مەبەست لە سپیكردنەوە، یان سپیكردنەوەی پارە لە ئەدەبییاتی یاسایی و ئابووریدا، پرۆسەی گۆڕینی پارەیە لە دەرئەنجامی هەندێ چالاكیی تاوان، بۆ ئەوەی ئەم مەسەلەیە بشاردرێتەوە، یان سەرچاوە ناشەرعییەكەی ئاشكرا نەبێت، یانیش یارمەتیی چەند كەسانێك بدرێت بۆ ئەوەی بەرپرسیارێتیی یاسایییان نەكەوێتە سەر لە هەر تاوانێكدا، دیاردەی سپیكردنەوەی پارە لە سەنتەرە بانكییە گەورەكاندا دەكرێت، هەروەها لەو دەوڵەتانەی كە یاساكانیان نەرمن و پەنا بۆ نهێنیی ژمێریاری، یان كاری بانكی نابەن، هەروەها بێهێزی و سستیی سیستمی باج و لاوازیی چاودێریی لەسەر بانكەكان، لەوانەیە تۆڕێكی پێشكەوتووی گەیاندن كارگەریی هەبێت لەم مەسەلەیەدا.

سەرچاوەی ئەو پارانەی كە لە دیاردەی سپیكردنەوەی پارە بەدیار دەكەون، خۆی لەمانەدا دەبینێتەوە: تاوانەكانی ماددە هۆشبەرەكان، بەرتیل، ئیختلاس، خۆدزینەوە لە دانی باج، تاوانی ئەوانەی یەخەیان سپییە پێیان دەڵێن: تاوانی سیاسییانی بازرگان، هەروەها ئەوانەی كە دەسەڵاتی سیاسییان قۆستووەتەوە، هاوكات بازرگانیی چەك، بازرگانیی لەشفرۆشی و كاری بەد، تیرۆر، ڕفاندن، بەبارمتەگرتن، هەروەها قاچاخچێتیی جگەرە و ماددە كحولییەكان.

میكانیزمەكانی دیاردەی سپیكردنەوەی پارە بەم شێوەیە ئەنجام دەدرێت: هاوكاریی بانكەكان و گۆڕینەوەی پارە و كڕینی موڵك و ماددەی بەنرخ و گرانبەها و كڕینی كۆمپانیا و دامەزراوەی زەبەلاح و مامەڵەكردن، كە لە بانكەكان بە چەكی بانكی دەگۆڕدرێتەوە و كاری لەسەر دەكرێت، بۆیە ئەو كەسەی سپیكردنەوەی پارەی بۆ كراوە دەتوانێت پارەكانی لە هەر بانكێك ڕابكێشێت، بێ ئەوەی هیچ چاودێرییەكی بەسەرەوە هەبێت، هەروەها یانەكانی قوماركردنیش پەنا بۆ ئەم دیاردەیە دەبەن و قازانجەكانیان لە بانكەكان دادەنێن.

ئەگەر دیراسەتی ئەم بابەتە و شرۆڤەیەكی ئەكادیمییانە بۆ دیاردەی سپیكردنەوەی پارە بكەین لە ڕووی ئاسایشی نەتەوەییەوە، ئەوا بە یەكێك لە گیروگرفتە هەرە ترسناكەكان دادەنرێت، ئەمەش لە دەرئەنجامە مەترسیدارەكانیدا بۆسەر ئابووری بەدەردەكەوێت كە داهاتێكی زۆری نەتەوەەیی وڵات دەبردرێتە دەرەوە، چونكە كاردەكاتە سەر بەهای دراوی نیشتمانی و بانكەكانیش دەكەونە ژێر ڕەحمەتی مافیاوە، جگە لەوە بازاڕی دراویش ناسەقامگیر دەبێت، هاوكات كاریگەریی دەبێت بۆسەر بەهای دراوەكان و ململانێ لەسەر بەهای قازانج و كارەكانی بانكی.

لەسەر ئاستی سیاسییش ئاسەواری نەرێنی هەیە، لەبەر ئەوەی سپیكردنەوەی پارە لە ململانێی نێودەوڵەتی و ناوخۆییدا بەكار دەهێنرێت، بە تایبەتیش لە ململانێی ئیتنی، چونكە بە چەككڕین و بە یارمەتیدان بە ڕێگای ئەو پارانەی پێیان دەدرێت، كە پێی دەڵێن(پارەی پیس)، تاوانی كۆمەڵایەتی و سیاسی و مافیایی بڵاودەبنەوە، جگە لەمەش كاری ساختەكاری و بەرتیل و خۆدزینەوە لە باج سەرهەڵدەدات، لە هەندێ شوێن كە ئەم كارە دەكەن پەنا بۆ هەژموون و دەستڕۆیشتوویی سیاسی دەبەن، لە هەندێ وڵاتیش گەیشتوونەتە پەرلەمان و دامەزراوەكان، بەمەش كەشوهەوای دیموكراسی تێك دەدەن، ئەفریقیا و ئەمریكای لاتین نموونەی كیشوەری بەرچاو و زەقن بۆ ئەم دیاردەیە.

لە مەسەلەی سپیكردنەوەی پارەدا دەزگا ئەمنییەكان ڕووبەڕووی كێشەو گرفتی گەورە دەبنەوە، بە تایبەتی كە دەزانین تەكنەلۆجیای تازە ڕۆڵێكی كاریگەری هەیە لە بڵاوبوونەوەی دیاردەكە بە شێوازی ئەلیكترۆنی و تەكنەلۆجیای خێرا، كێشەی هەرە گەورە پەیوەستە بە نهێنیی بانكەكان، بانكەكان پارێزگاری لە نهێنیی ئەو كەسان بكەن كە مامەڵەیان لەگەڵدا دەكات و ناتوانن زانیاری بدەن، چونكە پەیوەندیی بانك و ئەو كەسانە لەسەر بنەمای متمانە دەبێت، بۆیە دەبێت بانك نهێنییە داراییەكان بپارێزێت، لەبەر ئەوە ناكرێت ئاشكرا بكرێن، مەگەر بۆ هەندێ حاڵەتی یاسایی نەبێت، كە پەیوەستە بە سەرچاوە، یان بریكاری یاسایی یانیش شەراكەت لە كۆمپانیاكاندا، لێرەدا ئەگەر بە ڕەزامەندیی كەسەكە نەبێت، بانك ناتوانێت زانیاری و نهێنییەكان ئاشكرا بكات، دادگاكان و دەسەڵاتەكانی باج و چاودێرانی دراو بۆیان هەیە دەستوەردان لەم بابەتە بكەن، بە تایبەتی ئەگەر چەكەكان بێ رەسید بن، یان لە حاڵەتی سپیكردنەوەی پارەدا ئەگەر بانك بزانێت سەرچاوەی ئەم پارەیە ناشەرعییە، دەتوانێت ئاگاداری لایەنە پەیوەندیدارەكان بكاتەوە بە هەبوونی ئەم تاوانە، بە تایبەتی دەستەی دەستپاكی و چاودێریی دارایی و داوكاری گشتی.

زۆرجار دەبینین كە ئەم پارانە بە ناوی كەسانێك دادەنرێن كە ناسنامەكانیان ساختەیە، یان ناوە ڕاستەقینەكەیان دیار نییە، لەسەر ئەم بنەمایە بانكەكان هەوڵ دەدەن چاودێریی وردی ئەم مەسەلەیە بكرێت و لێژنەی تایبەتی بۆ پێك بهێنرێت، گیروگرفتێكی دیكەی ئەم دیاردەیە لە ئاستی پەیوەندییە نێودەوڵەتییەكاندایە، نازانرێت ئەو دەوڵەتانەی هاریكارن كێن، بۆیە لەسەر ئەم بنەمایە پەنا بۆ ڕێككەوتنە نێودەوڵەتییەكان دەبردرێت، بۆ نموونە جاڕنامەی نەتەوە یەكگرتووەكان لە هەزارەی سێیەم كە لە 8-9-2000 دەرچوو، هەروەها ڕێككەوتننامەی نەتەوە یەكگرتووەكان بۆ ڕووبەڕووبوونەوەی تاوانی ڕێكخراو، كە لە ماددەی(6) ئاماژەی بەوە كرد كە سپیكردنەوەی پارە بە تاوان هەژمار دەكرێت، هەروەها لە ماددەی (7)ی ڕێككەوتننامەكە ئاماژەی بەوە داوە كە ئەو دەوڵەتانەی پێویستە ڕووبەڕووی ئەم دیاردەیە ببنەوە، دەبێت سیستمێكی گشتگیر بۆ چاودێری دابنێن و چاودێریی وردی بانك و دامەزراوە داراییەكان بكەن، هەروەها هەبوونی زانیاری ئاڵوگۆڕ بكرێت و یەكەكانی وەبەرهێنانی دارایی وەك سەنتەرێكی نیشتمانی بۆ كۆكردنەوە و شیكردنەوە و پێدانی زانیاری سەبارەت بەم دیاردەیە. لە هەمان كاتدا دەبێت بە وردی چاودێریی چەك و دراو و ئەوانەی پەیوەستن بە سنوورەكان بكرێت، جگە لە هاوكاریی تەواو لەگەڵ ڕێكخراوە نێودەوڵەتییەكان بۆ بەرەوڕووبوونەوەی دیاردەی سپیكردنەوەی پارە.

لە هەمووش گرنگتر، پێویستە یاسای نیشتمانی تایبەت بەم بابەتە دەربچێت، هەر وەك لە ڕاگەیاننامەی (ڤیەننا) دەربارەی تاوان و دادوەری لە ڕووبەڕووبوونەوەی مەترسییەكانی سەدەی بیست و یەك كە لە ئەنجامی كۆنگرەی نەتەوە یەكگرتووەكان سەبارەت بە قەدەغەكردن و ڕووبەڕووبوونەوەی تاوان و مامەڵەكردن لەگەڵ تاوانباران لە ماوەی 10 تا 17ی 2004 ئەنجام درا، ئاماژەی بە كێشەی سپیكردنەوەی پارە كردووە.

بۆیە لە دەرئەنجامدا دەتوانین بڵێین كە چەند ڕێككەوتننامەیەكی دیكەش لەسەر ئەم بابەتە هەیە، بۆ نموونە لە ئاستی یەكێتیی ئەوروپا ڕاگەیاندنی ستراتبۆرگ و ڕێككەوتننامەی ئەوروپی ساڵی 1988 پەیوەست بە پشكنین و دەستبەسەرداگرتنی سپیكردنەوەی پارە، هەروەها زۆر لە دەوڵەتەكانی دیكەش وەك دەوڵەتانی ئەمریكای لاتین و سعوودیە و ئوردن كە بە ڕێنمایی ئەم مەسەلەیان ڕێك خستووە، لەبەر ئەوەی تێبینی ئەم دیاردەیان لە وڵاتەكانیان كردووە، هاوكات پێویستە پەنا ببرێت بۆ یاساو ڕێساو ڕێنمایی نیشتمانی و چۆنێتی ڕووبەڕووبوونەوەی ئەم دیاردەیەو ئاراستەكردنی بانكەكان و لایەنە وەبەرهێنەرەكان.

شایانی باسە دەمەوێ ئاماژە بە خاڵێكی گرنگ بدەم، لەم ماوەیەی دواییدا یەكێتیی ئەوروپا بڕیاری دا كە عێراق و هەرێمی كوردستان لە لیستی مەترسییەكانی سپیكردنەوەی پارە دەربهێنێت، لەسەر ئەم بنەمایە بەڕێزان سەرۆكی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق و سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستان بە ئەرێنی باسی ئەم بڕیارەیان كرد، واتا سەبارەت بە عێراق تا ڕادەیەك مەترسییەكان كەم بووەتەوە.

هەر چۆنێك بێت ئەم بابەتە زیاتر پێویستی بە توێژینەوە هەیە لەسەر ئاستی سەنتەرەكانی توێژینەوە و زانكۆكان و لایەنی پەیوەندیداری وەك دەستەی دەستپاكی و دیوانی چاودێریی دارایی و هەندێ لایەنی جێبەجێكار لە وەزارەتەكان، هەروەها داواكاری گشتی، بۆیە دەبێت ئەم لایەنانە زۆر بە وردی بەدواداچوون و شرۆڤە و كاری جددی بۆ ئەم دیاردەیە بكەن، چونكە دیاردەیەكی مەترسیدارە و لێكەوتە و دەرئەنجامی نەرێنیی هەیە، پەیوەست بە ئاسایشی نەتەوەیی.