لە دوای خۆپیشاندانەكانی ئۆكتۆبەری 2019وە، عێراق شكۆی دەوڵەت و شەرعییەتی دەسەڵاتی سیاسی لە دەست داوە و، ماوەی زیاتر لە سێ ساڵە كەوتووەتە ناو بازنەیەكی گەورەی پاشاگەردانی و قۆناخی پێش دەوڵەتەوە، ئەوەشی كە چاودێری سیاسی تووشی سەرسامی دەكات، بەشێك لە هێزە سیاسییەكان بە تایبەتی «ئیسلامی سیاسیی شیعە» پشتگیری لەو پاشاگەردانی و قۆناخی پێش دەوڵەتە بۆ عێراق دەكەن و، بەشێكیش لە هەوڵی ئەوەدان شكۆ بۆ دەوڵەت بگەڕێتەوە و عێراق ببێتەوە بە دەوڵەتێكی دەستووری «فیدڕاڵی و فرەیی و پەرلەمانی» و كۆتایی بە نەهەماتییەكانی گەلانی عێراق بهێنرێت و زەمینەیەك بۆ بونیادنانەوە و ژیانێكی خۆشگوزەران دروست بكرێت، بەڵام وەك لە ماوەی سێ ساڵی ڕابردوو بینیمان بەشێك لەو لایەنانەی «ئیسلامی سیاسیی شیعە» ڕۆژ لە دوای ڕۆژ شكۆی دەوڵەت و دامەزراوەكانی دەوڵەت دەشكێنن و هەموو دامەزراوەكانی دەوڵەتیان كردووە بە ئامرازێك و بۆ بەدیهێنانی مەرامەكانی خۆیان بەكاری دەهێنن، كە درێژەدانە بە قۆناخی نادەوڵەتی و داماڵینی شەرعییەت لە دەسەڵاتی عێراقدا.

لە ناو ئەم بازنە بۆشەی ناسەقامگیری و پاشاگەردانیی سیاسیدا، هەر چۆنێك بوو، توانرا لە ئۆكتۆبەری ڕابردوو هەڵبژاردنی پێشوەختە ئەنجام بدرێت و، لەم هەڵبژاردنەدا گەلی عێراق سزای ئەو لایەنە «ئیسلامییە شیعەیانەیان» دا كە هۆكاری دروستبوونی ئەو بارودۆخە بوون و مەبەستیان بوو عێراق هەر لە قۆناخی پیش دەوڵەتدا بمێنێتەوە و، بە كردەیش لە سەر سندوقەكانی دەنگدان ئەمەیان ئەنجام دا، بەڵام ئەوە بۆ ماوەی نزیكەی شەش مانگ دەچێت، دوای ئەنجامدانی ئەم هەڵبژاردنە، هەتا ئێستا عێراق لەناو قۆناخی پێش دەوڵەت و بۆشایی دەستووریدا دەخولێتەوە و بە هەموو شێوەیەك هەوڵ دەدەن ئەم بارودۆخە گۆڕانكاری بەسەردا نەیەت و، هەموو دامەزراوەكانی دەوڵەتیان كردووە بە ئامرازی دەستیان بە «دادگای فیدڕاڵی»شەوە بۆ ئەوەی ئەو بارودۆخە بەو شێوەیە بمێنێتەوە كە خۆیان مەبەستیانە.

لە دوای هەڵبژاردنی ئەم جارە چەند لایەنێكی سیاسیی عێراقی «كورد و سوننە و شیعە» ڕاشكاوانە گەیشتنە ئەو قەناعەتەی كە بەو شێوەیە حوكمڕانی ناكرێت كە ئەو لایەنانەی «ئیسلامی سیاسیی شیعە» لە دوای 2003وە هەتا ئێستا درێژەیان بە حوكمڕانیی عێراق داوە و، ڕۆژ لە دوای ڕۆژیش عێراقیان زیاتر كاول كردووە و هیچ خزمەتگوزارییەك بۆ هاووڵاتیان دابین نەكراوە، بۆیە داوایان كرد، ئیدی كاتی ئەوە هاتووە ئەو شێوازی حوكمڕانییە كۆتایی پێ بهێنرێت و شێوازیكی تازە بۆ خزمەتی هاووڵاتیان پیادە بكرێت.

ئەم هەنگاوە بووە سەرەتای ناكۆكی و ململانێیەكی گەورە لە نێوان دوو بەرەدا، یەكەمیان «هاوپەیمانیی زۆرینەی نیشتمانی و دووەمیان ئیتاری تەنسیقی شیعە»، لە ناو ئەم ململانێیەدا جیا لەوەی پەنا بۆ كاری تیرۆریستیی زۆر ترسنۆكانە دژی ئەو هاوپەیمانییەی زۆرینەی نیشتمانی برا، لە بەرامبەردا پەنا بۆ بە «سیاسیكردنی دادگای فیدڕاڵی» برا و چەندین بڕیاری یاساییان بە تامی سیاسی دەركرد و، تا گەیشتە ئەوەی لە كۆبوونەوەی ڕۆژی 26ی ئاداری ڕابردوو، بە پەنابردن بۆ «سێیەكی پەكخەر» كۆبوونەوەی پەرلەمانیان بۆ هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار پەك خست. ئەم پەكخستنە پرۆسەی سیاسیی عێراقی بە ڕووی هەموو ئەگەرەكاندا واڵا كردووە و چاودێری سیاسی گەشبین نییە لە ماوەی دوو سێ ڕۆژدا هەتا ڕۆژی چوارشەممەی داهاتوو (30ی ئایاری 2022) ئەو ئاستەنگانە چارەسەریان بۆ بدۆزرێتەوە و پرۆسەكە بكەوێتەوە سەر سكەی خۆی و، لێرەدا ئاماژە بە چەند ئەگەرێك دەكەین:

1. وەك بە ڕاشكاوی لە دیمانەكەی شەوی 16/17 ی ئاداری ڕابردووی نووری مالیكی سەرۆكی لیستی «دەوڵەتی یاسا» گوێمان لێ بوو، داواكاری ئیتاری تەنسیقی شیعەش پێش هەموو شت ڕاگەیاندنی فراكسیۆنی گەورەی شیعەیە، پاشان دروستكردنی هاوپەیمانی لەگەڵ پێكهاتەكانی دیكە بۆ پێكهێنانی حكومەتی داهاتووی عێراق، خۆ ئەگەر ئەمە داواكارییان نەبوایە، ئەوا چۆن پۆستی سەرۆكی پەرلەمان پشكی «عەرەبی سوننە» لە پەرلەمان یەكلایی بۆوە، ڕۆژی شەممەی ڕابردووش پۆستی سەرۆك كۆمار كە پشكی «كوردە» یەكلایی دەبووەوە، بەڵام ئەمەشیان كردە ئامرازێك بۆ ئامانجە سیاسییەكانی خۆیان.

2. ئەگەر پێكهێنانی كوتلەی گەورەی شیعە پێش هەر شتێكی دیكە و بۆ ئەوەی شیعە كوتلەی گەورە لە دەست نەدات، ئەگەرێكی نیمچە مەحاڵە و گومان دەخاتە سەر شەرعییەتی سەرۆكایەتیی پەرلەمان، لە بەر ئەوەی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیی پەرلەمان بەرهەمی «هاوپەیمانیی سێ قۆڵی زۆرینەی نیشتمانی»یە، هەر بۆیە ئەگەر لایەنەكانی ئیتاری تەنسیقی شیعە بیانەوێت تەیاری سەدر لەو هاوپەیمانییە بهێننە دەرەوە و بیكەن بە بەشێك لە هاوپەیمانیی زۆرینەی شیعە، ئەمە مانای ئەوەیە هاوپەیمانیی سێ قۆڵی زۆرینەی نیشمانی «هاوپەیمانی ڕزگاركەری نیشتمانی ئێستا» هەڵبوەشێتەوە و، ئەمەش ئەگەرێكی زۆر دوورە و عێراق ڕووبەڕووی تونێلێكی تاریك دەكاتەوە.

3. موقتەدا سەدر لە تویتەكەیدا كە داوای لە پەرلەمانتارانی سەربەخۆ كرد بۆ ئەوەی بەشداری لە كۆبوونەوەی پەرلەمان بۆ هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار بكەن، جەختی لەسەر ئەوە كردەوە ئەگەر ئەمە نەكرێت، پرۆسەكە شكست دەهێنێت و پەرلەمان كۆتایی دێت، ئەمەش ڕاشكاوانە بە مانای ئەوە دێت كە پەرلەمان خۆی هەڵبوەشێنێتەوە و زەمینە بۆ هەڵبژاردنی پێشوەختە ساز بكرێت، لە بەرامبەر ئەمەدا لایەنەكانی ئیتاری تەنسیقیی شیعە پێداگری لەسەر ئەوە دەكەن نە پەرلەمان هەڵدەوەشێتەوە و نە ڕێگەش دەدەن هەڵبژاردنی پێشوەختە بكرێت، ئەم دوو هاودژییە بەرامبەر بە یەكدی، ئەگەری پێكدادانی چەكداری لێ دەخوێندرێتەوە.

ئەم سێ ئەگەرە كە سێ ئەگەری بەرچاون و دەبێت لەم یەك دوو ڕۆژەدا بە جددی مامەڵەیان لەگەڵ بكرێت و چارەسەریان بۆ بدۆزریتەوە، بەڵام ئەوەی ڕۆژی شەممە دوای پەكخستنی كۆبوونەوەی پەرلەمان بۆ هەڵبژاردنی سەرۆك كۆمار، لە كۆنگرە ڕۆژنامەوانییەكەی سەركردەكانی «ئیتاری تەنسیقیی شیعە» گوێمان لێی بوو، هیچ گەشبینییەك بۆ چارەسەركردنی كێشەكان پیشان نادات، بەتایبەتی كە سەركردەكانی ئیتاری تەنسیقیی شیعە «پەكخستنی پرۆسەی سیاسیی عێراق»یان وەك سەركەوتنێكی مێژوویی بۆ خۆیان لە قەڵەم دا.