قوتابیان و لاوان لە نێوان ئەرك و دەستكەوت و بەرپرسیاریەتیدا

قوتابیان و لاوان  لە نێوان ئەرك و دەستكەوت و بەرپرسیاریەتیدا

 

 

دامەزراندنی یەكێتیی قوتابیان و یەكێتیی لاوانی دیموكراتی كوردستان ڕووداوێكی گرنگی ڕێكخراوەیی و سیاسییە لە كوردستاندا. بێگومان هەر پارتێكی سیاسی پێویستی بە ناوەندێك هەیە بۆ پێگەیاندنی كادر و ئامادەكردنیان بۆ بەڕێوەبردنی سیاسەتی حزب و بڵاوكردنەوەی بیروبۆچوونی حزب لە ناو خەڵكدا. پارتی دیموكراتی كوردستان لەو سەردەمەدا، دامەزراندنی ڕێكخراوی یەكێتیی قوتابیان و لاوانی بە پێویستییەكی هەنوكەیی زانیوە و لە كۆنگرەی سێیەمی خۆیدا لە شاری كەركووك ئەو بڕیارە گرنگەی داوە، بە پێویستی زانی لە ڕێگەی خەباتی مەدەنییەوە پەرە بە ڕێكخستنەكانی لە ناو قوتابخانەكان، شەقامەكان، سەندیكا، سەنتەر، ڕێكخراو، یەكێتی و كۆمەڵە هەروەزییەكان بدات و، لەو ڕێگەیەوە خزمەت بە شۆڕش و بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی كوردستان بكات.

یەكێتی قوتابیان و یەكێتی لاوانی دیموكراتی كوردستان لەو ساتەوە‌ی كە دامەزراون تا دەگات بە ئەمرۆ، ڕۆڵ و كاریگەرییەكی كارایان لە شۆڕشی مەزنی ئەیلوول و گوڵان و ڕاپەرین و پشتگیریكردنی دامەزراوە فەرمییەكانی هەرێمی كوردستان و شەڕی داعش و حەشدی شەعبی و.. هتد بینیوە. هەردوو ڕێكخراوەكە بە درێژایی مێژووی خەبات و تێكۆشانیان، هەمیشە بە بێ جیاوازی گوزارشتیان لە خواست و ویستی پێشەییانە و مافە ڕەواكانی قوتابیان و لاوان كردووە‌ و لەو كاروانەشدا وێڕای ڕۆڵی بەرچاویان، خاوەن دیدگە و بەرنامە و پلانی تۆكمە و بەرهەمدار بوون و مێژوویەكی شكۆمەندانەیان بۆ خۆیان و گەلەكەیان تۆمار كردووە. لێرەدا بە پێویستی دەزانین كە ڕۆڵی یەكێتی قوتابیان و یەكێتی لاوان لە چەند قۆناغ و ڕەهەندێكی جیاوازدا بخەینە ڕوو.

 دامەزراندنی یەكێتیی قوتابیان و لاوان

لە 18ی شوباتی ساڵی 1953 لەسەر ڕاسپاردە و ڕێنوێنی بارزانیی نەمر لە كۆنگرەی سێیەمی پارتی دیموكراتی كوردستان لە شاری كەركووك، بڕیار لە دامەزراندنی یەكێتی قوتابیان و لاوانی دیموكراتی كوردستان درا،‌ یەكێك لە ئامانجە سەرەكییەكانی دامەزراندنی یەكێتی قوتابیانی كوردستان ئەوە بوو كە خوێندن بگاتە هەموو ناوچەكانی كوردستان، بیرۆكەی یەكەم ئەوە بووە كە لە هەموو ناوچەكانی كوردستان قوتابخانە هەبێت، بیرۆكەی دووەم ئەوە بوو كە زانكۆیان هەبێت، بیرۆكەی سێیەم ئەوە بوو كە بە زمانی كوردی بخوێندرێت، پاشان بیر لەوە بكرێتەوە كە لە ئاستی خوێندنی باڵا و لە ئاستەكانی دیكەدا قوتابیی كورد پشكی هەبێت و ئامادەیی هەبێت و بە پێی پسپۆڕییەكانیان خزمەتی وڵاتەكەیان بكەن.

 گرنگیپێدانی بارزانیی نەمر بە ڕێكخراوی یەكێتیی قوتابیان و لاوان

دامەزراندنی ئەو دوو ڕێكخراوە زادەی تێفكرین و بیركردنەوە و ڕۆئیا و تێڕوانینی سەرۆكی رۆحیی نەتەوەی كورد مستەفا بارزانییە، پێناسەی بارزانیی نەمر كە بۆ قوتابیان و لاوان، ئەوەیە كە فەرموویەتی: «قوتابیان سەری ڕم و لاوان شوورەی پۆڵایینن لە شۆڕش و ڕاپەرینەكاندا»، ئەمەش هزری بارزانیی نەمر دەردەخات كە چەندە گرنگیی بە ڕۆڵی قوتابیان داوە‌ لە ناو بزووتنەوەی ڕزگاریخوازیی كوردستاندا، هەروەها ئەو فاكتە‌ش ڕوون بووەتەوە كە دامەزراندنی ئەو دوو ڕێكخراوە بۆ دووربینیی بارزانیی نەمر دەگەڕێتەوە، كە گرنگیی بە كاری ڕێكخراوەیی قوتابیان و لاوان داوە، لەلایەكی دیكەشەوە لە چوارچێوەی هەمان دووربینیدا بە واقیعی گرنگی بە قوتابیان و لاوان داوە كە ڕۆڵیان لە ناو سەركردایەتیی سیاسیی كوردستان و لە ناو پێكهاتەكانی دیكەی كۆمەڵگەدا هەبێت.

 ڕۆڵی یەكێتیی قوتابیان و لاوان لە ناوچە ئازادكراوەكانی شۆڕشدا

ڕێكخراوی یەكێتیی قوتابیان و لاوانی دیموكراتی كوردستان لەو سەردەمەی كە بەشێكی كوردستان ناوچەی ئازادكراوی شۆڕش بوو، هەوڵی ئەوەیان داوە، كە ناوەندەكانی خوێندن لە ناوچە ئازادكراوەكانی شۆڕش بكەنەوە،‌ بەو ئامانجەی منداڵانی كورد بێبەش نەبن لە پرۆسەی خوێندن، بەمەش توانییان یارمەتییەكی باشی خانەوادەی كادر و پێشمەرگەكان بدەن و نەهێڵن پرۆسەی خوێندن لەو ناوچانە بوەستێت.

 سەردەمی شاخ

قوتابیان و لاوان وەك پێشمەرگە لە سەردەمی شاخ بەشداربوون و لە كاتی نەبەردییەكانی پێشمەرگەدا،‌ هەوڵی گەیاندنی چەك و تەقەمەنی و خۆراكیان بە سەنگەرەكانی پێشمەرگە داوە، هاوكات لە بۆنە و یادە نەتەوەیی و نیشتمانییەكاندا ڕۆڵێكی كارایان هەبووە.

 خەباتی نهێنی

ڕێكخراوی یەكێتیی قوتابیان و لاوان لە شارەكاندا بە شێوەیەكی نهێنی كاری ڕێكخراوەییان ئەنجام داوە و توانیویانە ڕۆڵ ببینن لە هاندانی خەڵك بۆ شۆڕش و ببنە دەروازەیەك كە خەڵك لە ڕێگەیانەوە پەیوەندی بە شۆڕشەوە بكات، هاوكات لە ناوەندەكانی خوێندندا ئەو دوو ڕێكخراوە ڕۆڵیان هەبووە. لەو نێوەندەشدا ئەو ‌خۆپیشاندانانەی‌ كە لە 24ی نیسانی 1974 قوتابیانی زانكۆی سلێمانی لە قەڵادزێ و 24ی نیسانی 1982 قەڵادزێ و ساڵانی 1983 و 1986 لە زانكۆی سەڵاحەددین و دواتریش چەندین خۆپیشاندانی دیكە ئەنجام دران، ڕۆڵی ڕێكخستن و سەركردایەتیكردنی یەكێتیی قوتابیان و لاوانی تێدا دیار بوو، هاوكات لە دهۆكیش ئەو خۆپیشاندانەی كە لە قوتابخانەكانی برایەتی و كاوە ئەنجام دران‌، ڕێكخستنەكانی یەكێتی قوتابیان و لاوان هەڵسووڕێنەری ئەو ناڕەزایەتییانە بوون.

 قوربانیدانی ڕێكخراوی یەكێتیی قوتابیان و لاوان

لە ناو شارەكاندا كە ڕێكخستنەكانی یەكێتیی قوتابیان و لاوان ئاشكرا دەبوون، ڕووبەڕووی دەستگیركردن و لە سێدارەدان دەبوونەوە، بە نموونە شەهید ڕێبەر مەلا حوسێن لە ناو بەندیخانە جەستەی بزمارڕێژ كرابوو لە لایەن دەزگا داپلۆسێنەرەكانی ڕژێمەوە بە ئامانجی ئیعترافكردن، بەڵام تا ئەو كاتەی شەهید دەبێت، هیچ نادركێنێت، هەروەها دەتوانین ئاماژە بە كوردستان ساڵح و محەمەد عوبێد و لەیلا قاسم و هاوڕێكانیان بدەین، كە سەر بە ڕێكخستنەكانی یەكێتیی قوتابیان و لاوان بوون و دوای ئاشكرابوونیان لە كاری ڕێكخراوەییدا شەهید بوون و هەندێكیشیان تیرۆر كراون.

 پێگەیاندنی سەركردە

ڕێكخراوەكانی قوتابیان و لاوان هەر لە سەرەتای دامەزراندنیانەوە هەوڵی پێگەیاندنی كادر و سەركردەیان داوە، دەرئەنجامەكانی ئەوە دەردەخات كە زۆرترین كادری ئەم دوو ڕێكخراوە هەم لە ڕابردوو و هەم لە ئێستادا سەركردە بوون و هەن، چ لە سەر ئاستی عێراق و چ لەسەر ئاستی كوردستاندا. لەسەر ئاستی كوردستانیش هەموو ئەو حزبانەی كە ئێستا لە گۆڕەپانی سیاسیی كوردستاندان، بەتایبەت سەركردەكانی جیلی پێشوویان بە ڕاستەوخۆ، یان ناڕاستەوخۆ، ئەوانەن كە پەروەردەكراوی ناو ڕیزەكانی یەكێتیی قوتابیان و یەكێتیی لاوانی دیموكراتی كوردستان بوون و، لە ئێستادا‌ ئەو سەركردانە لە ناو هێز و لایەنە سیاسییەكانی كوردستان و دامەزراوە فەرمییەكانی هەرێمی كوردستان و عێراقدا ئەركی بەڕێوەبردنیان لەسەرشانە و دروستكەری بڕیارن.

 ڕاپەڕین

لە دوای ڕاپەرینی ساڵی 1991 ئەركە پیشەییەكانی قوتابیان و لاوان لە لایەك پاڵپشتیكردنی دامەزراوە فەرمییەكانی هەرێمی كوردستان بووە، لە لایەكی دیكەش بایەخدان بووە بە سیستەمی خوێندن، لە لایەكی دیكەشەوە پەرەدان بە تواناكانی لاوان بووە، بە شێوەیەك كە ئەو پەرەدانە هاوتەریب بێت لەگەڵ گۆڕانكارییەكانی سەردەم و خەڵكێك پێبگەیەنن كە پڕچەككراو بێت بە زانست و زانیاری و هۆشیاری و مەعریفە، بۆ ئەوەی لە داهاتوودا بتوانن ئەركی بەڕێوەبردنی ئەم وڵاتە لە ئەستۆ بگرن.

 پاڵپشتیكردنی قوتابیان لە پرۆسەی خوێندن

لە دوای ڕاپەرین، كاری ڕێكخراوەیی قوتابیان پێویستی بەوە هەبوو كە خۆیان بۆ شێواز و میتۆدێكی نوێ‌ لە ژیان و خەباتی زانستی و پەروەردەیی ئامادە بكەن، لەم نێوەندەشدا پێویستی بەوە بوو كە ئەم ڕێكخراوە یارمەتیی ناوەندەكانی خوێندن و هێنانە كایەی پەروەردەی دیموكراسی‌ بدەن، لەو كاتەدا كە هاووڵاتیانی كوردستان لەژێر هێڵی هەژاریدا بوون، كردنەوەی خولی بەهێزكردن و پێگەیاندن، چاپكردنی مەلزمە و دابینكردن و یارمەتیدانی بەشە ناوخۆییەكانی قوتابیان ئەو بۆشاییە گەورەیە بوو كە یەكێتیی قوتابیانی كوردستان لە ئەستۆی گرت و، توانی پێشەنگی ئەو ڕێكخراوە جەماوەری و پیشەییانە بێت لە خزمەتكردن بە چین و توێژەكانی كۆمەڵگە.

 خەباتی مەدەنی لە سەردەمی شار

لە بواری هەڵبژاردن و بڵاوكردنەوەی گیانی دیموكراسی لە كوردستاندا یەكێتیی قوتابیان و یەكێتیی لاوان هەر لە یەكەم هەڵبژاردندا ڕۆڵێكی پێشەنگانەیان هەبوو و داینەمۆی كەمپین و بانگەشەی هەڵبژاردنەكان بوون. لە ئەنجامدانی هەڵبژاردنی ساڵانەی ناو ناوەندەكانی خوێندن بۆ هەڵبژاردنی نوێنەری قوتابیان لە قوتابخانە و پەیمانگە و زانكۆكان بەشێك بوون لە پەرەدان بە كەلتووری دیموكراسی لە ناو شەقامی كوردیدا، هاوكات لاوانیش لە ناوەندەكانی ڕۆشنبیری و شانۆ و وەرزش و خولەكانی ڕۆشنبیری و ڕاگەیاندن و كردنەوەی یاریگەی وەرزشی و كردنەوەی كتێبخانەدا ڕۆڵێكی كارایان هەبوو و، ئەوەی ئێستا لەو بوارەدا بەدی هاتووە، بەرهەمی خەباتی ئەو تێكۆشەرانە بووە كە لەو دوو ڕێكخراوەدا كاریان كردووە. یەكێكی دیكە لە كارە سەرەكییەكانی ڕێكخراوی یەكێتیی قوتابیان و یەكێتیی لاوان بەرزكردنەوەی ئاستی ئینتمای نەتەوەیی بووە‌ لە لای تاكی كورد، یەكێتیی لاوان و قوتابیان لە چوارچێوە گشتییەكەدا خزمەتەكانیان تەنیا بۆ ئەو ئەندامانە نەبووە كە لە دەوری ئەو دوو ڕێكخراوە كۆبوونەتەوە، بەڵكو خزمەتەكانیان پەڕیوەتەوە بۆ ڕێكخراوەكانی دیكە و ئامانجی سەرەكییش لێی بەرزكردنەوەی ئینتیمای نیشتمانی و كەلتووری پێكەوەژیان و ڕێزگرتن لە بەها پیرۆزەكان بووە.

 یەكڕیزی

ڕێكخراوی یەكێتیی قوتابیان و یەكێتیی لاوان لە پێناو یەكڕیزیی گەلی كورد هەموو هەوڵێكیان داوە و ڕۆڵی گرنگیان لە نزیككردنەوەی لایەنە سیاسییەكاندا بینیوە، لەم نێوەندەشدا ڕێكخراوەكانی یەكێتیی قوتابیان و یەكێتیی لاوان لەگەڵ ڕێكخراوەكانی دیكەی سەر بە لایەنە سیاسییەكانی كوردستان‌، لە ڕابردوودا لێژنەیەكیان پێك هێنابوو كە سەرجەم ڕێكخراوەكان بە جیاوازیی ئایدیا و بیروبۆچوونەوە تێیدا ئەندام بوون، ئەو لێژنەیە وێڕای دانانی بەرنامە و میكانیزمی نوێ بۆ خزمەتكردنی لاوان و قوتابیان، لە كاتی ناكۆكیی نێوان لایەنە سیاسییەكانیش، لە ڕێگەی پێشنیارەوە هەوڵی زیادكردنی خاڵە هاوبەشەكان و كاڵكردنەوەی خاڵە ناكۆكەكانی نێو هێزە سیاسییبەكانیان دەدا و بەشێك لەو هەوڵانەشیان كاریگەریی ئەرێنی هەبوو.

 ئەركی یەكێتیی قوتابیان لە داهاتوودا

1. پێویستە یەكێتی قوتابیان كوردستان نەخشەڕێگەیەكی گەورەی هەبێت بە پێی هەلومەرجی ئێستا، كە گونجاو بێت لەگەڵ خواستی قوتابی و ئەو پێشكەوتن و گۆڕانكارییانەی كە لە ناو سیستمەكانی خوێندن و پرۆسەی خوێندن هەیە و، خەون و حەز و ئارەزووەكانی قوتابی بۆ پرۆسەی خوێندن لەبەرچاو بگیرێت، بۆ ئەوەی دواڕۆژی خۆی بە باشترین شێوە دیاری بكات.

2. یەكێتیی قوتابیانی كوردستان بە وردی كار لە سەر دەستنیشانكردنی كەموكووڕییەكان لە ناو سیستەمی پەروەردە و فێركردن و خوێندن و خوێندنی باڵا بكات و چارەسەرییەكانیش بخاتە ڕوو.

3. یەكێتیی قوتابیان بە بەردەوام كار لە سەر ئەوە بكات لە ڕێگەی ئەنجامدانی توێژینەوە و لە ڕێگەی ئەنجامدانی ڕاپرسییەوە هەوڵ بدات ڕای قوتابی وەربگرێت.

4. لە ڕێگەی لایەنە پەیوەندیدارەكانەوە كار لەسەر هێنانەكایەی سیستەمی بۆلۆنا بكات، بە شێوەیەك بێت كە قوتابی لە ناو ناوەندەكانی خوێندن چەق یان سەنتەری گرنگیپێدان بێت، لە هەموو ئەو وڵاتانەی كە سیستەمێكی پەروەردەی پێشكەوتوو و سەركەوتوویان هەیە، قوتابی چەقی گرنگیپێدانە، ڕای قوتابی لە هەر گۆڕانكارییەكدا كە دەكرێت بە هەند وەردەگیرێت، ئەمەش زەمانەتی ئەوە دەكات كە سیستمەكە بەرەو پێشتر بچێت، كاتێك قوتابی چەقی گرنگیپێدان بێت، خۆی زیاتر هەست بە ئازار دەكات و كاتێكش ڕای وەردەگیرێت، بێگومان دەخرێتە بەردەم بەرپرسیاریەتییەك، بۆ ئەوەی پاڵپشتیی پرۆسەكە و سیستمەكە بكات.

 ئەركی یەكێتیی لاوانی دیموكراتی كوردستان لە داهاتوودا

1. پێویستە یەكێتیی لاوانی دیموكراتی كوردستان هەر وەك چۆن لە ڕابردوو كاریان لەسەر بەرزكردنەوەی ئینتیمای نیشتمانی كردووە، بە هەمان ڕیتم و بگرە زیاتر بایەخ بەو هەستە بدەن و نەوەكانی داهاتوو بە خۆشەویستیی نیشتمان و پاراستنی دەستكەوتەكانی كوردستان و ڕێزگرتن لە بەها پیرۆزە ئایینی و نەتەوەییەكان گۆش بكەن.

2. پێویستە بایەخ بە حەز و ئارەزووەكانی لاوان بدەن، كە خۆی لە كردنەوە و بایەخدان بە یانە و كێبڕكێ‌ وەرزشییەكاندا دەبینێتەوە، هەروەها بایەخ بە ئەنجامدانی كۆڕ و سیمینار و وۆركشوپ و كردنەوەی سەنتەری ڕۆشنبیری لە شار و شارۆچكە و شارەدێیەكان بدەن‌.

3. پێویست بە ئەنجامدانی توێژینەوەی زانستی هەیە كە ئاخۆ یەكێتیی لاوان تا چەند گرنگ بوون لە پێگەیاندن و بەرزكردنەوەی ئینتیما و ڕۆڵیان لە ناو كایەكانی دەسەڵاتداری لە هەرێمی كوردستان و لە نێو حزبە سیاسییەكان و كۆمەڵگەدا لە چ ئاستێكدا بووە، بەمەش دەردەكەوێت كە بە كردەیی لیڤڵ و كێرڤی لە چ ئاستێكە لە بواری پێگەیاندندا.

بە شێوەیەكی گشتی ئەم دوو ڕێكخراوە هەر لە سەرتای دامەزراندنیانەوە ئەركی قورسیان لەسەر شان بووە و دامەزراندنیان دەستكەوتێكی دیكەی گرنگ و بایەخداری بزووتنەوەی ڕزگاریخوازیی كوردستان بوو‌ە و، خاوەن سەنگ و توانایەكی لەبن نەهاتووی پێشكەوتن و شارستانیەتن و، هەرگیز لە تێكۆشان نەسرەوتوون و بوونەتە قوتابخانە و مەكۆی پێگەیاندنی دەیان سەركردە و كادری لێوەشاوە و دڵسۆز و خەمخۆر بۆ گەڵ و نیشتمان.

 

Top