عێراق لەسەر ئاستی نەتەوە، لە دوو نەتەوەی سەرەكیی «كورد و عەرەب» پێكهاتووە، لەسەر ئەم بنەمایە عەرەبی عێراق بە «شیعە و سوننە»وە، لە بەرامبەر نەتەوەی كورد كێشە و جیاوازیی مەزهەبییان نییە و وەك نەتەوەی عەرەب بەرامبەر نەتەوەی كورد ڕادەوەستن و دژایەتی مافە دەستوورییەكانی هەرێمی كوردستان دەكەن، نزیكترین نموونەی زیندووش لەسەر ئەم پرسە، ئیمزاكردنی دادوەرەكانی عەرەبی «شیعە و سوننە» بوو لەسەر ئەو بڕیارەی دادگای فیدڕاڵی كە دژی نادەستوریبوونی یاسای نەوت و گازی هەرێمی كوردستان دەریان كرد و، پێشتریش دەیان نموونەی دیكە لە ناو پەرلەمان هەبوون، بەتایبەتیش ئەو بڕیارانەی لەلایەن پەرلەمانی عێراقەوە دوای ئەنجامدانی پرۆسەی ڕیفراندۆم دەركران و، هەموو بڕیارەكانی پەرلەمانی عێراقیش دژی ئەو دستوورە بوون كە عێراقی وەك دەوڵەتێكی فیدڕاڵی پێناسە كردووە.

لەسەر ئاستی پێكهاتە سەرەكییەكانیش، عێراق لە سێ پێكهاتەی سەرەكی پێكهاتووە كە بریتین لە «نەتەوەی كورد، عەرەبی شیعە، عەرەبی سوننە»، لەم چوارچێوەیەدا لەگەڵ ئەوەی زۆرینەی گەلی كورد سوننەن، بەڵام هەرگیز خۆی نەكردووەتە بەشێك لە كێشەی «سوننە و شیعە»و بە پێی توانای خۆی هەوڵی داوە شەڕی ناوخۆ لە نێوان عەرەبی سوننە و شیعە دروست نەبێت. بەڵام ئەوەی جێگەی سەرنج و هەڵوەستەلەسەركردنە، ئەوەیە كە عەرەبی «شیعە و سوننە» لە بەرامبەر كورد، هەر دوولایان عەرەبن، بەڵام لەسەر ئاستی ڕق و كینەی مەزهەبی، بەشی زۆری عەرەبی سوننەی عێراق و سووریا، حوكمڕانیی تیرۆریستانی داعشیان لە حوكمڕانیی شیعەی عێراق و بەعسی عەلەویی دیمەشق پێ باشترە، لەبەرامبەریشدا عەرەبی شیعە بەو جۆرە سەیری عەرەبی سوننە دەكات كە هەموویان لە چوارچێوەی تیرۆریستاندا پۆلین بكات و شەرعییەتی كۆمەڵكوژی پێ وەربگرێت و، تەنانەت جیگری سەرۆك كۆماری عێراق و جێگری سەرۆك وەزیرانی عێراق كە دوو كەسایەتیی سیاسیی سوننە بوون، بە یاسا وەك تیرۆریست مامەڵەیان لەگەڵ كرا.

لە ناو مۆزائیكی ئەم نەخشە سیاسییە ئاڵۆزەی عێراقدا، عەرەبی شیعەی عێراق لە دوای 2003وە هەتا تشرینی 2019 تا ڕاددەیەك لەسەر ئەوە كۆك بوون كە دەبێت حوكمڕانیی عێراق بە دەستی ئیسلامی سیاسیی شیعەوە بێت، لەسەر ئەم پرسەش نابێت هیچ لایەنێكی ئیسلامی سیاسیی شیعە سازش بكات، هەردوو لایەنی كورد و سوننەش دەبێت لەگەڵ ئەم ئاراستەیە مامەڵە بكەن. بەڵام لە دوای ساڵی 2019 كە خۆپیشاندانەكانی تشرین دەستی پێ كرد و، حكومەتەكەی عادل عەبدولمەهدی ناچاركرا دەست لەكار بكێشێتەوە، ئیدی لەو كاتەوە جاڕی شكستهێنانی حوكمڕانی «ئیسلامی سیاسیی شیعە» درا و، لە ناو ئیسلامی سیاسیی شیعەدا دوو ئاراستە هاتە ئاراوە، ئاراستەیەكیان تەیاری سەدر بوو كە موقتەدا سەدر تا ئێستاش سەركردایەتی دەكات، ئاراستەیەكی دیكەش كە ئیتاری تەنسیقی شیعە بوو، كە هەموو ئەو لایەنانەی لەخۆی دەگرت كە خاوەنی میلیشیای سەربازین و بە جۆریك لە جۆرەكان خۆیان وەلائیان بۆ ڕابەری باڵای كۆماری ئیسلامی ئێرانە.

لە هەڵبژاردنەكانی ئۆكتۆبەری 2021ی عێراقدا، تەیاری سەدر بە سەرۆكایەتیی موقتەدا سەدر زۆرینەی كورسییەكانی شیعەی بەدەست هێنا و سەرەنجام وەك فراكسیۆنی گەورە خۆی ناوزەد كرد و هاوپەیمانییەكی سێ قۆڵی لە نێوان «تەیاری سەدر و پارتی دیموكراتی كوردستان و هاوپەیمانیی سیادەی سوننە» دروست بوو، لە دوای دروستبوونی ئەم هاوپەیمانییە، ئیتاری تەنسیقی شیعە دژی ئەم هاوپەیمانییە ڕاوەستا و هەوڵی دا بە شێوازی دیكە «توندوتیژی، بەكارهێنانی چەك، دادگای فیدڕاڵی»و هەروەها پێكهێنانی هاوپەیمانییەك بۆ دروستكردنی «سێیەكی پەكخراو» كەوتە دژایەتیی ئەم هاوپەیمانییە و پەكخستنی پرۆسەی سیاسی لە عێراقدا و تا ئیستاش ئەم پەكخستنە درێژەی هەیە و چاوەڕێ ناكرێت بە ئاسانی ئەم چەقبەستنە بكرێتەوە.

لەگەڵ ئەوەی پێرێ ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دووبارە دەرگای خۆپاڵاوتنی بۆ پۆستی سەرۆك كۆمار كردەوە و بە زۆرینەی دەنگ ئەم بڕیارە پەسەند كرا، بەڵام ئەمە مانای ئەوە نییە دوای ئەم بڕیارەی پەرلەمان پرۆسەكە هەنگاوی خێرا هەڵدەگرێت و لە ئایندەیەكی نزیكدا حكومەت پێكدەهێنرێت، ئەمەش لەبەر ئەوەی پێكهێنانی حكومەت بە پلەی یەكەم پەیوەست دەبێت بەو ڕێككەوتن و لێكتێگەیشتنەی لە نێوان هەردوو باڵی ئیسلامی سیاسیی شیعە «تەیار و ئیتار» دێتە ئاراوە و، ئەگەر ئەم دووانە نەگەنە ڕێككەوتنێكی هاوبەش، ئەوا زۆر بە ئاسانی پرۆسەكە بەڕێوەناچێت و لەوانەیە عێراق بەرەو قۆناخی «نەبوونی حوكمڕانی» هەنگاو هەڵبگرێت، لە حاڵەتێكیشدا ئەگەر لە ژێر هەر گوشارێكدا هەر دوو لایەنی شیعە بگەنە ڕێككەوتن، ئەوا ئەو حوكمڕانییەی كە دروست دەبێت و لە ئاكامدا حكومەتی لەسەر پێكدەهێندرێت، بێجگە لە دووبارەكردنەوەی ئەزموونی حزبوڵای لوبنانی شتێكی دیكە نابێت.