لێدانی توڕاسی بارزانی و دەركردنی پارتی دیموكراتی كوردستان
لە مانگی حوزەیرانی 2015، توندوتیژیی لە ناوچەی سلێمانی دەستیپێكردەوە. ئەمجارەیان زۆر توندتر بوو لە ساڵانی 2003 تا 2008، هەروەها زۆر تێكدەرتر بوون لە تەنگژەكەی ساڵی2011. لە قۆناغی ئەمجارەیدا، ئامانج تەنیا پارتی دیموكراتی كوردستان و بنەماڵەی بارزانی بوو. نەوشیروان ئەم دووانەی كردوون بە ئامانجی تایبەتی خۆی. پێیوایە ناوچەی سلێمانی سەرەنجام بۆ ئەوە، توڕاسی تاڵەبانی رووخاندووە و هەر كاتێك بیەوێ دەتوانێ داگیری بكات، بۆیە ئەوەی كە ماوەتەوە و بیشكێنێ و دەریبكات، پارتی و بنەماڵەی بارزانی-یە.
لەم دە ساڵەی دواییدا ڕق و كینە و ناشرین نیشاندانی پارتی و بنەماڵەی بارزانی و شەخسی مسعود بارزانی، بە شێوەیەكی ئەوتۆ لە لایەن بزووتنەوەی نەوشیروان كاری لەسەر كراوە، كە لە راستیدا پارتی نەك وەك حزب و بارزانی نەك وەك سەركردەیەك، بەڵكو وەكو كاست، یان توێژێكی كۆمەڵایەتی كە لە ڕووی دینی و نەتەوەییەوە بە كەم بزاندرێ و دەبێ لەناو ببردرێ، تەعریفی بۆ كراوە. بۆیە لەناو ئەو پانتاییە كۆمەڵایەتییەی كە نەوشیروان كاری لەسەر دەكات، پارتی بوون و لایەنگری بارزانی بوون، بە تاوان و سووكایەتییەكی گەورە دادەندرێ، لە دەربڕین و نووسینەكانیشیاندا لەلای گەنجان و ئەوانەی كە بە بیرمەندی خۆیانی دەزانن بە ئاشكرا دیارە.
لە مێژوودا هەموو رێكخراوێكی توندڕۆ، ئامانجێكی كۆمەڵایەتی بۆخۆی دیاری دەكات. بۆ نموونە نازییەكان لەناوبردنی جوویان بە ئامانج گرت، حزبی بەعس لەناوبردنی كورد و شیعەی بە ئامانج گرتبوو، داعش لەناوبردنی ئێزیدی و شیعەی زۆرتر وەك ئامانج دیاری كردووە. ئەگەریش لێكۆڵینەوە بكەین لەهەر وڵاتە بە شێوەی تایبەتی خۆیان، توندڕۆكان ئامانج بۆخۆیان دیاری دەكەن.
لە ناو كوردستاندا بزووتنەوەی گۆڕانی نەوشیروان، لێدانی توڕاسی بارزانی مستەفا، شەخسی مسعود بارزانی، بۆخۆی كردووە بە ئامانجی كۆمەڵایەتی، نەك سیاسی بە تەنیا. ئەمەشیان دەبێ هەڵوەستەی لەسەر بكرێ و تێیبگەین.
ئەگەر وردبینەوە، نەوشیروان لە كاتی تەنگوچەڵەمە دروستكردندا، جیا لە مێژووی بزووتنەوەی ماویستی، هەڵوەشانەوەی دەوڵەتانی ئەورووپای شەرقی كردبوو بە مۆدێلی خۆی. بۆ نموونە جارێك دەیگوت: بزووتنەوەی ئێمە بزووتنەوەیەكی مۆر، واتا لە سەر شێوازی ئەو رەنگانەیە كە لە ئەورووپای شەرقی بەكار هاتوون، یان نارنجی-یە وەك ئەوەی كە لە ئۆكرانیا بەكاردەهات، یان بە مۆم و.. هتد، بۆیە لە شیعار و پەرچەمەكانیاندا مۆم و نارنجی و مۆر و رەنگەكانی دیكە زۆر بە ئاسانی كۆپی كراون و مەبەستیش لێی ئەوەیە، كە بڵێن ئێمە وەك جیهانی ئێستا پێشكەوتووین!
هەمیشە شتی هاوبەش لە نێوان توندڕۆكاندا زۆرە. ئەگەر ئێستا داعش هەموو توندڕۆكانی ناو فكری سیاسی لە ناوچە ئیسلامییەكاندا بۆخۆی رابكێشێ، چ ئیخوان بێ، یان ئەلقاعیدە، یان شێوازی دیكەی ئەنسار و ئەو شتانە بن، هەموویان دەڕۆن و دەبن بە داعش. ئەمە لە ناو جوغز و فكری ئیسلامیدا. لەناو جوغز و فكری غەیرە ئیسلامیدا، نەوشیروان دەرگای بۆ هەموو توندڕۆكانی كوردستان ئەوانەی كە ئامادەی پەلاماردانن كردۆتەوە، لە ڕاگەیاندنەوە بگرە تا خۆپیشاندانەكان و تا دەگاتە ناو پەرلەمان و حكوومەت. ئەگەر سەرنج بدەینە ئەو ئەندام پەرلەمانانەی كە نەوشیروان دایناون، گەنجی تێدایە كە بە هیچ شێوەیەك وەك ئەندام پەرلەمان تەعریف ناكرێ، بەڵكو كە دێتە پەرلەمان رێك وەك ئەو گەنجە پەلاماردەرانە هەڵسوكەوت دەكات كە لە دەرەوەی پەرلەمانن. لە دوا ڤیدیۆیدا نەوشیروان دەڵێ: ئەگەر ئەوان لە عەبدوڵڵای مەلا نوری، ئەو گەنجەی كە بەردەوام لەناو هۆڵی پەرلەمان پشێوی دەنایەوە، دەترسێن، -مەبەستی پارتی و بارزانی-یە، ئەوا لە ئێستادا من 24 عەبدوڵڵای مەلا نوری-م بۆ ناردوون. واتە هەر 24 ئەندام پەرلەمانی كە ئێستا گۆڕان ناردوونی لە تیپی عەبدوڵڵای مەلا نوری-ن. لە ڕووی توندوتیژییەوە ئەگەر گوێ لە قسەكانی ناو گرتە ڤیدیۆییەكەی نەوشیروان بگرین، ئەو سووكایەتی و جنێوانەی كە بە سەركردە كۆنەكانی یەكێتی لە ژن و پیاو دەیدات، یان بە سەركردەكانی ئیدارەی كەركووك دەیدات، ئەو كەسایەتیانەی كە لەوێدا ناویان دەهێنێ، بە قسەی زۆر سووك و تۆمەتی زۆر سووك لەناو كۆبوونەوەی سەركردایەتیدا باسیان دەكات. دەبینین وشەی زبر، سووكایەتی و جنێوی ڕووت، بەشێكی دیكەی كەسایەتی پەلاماردەری نەوشیروان مستەفا-یە.
هەموو توندڕۆكان بە شێوەی جیاجیا، زمان وەك چەكی ڕووخێنەر بەكاردێنن. بەڵگە ڤیدیۆییەكانی سەدام حوسێن، كە لەكاتی پاكتاوكردنی نەیارەكانی خۆی لە ١٩٧٩، لە ناو كۆنگرەی حزبەكەیدا كردوونی، ئەوكاتەی هەندێك لە نەیارە قوربانییەكانی دەهێنا و لە بارێكی دەروونی ڕووخاودا، لە بەرامبەر لایەنگرانی خۆی ئیعترافی لێوەردەگرتن، لە كردارە سیاسیی و فكرییەكانی نەوشیروان مستەفا دەچێت. ئەگەر سەدام حوسێن لە ناو حزبەكەی خۆیدا، نەیارەكانی دەخستە ژێر ئیعتراف كردن و دوایی بە قاچ و دەست شكاندنیان، كۆتایی بە ژیانیان دەهێنا، نەوشیروانیش هاوڕێكانی خۆی دەخستە زیندان و ئیعترافی لێوەردەگرتن و بە تەور بەدەستی خۆی، پارچە پارچەی دەكردن. كەواتە توندڕۆكان زەمینەی سەرهەڵدانی دیكتاتۆرەكانن. نموونە كۆمەڵایەتییەكان هەمیشە لە یەكدی دەچن.
سەرنجڕاكێش لەوەدایە كە سەركردایەتییەكی دروست كردووە، بە هیچ شێوەیەك موناقەشەی شێوازەكانی دەربڕینی نەوشیروان مستەفا ناكەن. ئەمەش یەكێك لە تایبەتمەندییەكانی سەركردە توندڕۆكان. ئێستا وردە وردە لە میدیادا كەسانێك دەردەكەون، دەڵێن نەوشیروان مستەفا سەركردەی حزبی نییە بەڵكو عەلامەیە، داهێنەرە، نووسەرە و موفكیرە. ئەو ناوانەی بۆ ریز دەكەن و دەیانەوێ قودسیەت و رێزی تایبەتی خۆیانی پێ بدەن. نەوشیروان مستەفا جیا لە میدیا، بواری ڕۆشنبیریش بەكار دەهێنێ. ژمارەیەك ڕۆشنبیری تایبەتی خۆی دروست كردوە، زۆر گرنگییان پێ دەدات و قسەكانیان بە میدیا دەگوازێتەوە، كە لە ڕاستیدا هەمووی قسەی نەوشیروان خۆیەتی. هەركاتێكیش ئەوانە نەگونجانێكیان لەگەڵ نەوشیروان هەبێ، بە خێرایی سووك دەكرێن، دادەشۆردرێن و لەناو دەبردرێن. ئێستا پێوەر لە زۆنی سەوزدا بۆتە ئەوەی كە كێ و كام نووسەر لەگەڵ نەوشیروان بێت، لایەنگری ئەو بێ، لە ڕووی مەزاجیشەوە نەوشیروان كەیفی پێ بێ، ئەوە بەرز دەكرێتەوە و ناودار دەكرێ، لە میدیاكانی گۆڕان و ناو خەڵكیشدا پێی دەگوترێ ڕۆشنبیری بەرز و ژمارە یەك!
ئەم شێوازی پەلاماردانە كە نەتیجەی قۆستنەوەی پشێوی ناو كۆمەڵگەی كوردستانە، ترسناكترین فتیلی شەڕی ناوخۆیە كە نەوشیروان بەكاری دێنی. ئەگەر دەرفەتی هەبێ ئەوەی كە لە قەڵادزێ، سلێمانی، هەڵەبجە و گەرمیان بەرانبەر بە بارەگاكانی پارتی كردی، ئەوا دەیكاتە جەنگ بەرانبەر بە هەموو حزبەكان. ئەوە لە مێژووی هەموو حزبە توندڕۆكاندا هەیە. نەوشیروان دەیەوێت دوو كەسایەتی كاریزماداری كوردستان بە خێرایی بشكێنێت و لەناویان ببات. یەكیان جەلال تاڵەبانی و دووەمیشیان مسعود بارزانی -یە. دوای ئەوەی لە سلێمانی یەكێتی و مام جەلال، بەرەنگاری نەوشیروان بوونەوە، ئینجا مام جەلال نەخۆش كەوت، ئیتر نەوشیروان ڕووی قسەی كردۆتە بارزانی و تەنیا بارزانی كردووە بە هەدەفی خۆی بۆ لەناوبردنی. لەو ڕووەوە هەموو توڕاسی دە ساڵەی خۆی، ئەو خەڵك و پەروەردە و چەمكانەی كە هەیەتی بەكاردێنێ. ئەو نەك وەك سیاسەتمەدارێكی بیروڕا جیاواز هەڵسوكەوت لەگەڵ بارزانی دەكات، بەڵكو بارزانی وەك سەركردەی توێژێكی كۆمەڵایەتی (مێژووی بارزانییەكان) و بەڵایەكی كۆمەڵایەتی (پارتی) وەك غەزەبێك بۆ ئەم وڵاتە تەعریف كردووە. هەدەفیشی تەنیا لەناوبردنە، نەك چاكسازی..
ئەگەر نموونە بێنمەوە بۆ ئەو بۆچوونەم كە گۆڕان ئامانجی بەڕێوەبردنی حكوومەت نییە، دەبینین كاتێك پەرلەمان كەوتە بەردەستی ئەوان، كردیان بە بێ ئارامترین و پشێوترین شوێنی ناو هەرێمی كوردستان. كە لە پەرلەمانی عێراق جێگری سەرۆكیان دەست كەوت، جموجووڵی كوردیان لە بەغدا پەك خست. كە هاتنە ناو حكوومەتی هەرێم، بۆ ماوەی دوو ساڵ ئەم حكوومەتەیان ئیفلیج كرد، واتە كابینەیان وا لێكرد كە نەتوانێ بە ئاسانی كۆبێتەوە و كارەكانی خۆی نەكات. لە كاروباری داراییدا كە وەزیر سەر بە گۆڕان بوو، تەنیا كاری كارشكێنی بوو. لە ماوەی ئەو دوو ساڵەدا، لە پەرلەمان و حكوومەت هیچ پڕۆژەیەكیان دەرنەخستووە بۆ چاكسازی، یان بۆ باشتركردنی بارودۆخ بێ، یان مۆدێلێكی دیكەی بەڕێوەبردنی دەستەڵات نیشان بدەن. ئەگەر من تەعریفێكی ئەم ئایدیۆلۆژیایەی نەوشیروان بكەم؛ بریتییە لە حاڵەتێك كە لە ناو بزووتنەوەی سیاسیی هەندێك لە میللەتاندا، لە ناو بارودۆخی سیاسی و كۆمەڵایەتی ئەو میللەتانەدا سەرهەڵدەدات. ئەوانەش بریتین لە كەسایەتییە سیاسییەكانی توندوتیژ، كە جێگە و پێگەی تایبەتییان لەناو كۆمەڵگەدا هەیە. ئەو پێگەیە بەكاردێنن بۆ ئەوەی خۆیان بەهێزتر بكەن. سەرەنجام بیروباوەڕی توندڕۆیانەی خۆیان دەگوازنەوە بۆ ناو كۆمەڵگە، بزووتنەوەیەكی لەسەر دروست دەكەن، ئەگەر بتوانن حكوومەت داگیردەكەن. نەوشیروان بزووتنەویەكی بە پەروەردەی شەعبەوی و توندوتیژ و پەلاماردەر، بۆ جیلی نوێ و بۆ لایەنگرەكانی خۆی دروست كردووە. میدیایەكی بەهێزی بۆ دامەزراندووە، خۆی عەزل كردووە و پابەند نییە بە هیچ قانون و داب و نەریتێكی و سیاسی و كۆمەڵایەتی. كاتێك كە فەرمان بە لایەنگرانی خۆی دەدات، لە پەلاماردانی میدیاییەوە بگرە تا پەلامار و سووتاندنی دەزگاكان، هەوڵی تیرۆركردن، سووكایەتی كردن، هیچ سنوورێك بۆ خۆی دانانێت. نەوشیروان وەك زۆر لە سەركردە توندڕۆكان، بارودۆخێكی دەروونی هاوسەنگی نییە. مێژووی نەوشیروان لە توندوتیژی و تووڕەیی، تۆڵەكردنەوە، دەستڕەشی، حقد و ڕق هەڵگرتن، تەسفیەكردن و لەناوبردنی موخالیفەكانی خۆیدا، مێژوویەكی نووسراو و بیستراو و بیندراوی روونی هەیە. بۆیە رەفتاری هیچ كەسێك، با سەركردەیەكی سیاسیش بێ، دوور نییە لە باری دەروونی و خواستەكانی ناو ناخی. شەخسییەتی نەوشیروان لە تیپێكی شڵەژاوە، تۆڵەكەرەوەیە، زۆر توندە، هەڵچوو و دابڕاوە لە یەك كاتدا. ئەمانە هەمووی لەناو بزووتنەوەی سیاسیدا ڕەنگ دەداتەوە. ئەمانە وایانكردووە كە نەوشیروان، تەنیا جووڵە بۆ داشۆرین و لەناوبردنی كەسانی نەیاری خۆی دەكات. هیچ ئەلتەرناتیڤێكی نییە، بۆیە كاتێك كە فرسەتی كەوتەدەست، نەیتوانی هیچ پێشكەش بكات. هەركاتێك كە نەوشیروان تەنگوچەڵەمە دروست دەكات، هیچ ئامانجێك بۆ تەنگوچەڵەمەكە دیاری ناكات. ئەگەر لە شیعارەكانی بكۆڵینەوە، كۆتاییەكەی هیچە. واتە هیچ كێشەیەكی كۆمەڵایەتی، سیاسی و ئیداری چارەسەر ناكات. ئەگەر شی بكەینەوە، دەبینین دژلێكی روون هەیە و دەبێ وازی لێ بێنێ.
ئەمە قەدەری هەندێك میللەتە، بەدەست هەندێك لە حاڵەتی سەركردەیی كە لە ناویاندا هەڵدەكەوێ. ئەوانە لە مێژوودا، لەناو هەندێك لە میللەتان، كارەساتی گەورەیان بەسەر میللەتی خۆیاندا هێناوە. ئەگەر ئێمە لە رووسەكان بپرسین، كە كەسێكی وەك ستالین چۆن هاتە سەركردایەتی حزبی كۆمۆنیستی ئەو وڵاتە و سەرۆكایەتی وەرگرت، دوایی ئەو كارەساتە گەورەی بەسەر دەوڵەتی سۆڤیەتی كۆندا هێنا؟ دەبێ تەنیا بگەڕێینەوە بۆ بارودۆخی تایبەتی ژیانی ستالین، باری دەروونی و ئەو شێوازانەی بەكاریدەهێنا. كاتێك لە ئەڵمانەكان بپرسی هیتلەر چۆن سەری هەڵدا؟ چۆن ئەو وڵاتەی تووشی جەنگی دووەمی جیهانی كرد؟ چۆن بڕیاری بۆ لەناوبردنی جوولەكە دەدا؟ چۆن زانا و كەسایەتییەكانی ئەو وڵاتەی دەكوشتن؟ نەخۆشەكانی بۆ دەسووتاندن؟ جوولەكەی بۆ دەسووتاندن؟ سەربازی دیلی بۆ لە كورەخانەكاندا دەكردنە خەڵووز؟ هیچ وەڵامێكیان نییە، تەنیا دەگەڕێنەوە بۆ بارودۆخی دەروونی و پەروەردەیی هیتلەر لەناو كەشی سیاسیی ئەڵمانیا. ئەو حزبێكی دامەزراند و ڕوانگاكانی خۆی گواستەوە بۆ ناو بزووتنەوەی سیاسی. هەروەها ماو لە چین و پۆلپۆت لە كەمبۆدیا هەروا بوون. پۆلپۆت لە كەمبۆدیا بەو شێوەیەی نەوشیروان مستەفا گەیشتە سەرۆكایەتی وڵات. ئینجا لە سێ ملیۆن دانیشتووی كەمبۆدیای ئەوكات، یەك ملیۆن و نیوی كوشت. دواجار خۆی لە ژێر دارێكدا بە تەنیا مرد و كەس نەبوو بیشارێتەوە. ئەو هیچ وەڵام و نووسین و لێكدانەوەیەكی بۆ كردارەكانی خۆی نەبوو. قەزافی هەروا، سەددام حوسێن لە عێراقی عەرەبیدا هەروا بوو.
نموونە زۆرن. ئێمە پێویستە نەوشیروان مستەفا بخەینە ناو ریزی ئەو حاڵەتانەی كە لە ژیانی سیاسی میللەتاندا سەرهەڵدەدەن. ئەوانەی جیا لە بەڵا، خەراپەكاری و رووخاندن هیچی دیكەیان بۆ وڵات نەهێناوە. پێویستە لەسەر ئەم حاڵەتە بوەستین و شی بكەینەوە، ئینجا میللەتی خۆمانی لێ تێبگەیەنین. دیاردەی نەوشیروان دیاردەیەكی ترسناكە، دەبێ ڕۆشنگەریی لەسەر بكرێ، تا دەردەكەوێت و دەناسرێت. ئەوسا بە ئاسانی بەلاوە دەنرێت.