاڵ فەرهاد محەمەد دەڵێت: «دەبێت پرۆسەی بەمێكردنی سیاسەت دەست پێ بكەین»، بەڵام با پرسیار لە خۆمان بكەین: پرۆسەی بەمێكردنی سیاسەت بەچ مانایەك؟ بێگومان وەك پێكەوە زۆر بە قووڵی گفتوگۆمان لەسەر كردووە، واتە كاڵكردنەوەی ئەقڵییەتی پیاوسالاری و نێرسالاری لە پرۆسەی دروستكردنی سیاسەت و بڕیاردا، هەتا ئەو ئاستەی ئەقڵییەتەكە دەبێتە ئەقڵییەتی مرۆڤسالاری نەك بە تەنیا پیاوسالاری، یان ژن سالاری.

كەواتە گۆڕینی ئەقڵییەتی پیاوسالاری بۆ ئەقڵییەتی مرۆڤسالاری ئەو زەرورەتەی دروست كردووە كە هەموو بیرمەندانی جیهان و سیاسەتمەدارە پراكتیشنەرەكان داوای دەكەن، كە زەروورتە ئەقڵی مێ لە پرۆسەی دروستكردنی سیاسەت و بڕیاردا تێكەڵاوی ئەقڵی نێر بكرێت، ئەمە ئەو زەروورەتەیە كە د.كوردستان موكریانی ئاماژەی پێ كرد و نەتەوە یەكگرتووەكان لەبەر ڕۆشنایی جاڕی گەردوونیی مافەكانی مرۆڤدا جارێكی دیكە جەخت لە تەواوی مافە سیاسی و مەدەنییەكانی ئافرەتان دەكاتەوە.

ئەزموونی سەدان ساڵەی مرۆڤایەتی لە شەڕ و كوشتار و قاتوقڕی و گەشەنەكردنی ئابووری وەك پێویست، مرۆڤایەتیی گەیاندووەتە ئەو قەناعەتەی كە ئەگەر دەست لە 50% سەرمایەی مرۆڤایەتی كە (ئافرەتانن) هەڵبگیرێت، ئەوا بە وەبەرهێنان لە سەرمایەی مرۆیی 50%ـەكەی دیكە ناتوانرێت 100% كۆمەڵگە بە باشی بەڕێوە ببرێت و سیاسەتێكی باشی ئەوتۆ دروست بكرێت، كە حوكمڕانییەكی باش بەرهەم بهێنێت.

ئەوجا ئەگەر لەبەر ڕۆشنایی ئەقڵییەتی مرۆڤسالاری لە پرۆسەی دروستكردنی سیاسەت و بڕیار ئاماژە بە هەندێك داتا و ئاكام دەكەم، لەوانە:

 ئەزموونی گەلان دەریان خستووە، چەند ڕێژەی ئافرەت بەرزتر بێت لە پرۆسەی دروستكردنی بڕیاردا، گرژی و ململانێكانی ناوخۆ و نێوان دەوڵەتەكانیش ئاسانتر چارەسەر كراون و، دانوستانەكان بۆ بەرهەمهێنانی ئاشتی سەركەوتووتر بوون.

 توێژینەوەكان دەریان خستووە، لەو پەرلەمانانەی ڕێژەی ئافرەت لە لێژنەكاندا زۆرن، هەموو كات پڕۆژە یاسای پێشكەشكردنی خزمەتگوزاریی زیاتر بۆ هاووڵاتیان پێشكەش كراوە.

 ڕێژەی بەرزی ئافرەت لە سیاسەتدا كاریگەریی گەورەی هەیە لە پرۆسەی بەرهەمهێنانی كۆمەڵگەی خۆشگوزەران و كامەراندا، كە ئەمە لە كۆمەڵگەی دیموكراتیشدا باڵاترە.

لێرەوە ئەگەر پێشنیاری پێویست بۆ بەپراكتیزەكردنی ئەم بۆچوون و پێشنیارانە بخەینە ڕوو، گرنگە ئەم هەنگاوانە هەڵبگرین:

1. گۆڕینی وێنەی ئافرەت لە ئەقڵییەتی پیاوسالاریی سیاسەتمەداری ناو حزبە سیاسییەكاندا.

2. گۆڕینی وێنەی ئافرەت لە ئەقڵییەتی كەلتووری پیاوسالاریی كۆمەڵگە و خێزاندا، لەبەر ئەوەی ئافرەتی سیاسەتمەدار لە ناو خێزانەكەی خۆیەوە كێشەی بۆ دروست دەكرێت.

3. چاوخشاندنەوە بە پڕۆگرامی پەروەردە، بۆ ئەوەی لە قوتابخانەی سەرەتاییەوە وێنەی ئافرەت بگۆڕێت بۆ وێنەیەك لە ئەقڵییەتی مرۆڤسالاریدا.

4. دووبارە تەفسیركردنەوەی ئایین لەبەر ڕۆشنایی فیكر و ئیجتیهادی زانا گەورەكانی ئایین، بەتایبەتیش زانا گەورەكانی ئایینی پیرۆزی ئیسلام لە كوردستان، كە ئەو توانایەیان هەیە و ئەو توانایەشمان لێ بینیون.

لە دوماهیشدا قسەكانم بە سەرنجێكی ئەرێنی لەسەر قسەكانی د.شیرین كۆتایی پێ دەهێنم، كە گوتی: «لە قورئاندا جیاوازیی مرۆیی لە نێوان ژن و پیاودا نییە»، كە بە تەواوەتی ئەو قسەیە ڕاستە و پەروەردگار خۆی دەفەرموێت (ئێمە ئێوەمان لە نێر و مێ دروست كردووە و كردوومانن بە گەل و هۆز، بۆ ئەوەی پێكەوە تەعاروف بكەن و باشترینیشتان لای خودا، ئاستی خوا پەرستیتانە).

ئەمە مانای ئەوەیە چۆن گەل و هۆزەكانی بە یەكسانی دروست كردووە، هەر دوو ڕەگەزی (نێرو مێ)شی وەك مرۆڤ بە یەكسانی دروست كردووە.