زۆر خۆشحاڵم لێرەو لەسەر مەزاری رابەری گەورەی میللەتەكەمان، ئەو دەرفەتەم بۆ دروست بووە لەخزمەت ئێوە فەرمەندەكانی پیشمەرگە بم. بۆ من مایەی خۆشحالێیە كە دەبینم ئەم هەموو پێشمەرگە قارەمانانە لێرەن، شانازییە كە تەنیا بتانبینم چ جای ئەوەی كە یەك دوو قسە بكەین.
ئەگەر تێكۆشان و ڕێباز و پەروەردەی ئەو رابەرە بلیمەتە نەبوایە، زەحمەت بوو لە میللەتێكی پارچە پارچە كراوی بن دەستی، هەمیشە مەزڵووم، قارەمانی وەك ئێوە دروست ببن، ئەو ڕێبازە بووە ئەو پەروەردەیەی ئەم قارەمانانەی دروست كرد كە لە ئێستادا خۆشەویستی هەموو جیهانن.]
***
ئەوەی من دەمەوێ باسی بكەم، پرۆسەی سەربەخۆیی دەستیپێكردووە، ئێمەش وەك میللەت پێویستە هۆشیاریی خۆمان بەرزكەینەوە و چاوەڕوانی فەرمانی سەرۆك بین، چونكە مەسەلەی راگەیاندنی سەربەخۆیی، كات و كەی و چۆن و سنووری و بە چ شێوازێك؟ دەگەڕێتەوە بۆ سەرۆكی وڵات. لەوانەیە كاری ئێمە تەنیا بریتی بێ لە هەوڵدان بۆ دروستكردنی یەك پارچەیی بیروڕا و متمانە سازی لەناو میللەتەكەمان، گفتوگۆ لەسەر دەبێ یان نەبێ كەم ببێتەوە، چاوەڕێی راگەیاندن و خۆفیداكاری زیاتر بین، لە پێناوی پاراستنی.
ئەوەی بەلای منەوە زۆر گرنگە، لە سەد ساڵی رابردوو، بزووتنەوەی رزگاریخوازی كوردستان لە تێكۆشانی خۆیدا بیروڕا و ئایدیۆلۆجیای جیاجیای تاقیكردوونەتەوە. لەگەڵ تێكۆشانی میللەتی ئێمە بۆ رزگاری، حزب و سەركرد و ئایدیۆلۆژیای جیاجیا دروست بوون، پێكەوە لە ململانێی تونددا بوون، بەشێكی هەرە زۆریان دابەش دەبوون، كێشەی ناوخۆی میللەتی ئێمە بۆ روانگای جیاجیا و ئایدیۆلۆجیا جیاجیاكان دەگەڕایەوە. ئەوەی كە پێدەگوترێ ناكۆكیی ناوخۆیی و شەڕی ناوخۆ بە درێژایی پەنجا ساڵی رابردوو بۆ ئامانجی سەرەكیی میللەتی ئێمە ناگەڕێتەوە، بەڵكو بۆ جیاوازی بیروڕاكان دەگەڕێتەوە. ئێستا لە دوای سەد ساڵ دوای زۆرانبازییەكی قورس، یەكلابۆوە میللەتی ئێمە نەك هەر لە هەرێمی كوردستان، بەڵكو لە سێ پارچەكەی تریش بەو ڕێباز و روانگەیە دەتوانێ بگا بە ئامانجەكەی خۆی كە بارزانی نەمر بنیادی ناوە. جا پرسیار ئەوەیە؛ ئەم رێبازە چییە؟ بنەماكانی(پرەنسیبەكانی) ئەم رێبازە چین؟ ئێمە لەسەر ئەساسی چ بیروباوەڕێك پەروەردە بووین؟
شانازی ئەوەمان هەیە بڵێین لەم بارودۆخەی كە ئێستا دنیا بە هانای میللەتی ئێمەوە دێ، لێمان تێدەگەن و هاوكاریمان دەكەن، لەسەر بنەمای بەهای هاوبەش و بیروباوەڕی هاوبەش هاتووە. ئەو متمانە گەورەیەی دروستكردووە كە ئێستا دوژمنانی ئێمە لە چواردەورماندان، بەڵام نەتوانن پەلاماری میللەتی ئێمە بدەن، ئەوەی كە بە درێژایی سەد ساڵی رابردوو؛ دەگوترا دەبێ كورد وریا بێ، واقیعبین بێ، ئەگینا بەو تەقسیمەی كە بەسەریدا سەپێندراوە، هەر میكانیزمی ئەو تەقسیمەش لەناوی دەبات. ئێستا دۆخێك دروستبووە كە میكانیزمی تەقسیم ناتوانێ پەلامارمان بدا.
پێش ئەوەی بێمە ئێرە، باسی ئەوەمان دەكرد زۆر لەو كەسانەی كە لە زانكۆكان دەخوێنن یان كادیری گەنجن، لەم چەند ساڵە كە دەرفەت بووە گفتوگۆ بكەین، یەكێك لەوانەی كە پرسیای لێكراوە من بووم كە ڕێبازی بارزانی لە بنەماكانیدا چییە؟ گلەیی گەنجانی ئێمە ئەوە بوو سەرچاوەیەك نییە بە دورودرێژی پرێنسیبەكانی پێكهاتەی ئەم ڕێبازە و مێژووی ئەم ڕێبازە شی بكاتەوە، تا ئەوەی لە كرداری خۆمان پەیڕەوی كەین، لە كردەوەشدا و لە رەفتار و مناقەشە و خۆپەروەردەكردن و پەروەردەكردنی دەوروبەرماندا بەكاری بێنین. ئەم تەدوین نەكردنە نەقسێكی گەورەیە.
ئەمڕۆ ئەگەر دەتوانین بە دڵنیاییەوە هەنگاو بنێین، ئەوەیە كە دەڵێین سبەینێمان زۆر رووناكە، ئایندەیەكی رۆشنمان هەیە، چونكە لەسەر بنەمای بیروباوەڕی وشكی ئایدیۆلۆژیی، لە ڕێبازی بارزانیدا بڕیار نادرێ. لەلای سەرۆك بارزانی دەرهاوێشتەی مێژوویی زۆر واقعبینانە دەبینرێ و شتێك بە ناوی كینە بوونی نییە، هەروەها بیروباوەڕێك نییە كە تەفسیر نەكرێ و دڵنیا نەبین كە سبەینێ بەكەڵكی ژیان دێ. هەموو ئەو بیروباوەڕانەی لەنێو میللەتی ئێمە و هەموو میللەتەكانی تردا هەن، پێوەرێك هەیە زۆر بە ئاسانی وادەكات خەڵك تێیان بگات، ئەوەیە كە ئایا بنەماكانی ئەو بیروباوەڕە شی دەكرێتەوە؟ من دەتوانم تێیبگەم؟ ئەگەر تێیگەیشتم دەتوانم ژیانی لەسەر دروستبكەم؟ دەتوانم بۆ داهاتووی نەوەكانی خۆم نەقڵی كەم یان نا؟ گەشانەوەی میللی لەسەر دروست دەبێ یان نا؟ پێشكەوتنی ئابووری، فەرهەنگی لەسەر دروست دەبێ، یان نا؟ ئەگەر ئەو بیروباوەڕە بنەمایەكەی تەنیا چۆك دادان و پەرستن بوو، تەنیا فیداكاری بوو و بەبێ ئەوەی تۆ بتوانی تەفسیری بكەی كە كۆتایی ئەم بیروباوەڕە دەگاتە بنبەست، سەرەنجام میللەتەكەش دەخاتە قەیران، ئەویشمان بینیوە. بۆ نموونە ئێستا ئەو حزب و ئیتیجاهانەی لە كوردستان بەرامبەر بە ڕێبازی بارزانی دەوەستن، زۆربەی هەرە زۆری گفتوگۆكانیان و پاساوەكانیان بە هەڵچوونە، بۆ پەلاماردان و داشۆرینەوە و بەتاڵكردنی هەڵچوونی سەركردەكانە بەرامبەر بە بارزانی و ئەو ڕێبازەی كە ئێمە ئێستا باسی دەكەین. كەچی ئەوەی كە لە ڕێبازی بارزانی-دا هەیە، تەرجەمەكردنی بنەماكانیەتی بۆ یەكگرتنی میللی، بۆ پاراستنی وڵاتەكە، بۆ كێشانی نەخشەیەكی ئەوتۆ تا سبەی ئێمە گەشانەوەیەكی ئابووری و كۆمەڵایەتی گەورە بەخۆوە ببینین، نەك تەنیا خەریكی ململانێی سیاسی بین، بەڵكو دەبێ لە داهاتوویەكی نزیكدا ئێمە دەوڵەتێك بین و ئەو دەوڵەتەش بەشداربێ لە بیناكردنی ئابوورییەكی بەهێز لە ڕۆژرهەڵاتی ناوەڕاست، ئەم دەوڵەتە بەشداربێ لە ئیسلاحێكی گەورە لە سەقافەتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست. ئەم سەقافەتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستە كە بووەتە بەڵا بۆ هەموو دنیا، لەسەر ئەساسی بیروباوەڕی رەق و بێ مانا كە تفسیر ناكرێ و تەبدیل ناكرێ بە كەرەستەی ژیان، دروست بووە. هەربۆیەش لە وەحشیترین حەرەكەوە(داعش) كە ئێوەی قارەمانانی ئەو میللەتە راتانگرتووە و پاشەكشێی پێدەكەن و لەسەر دەستی ئێوە و سەرۆكی ئێوەش كە بارزانی-یە كۆتایی پێ دێت. داعش و هەموو مەدرەسەكانی تری توندڕۆ كە لە بەرهەمی سەقافەتی شەرقی ئیسلامی بە مانا و جانیبە توندڕۆكەی دروست بووە، لە نەتیجەی ئەو مەبدەئە رەقانەیە كە مانای بۆ ژیان نییە.
یەكێك لە بیروباوەڕە سەرەتاییەكانی ڕێبازی بارزانی، كە كاتیەتی زۆر بە فراوانی هەوڵبدەین تێیبگەین، بەر لە سەد ساڵ لێرە لەم ناوچەیەدا بزووتنەوەیەك دەستی پێكرد كە بیری لە ئاسانكردنی ژیان دەكردەوە، بیری دەكردەوە دەبێ هەموو ئەو بیروباوەڕانەی مێژووییەكیشیان لە دواوە هەبێ، دەبێ دەستكاری بكرێن، بە حەدێك میللەتی ئێمە لە بارودۆخی ئەوسادا بە ئاسانی بتوانێ بژیێ، كە ئینسانی ئێمە بتوانێ دەستی كراوە بێ تا ئینسانی ساڵحی لێ دروستبێ بە نموونەی ئینسانی عادل و ئیشكەر و فیداكاربێ. ئەو زەمینە كۆمەڵایەتییە كە لێرە هەبوو ناچاربوو پەنا بۆ واقیعبینیەتی بەرێ. واتا هەوڵ بدات ئەگەر سەقافەتی ئێرە بگۆڕێ یان دەستكاری بكات، لەسەر ئەساسێك بیكات كە سەقافەتی ئێمەی ئەو كات، ئاستی تێگەیشتنی میللەتی ئێمە لەوكاتدا، بتوانێ بیخوێنێتەوە و تێیبگا و خۆی پێ بگۆڕێت. ئەو ڕێبازە لە تەكیەی بارزانەوە دروست بوو، لە گۆڕانكاری كۆمەڵایەتی و عیرفانی و عەقیدەییەوە دەستی پێكرد بۆ رێكخستنی كۆمەڵایەتی و رێكخستنی خۆی. ئەمەش مێژوویەكی هەیە كە دەبێ ئیشی لەسەر بكرێ، ئەم كارەش لەراستیدا زۆر بەدواكەوتووە. ئێستا تەنیا لە نەتیجەی تێكۆشانی سیاسی و پەروەردەی سیاسییە كە ئەم رێبازە لە پیشكەوتندایە، لە كاتێكدا لایەنی پەروەردەیی و لایەنی قەناعەتی و ئیسلاحی لە لایەنە سیاسییەكەی كەمتر نییە و لە داهاتوودا زیاتریش بە كەڵكی میللەتی ئێمە دێ.
ئەگەر من پازێكی خێرا بدەم، ناوەڕۆكی ڕێبازی بارزانی و باوەڕە چاكسازییەكانی بزووتنەوەی بارزان بریتی بووە لە ئیعتیدال و پاراستنی ژیان، ئینجا پاراستنی هەموو پێكهاتەكان و ژینگە بووە. گەر ئەمە بە وشە باسی بكەین زۆر سادە دەردەچێ، بەڵام ئەوە تەرجەمەی ئەو مەبدەئانەیە كە لێرە دروستكران و ژیانی پێ ئاسانكرا. كاتێك بیروباوەڕێك ژیان دروست بكات، توانایی پەروەردەی دەبێ، واتە نەوەكانی دواییش پێ دەگەێنێ. هەربۆیەش لە سەد ساڵی رابردوودا كە ئەم حەرەكە ئیسلاحییە لێرە دەستیپێكرد، راستە زۆر پەرەی نەسەند لە جوگرافیایەكی كەمدا قەتیس درا، بەڵام تواناییەكی گەورەی تێدا هەبوو كە هەر گۆڕانكارییەكی جیهانی لە ژیانی میللەتاندا رووبدات و بە كەڵكی میللەتی ئێمە بێت، زۆر بە ئاسانی وەریدەگرت و تەفاعولیشی لەگەڵ دەكرد. یەك لەوان كە بزووتنەوەی ناسیۆنالیستی یان بزووتنەوەی نیشتمانی نەتەوەیی لە رۆژهەڵات دەستیپێكرد، لێرە ئەم بزووتنەوەیە زۆر بە ئاسانی ئەم مەبدەئەی وەرگرت و تەفسیری كرد، بنەمای بۆ دانا و سەركردایەتیشی كرد. ئەوەی كە دەڵێین سەد ساڵ تێكۆشانی نەتەوەیی لە ڕێبازی بارزانی-دا هەیە، لە راستیدا رێبازی بارزانی بەرهەمی ڕێبازی بزووتنەوەی عیرفانی بارزانە. كوردایەتی(ناسیۆنالیزم) لایەنە سیاسییەكەیەتی.
ئێستا وەختیەتی ئەم جانیبە بۆ میللەتی ئێمە كەشف بكرێ، بۆ ئەوەی تێكڕای میللەتی ئێمە بكەوێتە گۆڕانكارییەكی نوێ. گەر گوێتان لێ بووبێ ئێستا ئەو هاوپەیمانانەی كە یارمەتی كورد دەدەن، هەروەها زۆر جاریش بە دیقەت جەنابی سەرۆك بارزانی دووبارەی دەكاتەوە؛ ئەوان دەڵێن بەرژەوەندییەكانی ئێمە لە شوێنێكە كە بەهای هاوبەش لەبەینی ئێمە و ئەواندا هەبێ. بارزانیش لێرەوە تەئكید دەكاتەوە كە ئێمە هەوڵدەدەین بەهاكانی خۆمان بە حەددێك ساغبكەینەوە كە بەرژەوەندی هاوبەشمان لەگەڵ هاوپەیمانەكانمان هەبێ. ئەو بەهایانەی لای ئێمە لە راستیدا لەسەر بناخەی ڕێبازی بارزانی دروست دەكرێ. بۆ نموونە بەر لە 15 ساڵ، مەسەلەی ئافرەت لە وڵاتی ئێمە بوو بە كێشەیەكی گەورە و لە دەرەوە رەنگیدایەوە، تەنیا پارتی و لە نێو پارتیشدا دەبا بگەڕێنەوە بۆ سەرچاوە ئیسلاحییەكانی ڕیبازی بارزانی، تا ئێمە بە شێوازی تایبەتی خۆمان بتوانین لە كێشەی ئافرەت تێبگەین. یاخود ئەو كاتەی كە پێكهاتەكان كەوتنە بەر پەلامار بەتایبەتی لە دوای 2003-2014 كام حزب، رۆشنبیر، سیاسەتمەداری كوردستان باسی لە پاراستنی پێكهاتەكان كرد؟ جگە لە سەرۆك بارزانی، هیچ كەسێكی دیكە نەبوو. قەت كێشەی ئێمە نەبووە و باوەڕ ناكەم دوو كەس لە ئێمە دانیشتبێ رۆژێ لە رۆژان موناقەشەی ئەو بابەتەی كردبێ. ئەمە بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە بارزانی هەڵگری ئەو بەهایانەیە كە لە كاتی تەنگانەدا دێتەوە بیری، بەرنامەی بۆ دادەنێ و دەیكاتە بەرنامەی سیاسی، ئێستا بووە بە قەزیەی میللەتێك و تێكەڵ بووە لەگەڵ خواستی جیهانییان. هەروەها ئێستا ئەوەندە قەزیەكە گەورە بووە لەگەڵ نەتەوە یەكگرتووەكان و مەجلیسی ئەمندا كێشەی هاوبەشە.
ئەوەی كە پێی دەگوترێ ڕێبازی بارزانی، ڕێبازی كوردایەتییە. لە ڕاستیدا تەفسیرەكەی بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە ڕێبازەكە ڕێبازی كوردایەتییە بە شێوەی رەسەن، زۆر بە ئاسانی تەفسیری مانەوەی میللەتی كورد و پێكهاتەكان دەكا، بەبێ توندڕۆیی، بەبێ ئەوەی مەحروومییەت و مەزڵوومییەتی میللەتی ئێمە ببێ بە بەهانەیەك بۆ ئەوەی كورد تووشی شۆڤێنیزم و هەڵچوون ببێ بەرامبەر بە میللەتانی دیكە و ئەو پێكهاتانەی كە لەناوماندا هەن. گەر دیقەت بدەن، یەكێك لە قۆناغەكانی مێژووی پڕكارەساتی دەوروبەری ئێمە، واتا عەرەب و فارس و تورك ئەوەیە كە پێشی هەمووشتێك پێكهاتەكانی نێوخۆیان تواندۆتەوە. لە ئێران بزووتنەوەیەك بەناوی سەفەوی دەستی پێكرد، هەموو پێكهاتەلانی كرد بە یەك رەنگ. ئەوە بوو بە رەگ و ریشەی سەقافەتی ئێران، لە ستراتیژی ئێراندا شتێك بەناوی مافی پێكهاتەكان نییە. هەڕەشەی گەورەی ئێران لەسەر كوردستان ئەوەیە داوا دەكات كە ئێمە ببین بە بەشێك لە ستراتیژی ئەوان، وەكو بەردەبازێكمان لێبێت بێ ئەوەی موستەقبەلێكمان هەبێ. ئەوەیان بۆ میللەتانی دیكەش دەوێ. خاوەنی ئەم روانگایە هیچ موستەقبەلی نابێ، بۆیە ئێستا ئێران لەبەرامبەری هەموو دنیا وەستاوە و ناتوانێ ئایندەیەكی هەبێ و سەربكەوێ. گرتە ڤیدیۆیەكی زۆر سادەی بارزانی-ی نەمر هەیە كە بۆ ساڵانی 62-1963 دەگەڕێتەوە،دەڵێ: ئێمە میللەتێكین هەموو میللەتانی دەوروبەری خۆمانمان خۆشدەوێ، ئێمە تەنیا دەمانەوێ بمێنین، دەمانەوێ بە لانی كەمەوە لێمانگەڕێن خۆمان بەڕێوەبەرین. زۆر لەو چالاكە سیاسییانەی ئەم ڕۆژگارە دژی روانگەی سەرۆك بارزانی-ن، ئەم گرتە ڤیدیۆییە بەكاردێنن و دەڵێن خێرە ئێوە تازە باسی سەربەخۆیی دەكەن! بارزانی لە ساڵانی 62-63ی سەدەی ڕابردوو شتێكی وا ناڵێ كە ئەوانە باسی دەكەن. گەر ئینسان لە مێژووی میللەتی خۆی نەزانێ جا ئەو لێكدانەوانە دەكات و بەڵگەی ئاوها دێنێتەوە.
بەشێكی تر لە بنەماكانی ڕێبازی بارزانی، عەدالەتی كۆمەڵایەتی بووە. دادپەروەری كۆمەڵایەتی بنەمایەكی سەرەكی بووە لە بزووتنەوەی بارزان، هەر بۆیەش سەركردە سیاسییەكانی ئەم ڕیبازە لە بارزانی-ی نەمرەوە تا ئەوانی تر، هەر بزووتنەوەیەكی عەدالەتخوازی لە عێراق و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست هەبووبێ، زۆر بە ئاسانی گوێیان بۆ گرتووە و دۆستایەتیان كردووە. لە بیرمە لە كۆنگرەی 11ی پارتی دیموكراتی كوردستاندا لە هۆڵی زەرد، زۆر لە پرۆگرامی پارتی گۆڕدرا. لە رۆژانی كۆتایی كۆنگرە سەرۆك بارزانی هەستا وتی: من یەك دوو قسەم هەیە، هەرچی كردتان كردتان قەیناكە، بەڵام بەندێك نانووسن كە تەعبیر لە عەدالەتی ئیجتیماعی بكات؟ ئەوەتان لەبیرچوو، ئەمە لە ساڵی 1993 بوو.
بنەمایەكی دیكە لە رێبازی بارزانی-دا كە زۆر بە كەڵكی ئێمە دێت، كارمان تێدەكا و میللەتی ئێمە كەوتۆتە ناو پرۆسەی پڕۆڤە پێكردن تا زیاتر قبوڵی بكات، ئەویش شكاندنی دۆگمایە، بیروباوەڕی وشكە، بەربەستەكانە كە مێژوویەكیان لە ژیانی میللەتی ئێمەدا هەیە، بەڵام رۆژانە دەبنە بەربەست، دەبنە ئازار و مایەی ڕێگەگرتن لە پێشكەوتنی میللەتی ئێمە، دەبنە رێگر لە پێشكەوتنی ئابووری و كۆمەڵایەتی و رۆشنبیریی، پەروەردە و كاری سیاسی میللەت. ئەمڕۆ ئەم بەڵای توندڕۆیی ئایینی دەبینین و لە داهاتووشدا دەبنە بەربەست لەبەردەم دروستكردنی دامودەزگای دەوڵەت كە لە پێشمانە. شكاندنی باوەڕی دۆگما بەو واتایە نییە ئێمە لە دژی دینەكانی وڵاتی خۆمان بوەستینەوە، بەڵكو ئەوە یەكێكە لە سڕی ڕێبازی بارزانی كە هەمیشە چاوی لە لێك جیاكردنەوەی دەوڵەت و دین یان قەناعەتی مەزهەبی هەبووە. ئەمە دەگونجێ لەگەڵ پێشكەوتنی دنیای ئەمڕۆ. دنیای ئەمڕۆ ناتوانێ پێشكەوتنی ئابووری هەبێ، دامودەزگای دەوڵەتی باشت نابێ ئەگەر دانیشتووانی وڵاتی خۆت دابەش بكەی لەسەر بنەمای قەناعەت و دین و مەزهەب و نەتەوە. ئەگەر دابەشت كرد فەرق و جیاوازی دەستپێدەكات، ئەو كاتیش شۆڤینیزم دەستپێدەكات و پاشان پاكسازی دەستپێدەكات، سەرەنجام دەگەڕێینەوە ئەو گێژاوە خراپەی كە رۆژهەڵات بە درێژایی١٠٠ ساڵی رابردوو دەوڵەتەكانی لەسەری رۆیشتوون و لەسەر ئەساسی ئەوەش شكاون و فەشەلیان هێناوە.
لە راستیدا شكاندنی دۆگما بەو مانایەیە ئەگەر داعش و ئەنسارولئیسلاممان پێشدان تێكشكاند، دەبێ بیروباوەڕی داعش و ئەنسارولئیسلامیش تێكبشكێنین، ئەوە بەو مانایە نییە كە دینیی ئیسلامی و دینەكانی وڵاتی خۆمان تێكبشكێنین. بەو مانەیەی دەبێ ئیسلاح رووبدا، دەبێ هەموو دانیشتووانی وڵاتی ئێمە بتوانن مرۆڤ بن، مرۆڤیش دەبێ بخوێنێ، دەبێ كار بكا بۆ ئەوەی ئەو دەوڵەتی ئێوەی پێشمەرگەی قارەمان دروستی دەكەن، دەبێ دامودەزگای هەبێ تا بەڕێوەبچێ، دەبێ ئەو دامودەزگایە موئەسەساتی كراوە بن. ئەگەر بمانەوێ سبەی ئێمە بژین، دەبێ وڵاتێكمان هەبێ كە بەرهەمی ئابووری هەبێ، بەرهەمی ئابوورییش تەنیا بەم قەناعەتە وشكە كۆمەڵایەتییە و هەندێكی دینی كە ئێمە هەمانە بەڕێوە ناچێ، حاڵمان لە حاڵی وڵاتانی خەلیج و دەوروبەر خۆشتر نابێ كە هەر هەموویان وا لە ڕماندان.
یەكێك لە فەزیلەتەكانی ڕێبازی بارزانی ئەوەیە كە میللەتی ئێمە رادێنێ و پەروەردەی دەكا لەسەر شكاندنی بیروباوەڕی وشك. هەر بۆیەش بەردەوام ڕێبازی بارزانی لەگەڵ نیزامی موعتەدیلدایە و لەسەر ئەو ئەساسەش بەڕێوەدەچێ، نیزامی موعتەدیلیش ڕێگە بە كۆمەڵگەو تاكی مرۆڤ دەدا كە هەموو تواناكانی خۆی بكاتەوە، هەموو رەنگەكان دەركەون و بیرو باوەڕی جیاواز هەبێ بۆ چارەسەركردنی كێشەیەكی دیاریكراو. بە واتا گەورەترین جیاوازی لەسەرانسەری وڵات رووبدا بەڵام هیچ كەس بەرامبەر ئەوی تر سەنگەر نەگرێ و لەدوای موناقەشە دەرئەنجام لە خزمەتی دەوڵەت و میللەتدا دەبێ. كە دەڵێن دیموكراسی بۆ هەر میللەتێك تایبەتمەندی خۆی هەیە، شكڵێكی دیاریكراوی نییە كە بەسەر هەموو میللەتاندا بسەپێندرێ. لەسەر ئەساسی ئیعتیدالی ئیجتماعی دروست دەبێ، جووڵەی سەرمایە و پێشكەوتنی ئابووری لەسەر هەمان ئەساس دروست دەبێ. هەربۆیەش لە مێژووی میللەتی ئێمەدا هەمیشە دەڵێن سەرمایەدار پیاوێكی موسالیمە زۆر ئاسان دەتوانی تەعەددای لێبكەی و شەڕیشی پێ بفرۆشی و دەنگیش ناكات، كاتێكیش ناكۆكی دروست دەبێ نابێتە تەرەف. ئەوە راستە، ئەگەر كابرای سەرمایەدار شەڕانگێز بوو فلسی پێ نامێنێ و موڵكی نامێنێ و گەر سەرمایەدارەكان نەمان سەرمایەی كۆمەڵایەتی نامێنێ، میللەتێكیش سەرمایەی كۆمەڵایەتی نەبێ خۆی پێ بەڕێوە ناچێ. بۆیە ڕێبازی بارزانی دەتوانێ یارمەتی ئێمە بدات تا لەسەر ئەساسی دادپەروەری كۆمەڵایەتی، كرانەوەیەكی كۆمەڵایەتی باشمان هەبێ. لەهەمانكاتدا نیزامیكی كۆمەڵایەتی ئەوتۆ دروست ببێ یان دیموكراسیەتێكی ئەوتۆ دروست ببێ بە كەڵكی پێشكەوتن و بەردەوامی میللەتی ئێمە بێت. ڕێك ئەوەی كە دەڵێن دیموكراسیەت لە ژاپۆن تایبەت بە ژاپۆنییەكانە، ئەگەر شێوازی دیموكراسی ژاپۆنی بسەپێنی بەسەر میللەتێكی دیكەدا تووشی كارەساتی دەكات.
بنەمایەكی تری ڕێبازی بارزانی مەسەلەی پەروەردەیە كە گرنگییەكی زۆری هەیە. مرۆڤ ناتوانێ فێربێ ئەگەر نیزامێكی نەبێ بۆ پەروەردەكردن و بۆ گواستنەوەی بەهاكان و بیروباوەڕەكان بۆ جیلی دوای خۆی. هەربۆیەش لە بزووتنەوەی ئیسلاحی و چاكسازی بارزاندا فێركردن و پەروەردەكردن و راهێنان دەورێكی ئێجگار زۆری هەبووە. ئێستا لە نیزامی عالەمیدا بەشێكی ئەركە هەرە گەورەكانی، پەروەردەیە. كە میللەتان و دەوڵەتان فێركەن چۆن ئێوە میكانیزمێك دادەنێن تا ئەوەی بۆ بەرژەوەندی میللی ئێوە پێویستە داخلی نیزامی پەروەردەی خۆتانی بكەن و سەرەنجام جیلەكانی خۆتانی لەسەر رابێنن. ئەوەیش یەكێكە لە كێشەكانی وڵاتی ئێمە. ئێستا ئەوە بوو بە 25 ساڵ لەسەر پەروەردەیەك یەكلا نەبووینەتەوە، هەموو ساڵێك كتێبەكانی پەروەردەیی ئێمە لە سەرتاییەوە تا دەگاتە زانكۆ گۆڕانی بەسەردا دێ. لە راستیدا ئەو تەرەفەی گوشار دێنێ بۆ ئەوەی گۆڕان هەبێ پارتییە و پارتیش پابەندە بەم رێبازە. بەڵام لە داهاتوودا دەبێ روانگای ڕێبازی بارزانی شی بكرێتەوە، بۆ ئەوەی ئەم مەبدەئانە دەركەون كە چۆن دروست بوون و چ مێژوویەكی هەیە و چۆن بە كەڵكی پێشكەوتنی میللەتی ئێمە دێ تا بكەوێتە ناو سیستەمی پەروەردە لە حكومەتی ئێمەدا. هەروەها لە ماوەیەكی كەمدا ئێمە جیلی نوێمان بۆ دروست ببێ كە جیلی ئەم زەمانە بێ لە چەكدار بوون بە عیلم و تەكنەلۆجیا و زانستی عەسكەری. ئەگەر نموونەیەكی بچووك بێنینەو، دەوڵەتی ئیسرائیل لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست تاكە دەوڵەتی سەركەوتووە لەو بوارەدا. بە پێی خسووسیات و قەناعەتی خۆیان بە میللەتێكی بچووك توانیویانە ئابوورییەكی بەهێز و كۆمەڵگەیەكی یەكگرتوو و لە هەمانكاتدا یەكسان و رۆشنبیرییەكی ئەوتۆیان هەبێ رازی بن بەوە كە هەن و تەفسیری خۆیان دەكەن، دەوری خۆیان دیاری دەكەن و دەتوانن دۆست و دوژمنی خۆشیان دەستنیشان بكەن.
ئەگەر پەروەردەیەكی باش لەسەر بنەمای ڕێبازی (بارزانی) لە داهاتوودا لە وڵاتی ئێمەدا ببێ، ئەوا میللەتی ئێمە زۆر بە باشی تێكەڵ دەبێ. من گەر قسەیەك بكەم لێرەدا لەوانەیە زۆر لاتان سەیر نەبێ. ئێوەی قارەمان(پێشمەرگە) بۆ پێكهاتەكانی ئەم وڵاتە خۆتان بە كوشت دەدەن و دەیانپارێزن، بەڵام لە هیچ شار و دێیەكی كوردستاندا گروپێكی برادەری پیاو و گەنج و ژن بەیەكەوە نابینی گەر لەسەر ئەساسی دینی نەبێ، یان لەسەر ئەساسی نەتەوەیی نەبێ. بۆ نموونە لە هەولێر و سلێمانی نابینی چوار كەس لە چاخانەیەك بەیەكەوە دانیشتبن یەكێكیان مەسیحی بێ و ئەوانیتر موسڵمان بن، یان یەكیان ئێزیدی بێ و دوویان موسڵمان بن، یەكیان كاكەیی بێ دوویان ئێزیدی بن. رەفاقەت و كار ئێستاش لەسەر ئەساسی دینی و نەتەوەیی بەڕێوەدەچێ، هەربۆیەش هاوكاری و تەفاعولی كۆمەڵایەتی بەو ئەندازە بەهێز نییە تا هەموو تواناكانی میللەتی ئێمە بكاتەوە و ئێمە پێشكەوتنێكی باشمان هەبێ لە هەموو بوارەكاندا.
ڕێبازی بارزانی دەتوانێ یارمەتی دەوڵەتی داهاتووی ئێمە بدات، پەروەردەیەك دروست بكات كە هەموو خەڵك بەیەكەوە هاوكاربێ، دۆست بێ و بژیێ بێ ئەوەی بپرسێ دینی تۆ چییە، یان میللەتی تۆ چییە، گرنك ئەوەیە سەقافەت و زمان و وڵاتێكت هەیە لەسەر ئەساسی ئەوە ژیان دروست دەكەی.
پاراستنی پێكهاتەكان، پاراستنی ژنان و پاراستنی مافی گەنجان، تەنیا لە نەتیجەی پەروەردەیەكی باش و سیستەمێكی دادپەروەری باش دروست دەبێ. ئێستا لە هیچ گەڕەك و بازاڕێكی ئێمە نییە كە لەسەر جلوبەرگ و پرچ تاشین و پرچ هێشتنەوە و مۆدێلی ژنان، ئازاری گەنجان و ژنان و پیاوانی ئێمە نەدرێ. ئەمە دەبێ ئیسلاح بكرێ، ئەگەرنا ناتوانرێ ژیانێكی باش بونیاد بنرێ.
ب