لەم سەردەمی ڕاهاتن بە ژیانی شار و لە سەردەمی قەیرانی نەوت و دابەزینی نرخی و زەحمەتیی هەناردەكردنی و هاوردەكردنی زۆربەی بەرهەمە كشتوكاڵییەكان و قەیرانی بێكارییەدا، جێگەی خۆیەتی لە بیری ئەوەدا بین كە لە هەرێمی كوردستاندا رۆژێك دیار بكرێت بە ناوی (رۆژی گوند لە كوردستان)، بە مەبەستی گێڕانەوەی پێگەی گوند و بایەخدانی زیاتر بە گوند و لادێ وەك فاكتەرێكی سەرەكی و شادەماری ژیان لەهەر وڵات و هەرێمێكدا، كە دیارە هەر لەبەر ئەم هۆیەش بوو، ڕژێمی بەعس هەمیشە گوند و لادێكانی كوردستانی وێران و خاپوور دەكرد، خەڵكی ئەو گوندانەشی راپێچی ئۆردووگا زۆرەملێكان دەكرد.
بۆیە هەمیشە پاراستنی هاوسەنگیی لە هاوكێشەی ژمارەی دانیشتووانی شار و لادێ، بایەخێكی یەكجار گرنگی هەیە، چونكە ئەو هاوكێشەیە پەیوەندیی هەیە بەدابەشكردنی دانیشتووان بە سەر رووبەرەكاندا، بەپێی قەبارەی دەرامەتە، بەڵام ئەوەی جێگەی تێڕامان و سەرنجە، ئەوەیە كە ئێستا ئەم هاوكێشەیە تێكچوونێكی ترسناكی تێكەوتووە، كە گێڕانەوەی هاوسەنگی بۆی ئەركێكی یەكجار گرانە و نەخشە و پلانێكی زانستی وردی دەوێت، چونكە هەر بە گەڕانەوە بۆ ئامارەكانی پەنجا ساڵی لەمەو پێش، بەشێوەیەكی دیارتر بۆ ئاماری ساڵی (1965) دەردەكەوێت كە ئەوسا رێژەی سەدیی دانیشتووانی گوند و لادێ لەچاو رێژەی تەواوی دانیشتووانی پارێزگاكان لە هەرێمدا، رێژەیەكی بەرز بووە، كە بەم بەم جۆرەی لای خوارەوە بووە:
سلێمانی 58 % ـــ هەولێر 62 % ـــ دهۆك 67 %
بە وەرگرتنی تێكڕای ئەو رێژانەی سەرەوە دەردەكەوێت كە زیاتر لە (62%)ی دانیشتووانی سێ پارێزگاكەی ئێستای هەرێم دانیشتووی گوندو لادێ بوون، بەڵام ئێستا بەپێی رووپێوكردن و داتاكانی پلاندانان و بەدواداچوون لە وەزارەتە پەیوەندیدارەكانی هەرێمی كوردستان رێژەی سەدیی دانیشتوانی گوند لەهەرێمی كوردستاندا نزیكەی لە (20%)ـە. واتە لە ماوەی نیو سەدەدا زۆربەی دانیشتووانی گوندەكانی هەرێم روویان لە شارەكان كردووە لە بەر زۆر هۆی وەك راگوێزانی سەردەمی رژێم و پشتگوێ خستنی لادێ و گوندەكانیش لەلایەن خۆمانەوە.
دیارە ئەم دیاردەی ڕوو لە شار كردنەش تادێت بەرەو زیادبوون دەچێت، لەگەڵ بەردەوام بوونیشیدا زۆر گرفتی ژینگەیی لەلادێكاندا دروست دەكات وەك:
1. پشتگوێخستنی خاك و سەرچاوەكانی ئاو لە گوندەكاندا.
2. كەمبوونەوەی بەر و بوومی كشتوكاڵ.
3. زیانێكی زۆر بەر جووتیارو كشتیاران دەكەوێت. شارەكانیش بەو رووبەرە دیار و ژمارە زۆرەی دانیشتووانەوە تووشی زۆر گرفتی ژینگەیی دەبن، لە جۆری:
1. گرفتی نیشتەجێبوون.
2. گرفتی هاتوچۆو، قەرەباڵغی لە بازاڕ و شوێنە گشتییەكان.
3. گرفتی كەم ئاویی و كێشەی زێراب و ئاوەڕۆ.
4. رازیبوون بە پیشەی كەم قازانج و زیان زۆر بۆ ژینگە.
5. هەڵس و كەوتی دوور لە هەستكردن بە گیانی شارستانیەت و ڕەوشتی ژینگەیی.
دیارە هەوڵدان بۆ چارەسەركردنی ئەم گرفتە گەورەیە پلان و هەنگاوی كردەیی پێویستە لە چەشنی:
1. پشتگیریكردنی دارایی بۆ گەڕانەوەی هاووڵاتیان بۆ گوندەكان.
2. زیندووكردنەوەی ئابووریی كشتوكاڵیی.
3. خودبژێوی ژیانی لادێ.
4. بە زانستی كردنی كەرتی كشتوكاڵ.
5. هێنانی تەكنەلۆژیای سەردەم بۆ زیادكردن و چاكتركردنی بەرهەم.
6. دامەزراندنی پیشەسازیی خۆراك.
7. دابینكردنی دەرفەتی كار لەلادێ بۆ ئافرەت و پیاو بە مەبەستی بەهێزكردنی ئابووری لە لادێ و زیادكردنی داهات.
لێرەوە جێگەی خۆیەتی كە ئەم هەنگاوانە هەڵبگرن:
1. لیژنەی كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاو لە پەرلەمانی كوردستان، پێشنیازی پەسەندكردنی بڕیارێك بكات بۆ دیاركردنی رۆژێك كە وەك (رۆژی گوند) لە كوردستان بێتە ناساندن.
2. وەزارەتی كشتوكاڵ و سەرچاوەكانی ئاوی هەرێمی كوردستان كاری پراكتیكی بۆ سەرخستنی بڕیارەكە بكات.
3. كۆلێژەكانی كشتوكاڵ لە زانكۆكانی هەرێمی كوردستان بە توێژینەوە و باسی زانستییانەی سەردەم و بە سوود وەرگرتن لە ئەزموونی گەلانی دیكە، پشتگیریی لە بڕیارەكە بكەن.
4. رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی و گرووپە خۆبەخشەكانیش دەتوانن بە كەمپین و چالاكیی جۆراوجۆر ئەم رۆژی گوندە بەرزڕابگرن.
دەكرێت بۆ ئەم بۆنەیە لۆگۆیەكی هەمیشەیی هەبێت تیایدا ئاماژە بۆ گوندی (چەرموو) بكرێت، كە وەك یەكەم شوێن لە هەموو جیهاندا پێش هەزاران ساڵ كشتوكاڵ و چاندن و دروێنەی تێدا كراوە. دەشكرێت ئەم رۆژە بكەوێتە رۆژێك لەو رۆژانەی كە سەرەتای پڕۆسەی تۆوكردنە، یان بكەوێتە كۆتایی وەرزی دروێنەكردن لە كوردستاندا، كە بیرخستنەوەیەك دەبێت بۆ ئەنجامە باشەكانی بایەخدان بە گوند و دابینكردنی سامانی خۆراك بۆ هاووڵاتییان وەك هەوڵێك لە پاراستنی ئاسایشی خۆراك لە هەرێمدا.