هەڵبژاردنی شوێن بۆ گەیاندنی پەیامی گرنگ و چارەنووسساز، یەكێكە لە تایبەتمەندییە گرنگەكانی كەسایەتیی دەوڵەتمەداری سەركەوتوو، ئەو شوێنەش كە دیاری دەكرێت بۆ گەیاندنی ئەو پەیامە گرنگە نیشتمانی و چارەنووسسازە، لە تێڕوانینی تێكڕای خەڵكی ئەو وڵاتە جۆرە پیرۆزییەكی هەیە كە هیچ هاووڵاتییەك نكۆڵی لێ ناكات.

 لە ساڵی 2009 و لە دوای سووتاندنی «وۆڵ ستریت لە نیویۆرك» لە لایەن هەوادارانی «ئاهەنگی چا –Tea Party»وە، باراك ئۆباما كەپیتاڵ هۆڵی هەڵبژارد و، لە 200ـەمین ساڵیادی «ئەبراهام لینكۆڵن»دا ئەو پەیامەی بە گەلی ئەمریكا ڕاگەیاند كە گەلی ئەمریكا پێویستی بە دووبارە بونیادنانەوەی ئەو ئیرادەیە هەیە كە پێشتر ئەو سەرۆكانە لە ئاسمانی تەمومژاویدا توانیویانە بڕیار بدەن و پەنجەرەی ڕووناكی بۆ گەلەكەیان بكەنەوە. هەروەها «جیمس ماتیس» وەزیری بەرگری لە ئیدارەی ترەمپ، بۆ ئەوەی ئەو پەیامە چارەنووسسازە سەبارەت بە گرنگیی هاوپەیمانەكانی ئەوبەری ئەتڵەسی بە گەلی ئەمریكا بگەیەنێت، ئەو گۆڕستانەی هەڵبژارد كە «تەرمی سەربازانی ئەمریكی و هاوپەیمانانی پێكەوە لێ نێژرابوو» و لە پەیامەكەیدا ڕایگەیاند «شكۆ و گەورەیی ئێمە بە تەنیا بەرهەمی ئیرادەی ئەمریكییكەكان نییە، بەڵكو بەرهەمی ئیرادەی هاوبەشی ئێمە و هاوپەیمانەكانمانە و دەبێت ئەو هاوپەیمانیەتییەش بپارێزرێت.

لەسەر ئەم بنەمایە ئەگەر سەیری پەیامەكانی هەفتەی ڕابردووی نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان بكەین، ئەوا ڕاشكاوانە دەگەینە ئەو دەرەنجامەی، ڕاستە هەردوو پەیامەكەی جێگەی دڵخۆشیی هەموو گەلی كوردستان بوو، هەوڵێكیش بوو بۆ دووبارە دروستكردنەوەی زمانی لێكتێگەیشتن لە نێوان لایەنە سیاسییەكانی كوردستان و پاشانیش ئاراستەكردنی پەیامێكی لۆژیكانە بۆ حكومەتی عێراق، دەروازەیەكی گرنگی لە بەردەم «بەڕێوەبردنێكی ساردی تەنگژەكان بەرەو وەرچەرخانێكی گەرمی تەنگژەكان» كردەوە، بەڵام هەڵبژاردنی دوو شوێن و دوو بۆنەی هاوشێوە «كۆلێژی سەربازیی قەڵاچوالان و كۆلێژی سەربازیی زاخۆ و دوو بۆنەی هاوشێوە -دەرچوونی خولی ئەفسەرانی پێشمەرگە-»، بوونە دوو فاكتەری گرنگ بۆ ئەوەی پەیامەكانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان وەك پەیامێكی نیشتمانی و نەتەوەیی قەناعەت پێكەر و لایەنە سیاسییەكان لەسەر یەك مێز كۆبكاتەوە، دڵنیاشین دەبێتە دەوازەیەكی گرنگیش بۆ ئەوەی حكومەتی فیدڕاڵی عێراقیش بە هەنگاوی ئەرێنی بۆ چارەسەری كێشەكانی لەگەڵ هەرێمی كوردستان بێتە پێشەوە.

لێرەوە ئەم دێڕانە هەڵوەستە لەسەر ئەوە ناكات لەناو پەیامەكەی سەرۆكی هەرێمی كوردستان چی نووسراوە، بەڵكو زیاتر هەڵوەستە لەسەر ئەوە دەكات لە هەر دوو بۆنەی «دەرچوونی خولی ئەفسەرانی پێشمەرگە»، سەرۆكی هەرێمی كوردستان مەبەستی بوو چی بە پارتی و یەكێتی بڵێت؟ چی بە لایەنە سیاسییەكانی دیكە و تێكڕای خەڵكی كوردستان بڵێت؟ وەڵامی ئەم دوو پرسیارە بە چەند خاڵێك دەدەینەوە.

1. سەرۆكی هەرێمی كوردستان بە هەڵبژاردنی ئەو بۆنە نیشتمانییە پیرۆزە (دەرچوونی خولی ئەفسەرانی پێشمەرگە)، هەوڵیدا وەك دامەزراوەیی دەوڵەتی هەنگاو بۆ چارەسەركردنی كێشەكانی نێوان «پارتی و یەكێتی» و دابڕانی كۆی لایەنە سیاسییەكان لە زمانی دایالۆگ هەڵبگرێت.

2. پێی گوتین: هێزی پێشمەرگەی كوردستان، هێزێكی دامەزراوەیی دەوڵەتییە و هێزی هیچ لایەنێكی سیاسی نییە، لەسەر ئەمەش ڕاشكاوانە گوتی: «دەبێت پارتی و یەكێتی بە باوەڕ و بێ پەشێمانبوونەوە ئەو بڕیارە بدەن كە دەستی حزب لەسەر پێشمەرگە هەڵبگرن»، ئەمەش پەیامێكی ڕوون بوو كە هێزی پێشمەرگەی كوردستان نابێت تێكەڵاوی كێشە سیاسییەكان بكرێن و، نابێت هیچ لایەنێكی سیاسی بۆ چارەسەركردنی كێشە سیاسییەكانی نێوخۆیان بیر لە بەكارهێنانی هێزی سەربازی بكەنەوە، هەروەها پەیامێكیشی ئاراستەی حكومەتی فیدڕاڵی عێراق كرد، بەوەی ئەركی هێزی پێشمەرگەی كوردستان پاراستنی تەواوی سەروەریی دەوڵەتی عێراقە و دەبێت وەك بەشێك لە دامەزراوەی بەرگریی عێراق سەیر بكرێت و ماف و شایستەكانی پارێزراو بێت.

3. لە قەڵاچوالانەوە پێی گوتین: «ئەم كۆلێژە سەربازییە یادگارێكی گرنگی سەرۆك مام جەلالە»، لە زاخۆوە پێی گوتین: «ئەم كۆلێژە سەربازییە هەر لە سەرەتای دامەزراندنییەوە جێگەی بایەخی سەرۆك بارزانی بووە، ئێمە بەناوی خۆمان و ئێوەشەوە سوپاسی سەرۆك بارزانی دەكەین و هەروەها پیرۆزبایی 60 ساڵەی پێشمەرگایەتی لە سەرۆك بارزانی دەكەین و خزمەتی جەنابیان بۆ بزاڤی ڕزگاریخوازیی كوردستان پیرۆز دەنرخێنین». لەم دوو پەیڤەدا سەرۆكی هەرێمی كوردستان پێی گوتین: جارێكی دیكە پێویستمان بە ئیرادە و لێكتێگەیشتنی لۆژیكانەی سەرۆك بارزانی و سەرۆك مام جەلال هەیە، ئەو كێشانەی ئێستا هەمانە لە غیابی ئەو لێكتێگەیشتنە دروست بوون و دەبێت بگەڕێینەوە بۆ ئەو لێكتێگەیشتنە و، گرنگە سەرۆك و سەركردایەتیی ئێستای یەكێتی نیشتمانی كوردستان ئیرادە و لێكتێگەیشتنی لۆژیكانەی سەرۆك مام جەلال بە زیندوویی بهێڵێتەوە و نەخشەی ڕێگەیان بێت.

4. لە قەڵاچوالان پێی گوتین: «بۆ كەمكردنەوەی ناكۆكییە سیاسییەكان ‏و كاریگەرییەكانی لەسەر بارودۆخی ‏كوردستان، ئێمە وەك ئەركی یاساییی ‏خۆمان لە سەرۆكایەتیی هەرێمی كوردستان بۆ چارەسەر هەوڵمان داوە و ‏هەوڵ دەدەین. ‏بەردەوام لەگەڵ هەموو لایەنەكان ‏گفتوگۆمان كردووە و دەیكەین. ‏بە خۆشحاڵییەوە دەڵێم ئێستا زەمینەیەك ‏هاتووەتە پێشەوە بۆ نەرمی نواندن و ‏گفتوگۆ لەگەڵ یەكتر، شەڕی ‏ڕاگەیاندنیش هەندێك كەم بووەتەوە»‏، ئەمەش مانای ئەوەیە لەو بۆنەیەوە دڵنیای كردینەوە كە زەمینەیەكی لەبار بۆ نەرمی نواندن و گفتۆگۆ لەگەڵ یەكتری هاتووەتە ئاراوە، ئەم زەمینەیەش بە ڕێگەی دامەرزاوەیی دەوڵەتی «سەرۆكایەتی هەرێمی كوردستان» هەوڵی بۆ دراوە. سەرۆكی هەرێمی كوردستان لە 22ی ئایار ئەم پەیامەی بە گەلی كوردستان لە قەڵاچوالانەوە ڕاگەیاند و، چوار ڕۆژ دوای ئەم بەروارە و لە 26ی ئایار لە زاخۆوە ئاكامی ئەو هەوڵانەی پێی ڕاگەیاندین و گوتی: « دوێنێ (25ی ئایار) كۆبوونەوەیەكی باش لە نێوان یەكێتی نیشتمانی كوردستان و پارتی دیموكراتی كوردستان بەڕێوەچوو، بە پشتیوانیی خوا هەر لەم ماوەیەدا زنجیرەیەك كۆبوونەوەی دیكە دەبینین، بە هیوای ئەوەین بگەینە ڕێككەوتنێكی باش و سەقامگیری و خۆشگوزەرانی بۆ میللەتی خۆمان دابین بكەین. زۆر پێویستە تاك بە تاكی خەڵكی كوردستان پشتیوانیی ئەم ئاراستەیە بكەن و، من ئێوە پشتڕاست دەكەمەوە كە هیچ كێشەیەك لە هەرێمی كوردستاندا نییە كە ئێمە نەتوانین بە پێكەوە دانیشتن چارەسەری نەكەین»، ئەم دڵنیاكردنەوەی سەرۆكی هەرێمی كوردستان بەوەی هیچ كێشەیەك لە نێوان لایەنە سیاسییەكانی كوردستاندا بوونی نییە كە بە ڕێككەوتن چارەسەر نەكرێت، ڕەهەندێكی قووڵتری هەیە و پەیوەستە بە كۆی ئەو كێشانەی كە لەسەر ئاستی هەرێمی كوردستان و پرۆسەی سیاسیی عێراقدا لە نێوان لایەنە سیاسییەكان بە گشتی و پارتی دیموكراتی كوردستان و یەكێتی نیشتمانی بەتایبەتی بوونی هەیە و، ئاماژەیەكی ڕاشكاوانەیە بۆ ڕێككەوتنی پارتی و یەكێتی لەسەر پرسی بەشداربوونیان لە حكومەتی داهاتووی عێراق، ئەم ئاماژە ڕوونەش لەو پەیڤەی سەرۆكی هەرێمی كوردستان دەخوێندرێتەوە كە بەمجۆرە ئاماژەی پێ كرد: «ناكۆكیی لایەنە سیاسییەكان لە بەغدا كاریگەریی خراپی لەسەر هەموو عێراق و هەرێمی كوردستانیش هەبووە و، ناكۆكیی نێوان حزبەكانیش لە هەرێمی كوردستان كێشەی زیاتری بۆ پرۆسەی سیاسیی عێراق دروست كردووە، هەر بۆیە هەموو هەوڵێك بۆ ڕێككەوتنی سیاسی لە بەغدا و هەولێر تەواوكاری یەكترین»، ئەمەش مانای ئەوەیە سەرۆكی هەرێمی كوردستان لەوە دڵنیایە كە پارتی و یەكێتی دەتوانن بە لێكتێگەیشتن هەموو كێشەكانی نێوانیان چارەسەر بكەن، بە كێشەی پۆستی سەرۆك كۆماریشەوە كە ئێستا بووەتە ئاستەنگێك بۆ چەقبەستنی پرۆسەی سیاسیی عێراق و چەقبەستنی سیاسی لەناو پرۆسەكەدا.

 بەغدا بە چ چاوێك سەیری هەرێمی كوردستان دەكات؟

سەرۆكی هەرێمی كوردستان لە پەیامەكەیدا لە هەر دوو بۆنەی «خولی دەرچووانی ئەفسەرانی پێشمەرگە لە قەڵاچوالان و زاخۆ»، پەیامێكی لۆژیكانەی دەوڵەتمەدارانەی ئاراستەی حكومەتی عێراق كرد و جەختی لەسەر ئەوە كردەوە، سەروەریی هەرێمی كوردستان تەواوكاری سەروەریی دەوڵەتی فیدڕاڵی عێراقە و هێزی پێشمەرگە سەروەریی عێراق دەپارێزێت، بەڵام ئەو پرسیارە گرنگەی لە پەیامەكەیدا لە كۆلێژی سەربازیی زاخۆ ورووژاندی، كە دەبێت حكومەتی فیدڕاڵی عێراق وەڵامی گەلی كوردستان بداتەوە، ئەم پرسیارە بوو: «ئایا بەغدا بە چ چاوێك سەیری هەرێمی هەرێمی كوردستان دەكات؟ لەمبارەوە سەرۆكی هەرێمی كوردستان گوتی: «لێرەوە من دەمەوێت داوا لە حكومەتی فیدڕاڵی عێراق و هەموو دەسەڵات و دامەزراوەكانی فیدڕاڵی عێراق بكەم، بە چاوی تەواوكار و هاوبەش سەیری هەرێمی كوردستان بكەن، چونكە ئێمە هەموو یەكین و، لە سەركەوتن و شكستی ئێمەش هاوبەشن و، پاراستن و بەرژەوەندی و پێكەوەژیانی ئێمە لە هەموو دەڤەرەكانی عێراق وەك یەكە و ئەركی حكومەت و دامەزراوەكانی فیدڕاڵییە لە عێراقدا بە پلەی یەكەم، كە خەڵكی عێراق پێویستی بە ئارامی و پێشكەوتن هەیە و بە هیچ شێوەیەك حەز لە كێشەی زیاتر ناكەن، لەبەر ئەوە نابێت بەغدا لەو باوەڕەدا بێت كە بێدەسەڵاتكردنی هەرێمی كوردستان كارێكی باشە».

ئەم پەیڤانەی سەرۆكی هەرێمی كوردستان لەگەڵ ئەوەی وەك داخوازی ئاراستەی حكومەت و دامەزراوە فیدڕاڵییەكانی عێراقی دەكات، لە هەمانكاتدا هۆشدارییەكە بەوەی ئەگەر دەستووری عێراق جێبەجێ نەكرێت، ئایندەی عێراق ڕۆشن نابێت و، لە هەمانكاتدا هەوڵەكانی حكومەت و دامەزراوە فیدڕاڵییەكانی عێراق بۆ پێشێلكردنی مافە دەستوورییەكانی گەلی كوردستان كارێكی خراپە و دەبێت بەغدا بە هۆش خۆی بێتەوە كە هەوڵەكانی بۆ لاوازكردن و لێسەندنەوەی دەسەڵاتە دەستوورییەكان لە هەرێمی كوردستان كارێكی باش نیە، ئەمەش بەو مانایەی ئەگەر ئەو دەسەڵاتە دەستوورییانە لە هەرێمی كوردستان بسەندرێتەوە، ئەسڵەن كۆی سیستمی فیدڕاڵی عێراق دەكەوێتە مەترسییەوە و كێشەی زیاتر بۆ هاووڵاتیانی عێراق لە هەموو دەڤەرە جیاوازەكان دروست دەبێت.

لەسەر ئەم ئاراستەیە سەرۆكی هەرێمی كوردستان داوایەكی دیكە ئاراستەی حكومەتی عێراق دەكات، ئەگەر ڕێگە ڕاستەكە بگرن كە لە دەستووردا هاتووە و هەرێمی كوردستان بە بەشێك لە عێراق دەزانن، دەبێت كێشەكانتان لەگەڵ هەرێمی كوردستان چارەسەر بكەن و كێشەی دیكەی بۆ دروست نەكەن. هەر لەم بارەیەوە دەڵێت: «من لێرە داوا لە بەغدا دەكەم، ئەگەر بە جددی بەغدا، هەرێمی كوردستان وەك بەشێك لە عێراق دەبینێت، ئەگەر بەغدا هاووڵاتیانی هەرێمی كوردستان وەك بەشێك لە هاووڵاتیانی عێراق دەبینێت، دەبێت بە زووترین كات ئەو كێشانەی لە نێوان هەرێمی كوردستان و بەغدا هەیە، چارەسەر بكات، نابێت و دروست نییە هاووڵاتیانی هەرێمی كوردستان وەك بەشێك لە عێراق، هەموو سەری مانگێك لە دڵەڕاوكێدا بن، بەوەی ئایا بودجەی لە عێراقەوە بۆ دێت یان نە..پەیامی من بۆ دەسەڵاتدارانی عێراق ئەوەیە ئەم پرسانە كۆتایی پێ بهێنن، ئەگەر ئێوە دەتانەوێت هاووڵاتیانی هەرێمی كوردستان بەشێك بن لە عێراق، كۆتایی بەو گوشارانە بهێنن كە لە بەغداوە دەكرێتە سەر هەرێمی كوردستان. من لەو باوەڕەدام كە ئێمە پێكەوە ئەو دەرفەتەمان هەیە هەموو كێشە و ئاریشەكان لەسەر مێزی گفتوگۆ لەگەڵ بەغدا چارەسەر بكەین، ئێمە جددییەتمان دەوێت، لەبەر ئەوەی حكومەتی هەرێمی كوردستان جددییە لەسەر ئەوەی ئەو كێشە و ئاریشانە لەسەر مێزی گفتوگۆ و لەسەر بنەمای دەستووری عێراق چارەسەر بكات».

ئەم پەیامەی سەرۆكی هەرێمی كوردستان بۆ حكومەت و تەواوی دامەزراوە فیدڕاڵییەكانی عێراق، ئاماژەیەكی ڕوونە بۆ ئەو گوشارە گەورەیەی لە دوای پرۆسەی هەڵبژاردنی ئۆكتۆبەری 2021ـەوە و لە سەرەتای ئەمساڵەوە (2022) دەكرێتە سەر هەرێمی كوردستان بەتایبەتی بڕیاری بەناو «دادگای فیدڕاڵی» كە لە چوارچێوەیەكی سیاسیدا یاسای نەوت و گازی هەرێمی كوردستانی ڕەت كردەوە كە بە پێچەوانەی دەستووری عێراقە و دەسەڵاتی بەرێوەبردنی نەوت و گازی، وەك دەسەڵاتێكی حەسریی حكومەتی فیدڕاڵی لە قەڵەم دا، ئەمە لە كاتێكدایە كە لە ناو دەستووری عێراقی 2005 دەسەڵاتی بەڕێوەبردنی هەردوو سێكتەری نەوت و گاز لە ناو دەسەڵاتە حەسرییەكانی فیدڕاڵی هاتوونەتە دەرەوە و لەگەڵ هەرێمەكاندا بەش كراون، بۆیە لەم ڕاستەوە سەرۆكی هەرێمی كوردستان، داوای وەڵامێكی ڕاست و ڕەوان لە حكومەت و دامەزراوە فیدڕاڵییەكانی عێراق دەكات كە پێمان بڵێن «ئایا هەرێمی كوردستان بە بەشێك لە عێراق دەزانن؟ ئایا هاووڵاتیانی كوردستان بە بەشێك لە هاووڵاتیانی عێراق دەزانن؟

سەرۆكی هەرێمی كوردستان زۆر بە باشی لەو تێڕوانینە شۆڤینییانە تێدەگات كە خەون بە لاوازبوون و نەمانی هەرێمی كوردستانەوە دەبینن، ئەمە نەك لە ئێستا بەڵكو 20 ساڵی پێش ئێستا و پێش ڕووخانی ڕژێمی پێشوو و، لە ساڵی 2002 و لە میانەی كۆنگرەی «كورد كلیلی سەقامگیریی عێراق» لە واشنتۆنەوە هۆشداری بە هەموو سەركردەكانی ئۆپۆزسیۆنی عێراق دا و لە پەیامەكەیدا پێی ڕاگەیاندن: «كلیلی سەقامگیریی عێراق چارەسەركردنی كێشەی كورد و دداننانە بە مافە ڕەواكانی لە عێراقدا، دەسەڵاتدارانی بەغدا هەر لە دامەزراندنی دەوڵەتی عێراقەوە هەموو سەروەت و سامانی عێراقیان كردووەتە چەك و تەقەمەنی بۆ ئەوەی كوردستانی پێ سەركوت بكەن، بەڵام دەركەوت نەتانتوانی، بۆیە باشترین ڕێگە بۆ ئەوەی عێراق دەوڵەتێكی بەهێز بێت و گەلانی عێراق بە خۆشگوزەرانی بژین، ئەوەیە كە كێشەی كورد چارەسەر بكەن».

ئەگەر سەرنج بدەین، سەرۆكی هەرێمی كوردستان 20 ساڵ پێش ئێستا لە واشنتۆنەوە ئەم پەیامەی بە سەركردەكانی ئۆپۆزسیۆنی عێراقی ڕاگەیاند و ڕووبەڕوو پێی گوتن ناتوانن ددان بە مافە ڕەواكانی گەلی كوردستاندا نەنێن، ئەمڕۆ لە كۆلێژی سەربازیی زاخۆوە هەمان پەیام ئاراستەی دەسەڵاتدارانی بەغدا دەكات و ڕووبەڕوو پێیان دەڵێت، ئەگەر مافە دەستوورییەكانی هەرێمی كوردستان جێبەجێ نەكەن، ئەوا عێراق نەك ئارام و سەقامگیر نابێت، بەڵكو عێراق ئێستا چەند كێشەی هەیە، كێشەی گەورەتری بۆ زیاد دەكەن.