خوسرەو جاف ئەندازیار و هونەرمەندێكی ناسراوی كوردە و 40 كتێبی چاپكراوی لە بوارە جیاجیاكان هەیە، لە كار و بەرهەمەكانیدا زۆر بایەخی بە ئافرەت و مافەكانی خانمان داوە. لە گفتوگۆیەكیشیدا لەگەڵ گۆڤاری گوڵان پتر پێداگری و پشتیوانی لەو مافانە دەكات و بەم جۆرە وەڵامی پرسیارەكانی گوڵان دەداتەوە.

 

گوڵان: كۆمەڵایەتی

 

* خوسرەو جاف وەك شاعیر و ڕۆشنبیرێكی دیار، چۆن لە ڕۆڵ و پایە و شكۆی ئافرەتی كورد دەڕوانیت؟

- ئەگەر لە ماڵەكەم بڕوانن، دەبینن كە چەندین پەیكەرم بۆ گەورەیی و و شكۆ و مافی ئافرەت و ڕزگاربوونی ئافرەت دروست كردووە، ئافرەتی كورد شكۆیەكی مەزنی هەیە، بەڵام لە ژیانی حەقیقیدا مافی تەواوی خۆیانیان پێ نەدراوە، تەنانەت دەزگاكانی داكۆكیكار لە مافی ئافرەت لەسەر مافی ئافرەت بێ دەنگن، ئەگەر دەنگیشیان هەبێت، دەنگیان ناگاتە شوێنی مەبەست، دەنگیش بگات، گوێكان لە ئاستیاندا كەڕ دەبن، ڕیچ لە كتێبەكەیدا نووسیویەتی: «كە لە بەغداوە دەرچووم تا گەیشتمە ناو عەشیرەتی جاف ئافرەتێكم نەبینی و لەوێ هەرچی ئافرەت هەبوو، هاتن لەگەڵمان دانیشتن.» كەواتە ئێمە بەڵگە و شەهادەتمان هەیە، كەوا ئەوسا ئافرەتانی ناو ئێمە مافیان پارێزراو بوو، ئێستاش تەمەددونێكی كرچ و كاڵ گەیشتووەتە ناو خەڵك و پێگەی ئافرەت كەم بووەتەوە، تەنانەت لەناو عەشیرەتەكەی ئێمەش، بەداخەوە لە سەدەی بیست و یەك كە عیلم و تەكنەلۆژیا گەیشتووەتە ئاستێك مرۆڤ دروست دەكەن، كەچی ئێمە لە كوردستان مافی ئافرەت پێشێل دەكەین، بۆ نموونە دەڵێن: فڵان كچ خۆی سووتاند، فڵان كچ خۆی خنكاند، وەڵا دەیسووتێنن، وەڵا دەیخنكێنن، وەڵاهی ئەو كچە نە خۆی سووتاندووە و نە هەڵەیەكیشی كردووە، بە تەلەفۆنێك، یان بینینی لەگەڵ نێرەیەك ناكرێ سزا بدرێت، سزایەك كە مردنی بە دواوە بێت.

* دەڵێن خوسرەو جاف سۆزێكی گەورەی بۆ ئافرەت و هونەری ئافرەتان هەیە، ئایا ئەم سۆزەی لە چییەوە سەرچاوەی گرتووە؟ بە تایبەتی كە لەگەڵ گۆرانییەكەی شەهێن تاڵەبانی فرمیسكەكانی هاتنە خوارەوە؟

- من 58 ساڵ لەگەڵ ئافرەتێك بووم، بە فەقیری بە دەوڵەمەندی بەبێ وەتەنی شار بە شار وڵات بە وڵات لەگەڵمدا بوو، 20 ساڵ لە ئاوارەییدا ژیاین، ئەو پاڵپشتی سەرەكیی من بوو، من هەرگیز درۆ لەگەڵ خۆمدا ناكەم، بۆیشم گرنگ نییە خەڵك چۆن بیر دەكاتەوە لەوەی كە من بۆ بیرەوەریی هاوسەرەكەم بگریم، ئێستاش بمدوێنی، ڕەنگە دەست بكەمە گریان بۆی، دوای مردنی مەزارێكم بۆ دروست كردووە كە لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست شتی وا نەبێت، هاوژینم دوو ساڵ و سێ مانگ و پازدە ڕۆژە كۆچی دوایی كردووە، من ئیمانم بە وەحدانیەتی خودا هەیە، دەشزانم ئاكام و سەرەنجامی هەرهەموومان مەرگە، بەڵام ئاسان نییە بە بەرچاوتەوە لە یەك چركەساتدا عەزیزترین كەست بڕوا. هاوسەرەكەم لە دەقیقەیەكدا وەفاتی كرد، تا ئێستاش چركەیەك لە بیرم نەكردووە، هەر بەو سۆزەوە هەر بەو تێفكرینەوە ناڕەحەتی ئافرەتانی كوردم، ئیتر ئەوانە دایكم بن، خوشكم بن، كچم بن، لێرەو لەوێ ئافرەت هەن، كە ئازادن و فكری كۆمەڵگەیەكی باشتر دەكەن، بەڵام ڕێژەكەی یەكجار كەمە، چونكە پلانێكی گشتگیر نییە بۆ ڕێكخستنەوەی ژیانكردنیان، لە كاتێكدا نیوەی ئەم میللەتە ڕەنگە زۆرتریشی ئافرەت بێت، كەواتە حكومەت و حزبە دەسەڵاتدارەكان دەبێ بەخۆیاندا بچنەوە.

* لە مێژووی كوردستاندا ئافرەتان هاوشانی پیاو ئازاد بوون و بەشداریی زۆر بواری ژیانی كۆمەڵایەتییان كردووە، ئایا ئەم جیاوازییەی كۆمەڵگەی كوردستان وەك كۆمەڵگەیەكی كراوە لەگەڵ كۆمەڵگەكانی دەوروبەرمان چی دروستی كردووە؟

-  لە ڕابردوودا ئەو ئەركەی لەسەر شانی ئافرەت بووە، لە هی پیاو زیاتر بووە، ئافرەت ئەركی دایكایەتی و بەڕێوەبردنی ماڵی لە ئەستۆدا بووە، هاوكات لە كاری دەرەوەی ماڵیش هاوكار و یارمەتیدەری هاوسەرەكەی بووە، كەچی پیاوەكە تەنیا چاوەڕێی بارانی كردووە، یان شوانكارە بووە، بەڵام هەرچی ئیشی بازوو و جوولە هەبوو ئافرەت ئەنجامی دەدا، ئەمڕۆشی لەگەڵدا بێت، ئافرەتی كورد هەر ماندوو و بێ چارە و بێ مافە، لێرەدا ناكرێت تەنیا لایەنێك خەتابار بكەین، ناكرێ دەسەڵات بە تەنیا خەتابار بكرێت، هەندێكیش لە مەلا ئایینییەكان لەم ڕووەوە كەمتەرخەمن، تەنانەت خودی ئافرەتیش لە سەندنەوەی مافە زەوتكراوەكانیان بە هەر هۆكارێك بێت كەمتەرخەمن، ئومێدەوارم لە داهاتوودا تێڕوانین بۆ ئافرەت و بەرجەستەكردنی مافەكانی زیاتر بە هەند وەربگیرێت و كۆمەڵگە باشتر ڕەفتار لەگەڵ دایك و خوشك و كچەكانماندا بكات.

* وەك ئەندازیاریكی تەلارسازی مونۆمێنتی شەهیدانت دروست كردووە، ئایا لە چ كارێكی پەیكەرتاشی سیمای خانمانی كوردستانت دروست كردووە؟

- من لە مۆزەخانەكەم پەیكەرێكی سێدارەم داناوە، لە بری ئەوەی پیاوێك نمایش بكەم، پەیكەری لەیلا قاسمم داناوە كە لە سێدارە دەدرێت، نابێت ئەوە لە بیر بكەین كە ئافرەتی كورد لە شۆڕش و خەبات و ژیانی پێشمەرگایەتیدا شان بە شانی پیاو ڕۆڵێكی گەورە و بڵندی هەبووە، ئافرەتی كورد دواكەوتوو نەبووە لە بەرامبەر ئەركەكانیدا، لە بەر ئەوە شایانی ئەوە نییە كەوا بەم شێوەیە فەرامۆش بكرێت.

* لە ناو كۆمەڵگە و لەسەر ئاستی حكومەتی هەرێمی كوردستانیش، هەوڵێكی زۆر هەیە بۆ ئەوەی داكۆكی لە مافی ئافرەتانی كوردستان بكریت، بەڵام هەتا ئێستاش وەك پێویست مافەكانی ئافرەت دابین نەكراوە، هۆكارەكانی پێشێلكاریی بەردەوام بەرامبەر بە مافەكانی ئافرەتان چین؟

- بەهۆی ئەو واقیعەی كە ئافرەت بەسەریدا سەپاوە، تەنانەت خودی ئافرەتەكەش بە دوای مافی خۆیدا ناڕوات و تەسلیمی ئەمری واقیع بووە، ئەگەر پەروەردەیەكی پاك و خاوێن هەبێت، مێینە بە جوانی پەروەردە دەبێت، ئێمە پێویستە پێش منداڵەكان خۆمان پەروەردە بكەین، ئەگەر خۆمان باش پەروەردە بووین، ئەوكات منداڵەكانیشمان بە جوانی پەروەردە دەكەین، بەڵام ئەگەر عەقڵییەتمان عەقڵییەتی خێڵەكی و ملهوڕی و زڕتەزەلامی بێت، ئەوا منداڵەكانیشمان بە باشی پەروەردە نابن، چونكە شەرم لەناو گەڵدا نییە، بەڵكو شەرم لە عەقڵدایە، مرۆڤ كە عەقڵی بوو، شەرەفی مەحفووز دەبێت، كە عەقڵی بوو، كۆمەڵگە مەحفووز دەبێت، كە عەقڵی بوو، مافی خۆی و مافی بەرامبەرەكەشی مەحفووز دەبێت.

* وەك داكۆكیكارێكی سەرسەختی مافەكانی ئافرەت، ئایا پێشێل نەكردنی مافی ئافرەت و ڕێزگرتن لە بەها جوانەكانی مرۆڤبوون تاچەند لە ژیانی تایبەتی و كۆمەڵایەتیتدا ڕەنگی داوەتەوە؟

- من لە ژیانی كۆمەڵایەتی خۆمدا سەردەمانە بیرم كردووەتەوە، هاوسەرەكەشم بە هەمان شێوە بیری دەكردەوە، منداڵەكانم خوێندنیان تەواو كردووە، مافەكانی خۆیان و مافی دەوروبەریان دەزانن، ئێمە بەپێی مەرجی ژیانی ئەمڕۆ هەنگاو دەنێین، من یەك كچم هەیە زۆر هاوڕێین و هیچ شتێكم لێ ناشارێتەوە و هەر كێشەیەكی هەبێت بۆم باس دەكات، كچەكەشم دوو كچی هەیە گەورەن و زانكۆیان تەواو كردووە، لەگەڵ ئەوانیش هاوڕێ و برادەرین.

 

 

پڕۆفایل:

 

ئەندازیار و هونەرمەند خوسرەو جاف ساڵی 1945 لە بنەماڵەیەكی نیشمانپەروەر و بەگزادە لە كەلار لە دایك بووە، بەشی تەلارسازی لە كۆلیژی هونەرە جوانەكانی زانكۆی تاران خوێندووە، ماستەری لە تەلارسازی وەرگرتووە و لە تەمەنی لاویدا بەشداری لە شۆڕشی ئەیلوولدا كردووە، لە دوای ڕووخانی ڕژێمی بەعس دەبێتە پەرلەمانتار لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، زیاتر لە 40 كتێبی چاپكراوی هەیە، ماڵەكەی وەك مۆزەخانەیەكی بە نرخ وایە.