رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، بەدرێژایی مێژووی خۆی، هەمیشە ناوچەی شەڕ و كێشمەی نێوان پێكهاتە جیاوازەكان بووە. كەلەپووری ئاشووری و كلدانییەكان، سفرەكانی تەورات، ئامۆژگارییەكانی ئینجیل، ئایەتەكانی قورئان، هەموویان لە گەرمەی كێشەكاندا خولقاون و لە توێی خۆیاندا، مێژووی ناكۆكییەكان دەگێڕنەوە. هەروا سەردەمی فەرمانڕەواییە پان و بەرینەكانی ئیسلام، بەتایبەتی لە رۆژگاری فەرمانڕەوایی عوسمانییەكان، ئەم ناوچەیە لە جەنگ و دابڕانی لێكدیدا بووە. نەوەی ئێمە كە لەگەڵ رووداوەكان دەژین، باش لەو مێژووە حاڵی دەبین.
ئێستا ئەم ناوچەیە، گرفتاری بووژانەوەیەكی سەلەفی دژی پێشكەوتنە. هەروەها میراتی كۆلۆنیالیزم و كێشەی پارچە پارچەكردنی ئیمپڕاتۆریی عوسمانی كە بە (سایكس – بیكۆ) ناسراوە، هۆكارێكی سەرەكییە لە برەودان بە بووژانەوە سەلەفییەكە. ئەو دوو هۆكارەن، زەمینەی بەرهەمهاتنی تیرۆریان رەخساندووە. دابەشكردنی ناواقیعییانە و نەگونجاوانەی میراتی عوسمانی، تیرۆرێكی خولقاندووە كە بەربووەتە گیانی هەموو جیهان. هەڵبەت بە شێوەی سەرەكی گڕی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەرداوە.



هەموو ئاماژە و بیروڕاكان، بەو ئاقارەدا دەكشێن كە هیچ هێزێك ناتوانێت، ئەو جووڵانەوە كۆمەڵایەتییە - سیاسییە ناكۆك و دڕە (سەلەفییەتی توندڕۆ)، لەسەر ئەو جێیە دابمركێنێت كە سەد ساڵە سایكس- بیكۆ بڕیاری لەسەر داوە. لایەنە ناكۆكە سەرەكییەكان شیعە، سوننە، نەتەوەكانن (كورد، ئیسڕائیل، ئامازیغ، ئازەر، بەلووچ). هەردوو لایەنی شیعە و سوننە، لەوپەڕی سەلەفییەتی خۆیاندا سەنگەریان لێكدی گرتووە. نەتەوەكان لە چوارچێوەی ئایدیۆلۆژیای دینیدا، چارەسەریان نادرێتێ، بۆیە ناسیۆنالیزمی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەم قۆناغەدا، زیاتر لە هەمیشە لەگەڵ دیموكراسی و سكولاریزمدا (عەلمانییەت) گونجاون. هەربۆیە بەكردەوەش كەوتوونە بەرەی دژی تیرۆریزمی سەلەفی.
داڕماندنی ئیمپڕاتۆریی عوسمانی هاوكات بوو لەگەڵ دابەشبوونی جیهان بەسەر دوو بلۆكی دژ بەیەكدیی (سەرمایەداریی رۆژاوا، كۆمۆنیزمی رۆژهەڵات). جەنگی یەكەمی جیهانی، دابەشكردنی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستی بە شێوەی سایكس-بیكۆی چەسپاند و لە یاسا نێودەوڵەتییەكاندا، رەواییەكی پشت ئەستوور بە زلهێزە جیهانییەكانی بۆ دابین كرد.
جەنگی دووەمی جیهانی لە ئەنجامی سەرهەڵدانی توندڕەوییەكی شۆڤێنیستی، لە نێوان هێزە گەورەكانی ئەوروپا و ئاسیا درووست بوو كە ئامانجی دابەشكردنەوەی جیهان هەبوو لە نێوان خۆیان. بووژانەوەی فاشیستی-نازیستی-میلیتاریستی لە ئیتاڵیا و ئەڵمانیا و ژاپۆن، دەسەڵاتیان بەدەستەوەگرت. ئەوان بێ سڵەمینەوە جەنگیان دەستپێكرد و سنوورە پیرۆزەكانیان بەزاند. ئەو هێزانە لەوكاتدا توندوتیژترین شێوازی فەرمانڕەواییان بەكارهێنا. خوێنی یەكتریان حەڵاڵ كردو جەنگی كۆكوژی و قەڵاچۆكردنی نەژادییان دەستپێكرد. هۆلۆكۆست، لەناوبردنی سەدان هەزار پۆلۆنی، چینی، كۆریایی، رووسیایی نموونەی ئەو مێژووە پڕ لە زەبر و زەنگەن.
لە كۆتایی جەنگی دووەمی جیهاندا، كۆمۆنیزم بە فراوانتری بووە جیهانگیر. جەنگی سارد لە نێوان رۆژئاوای سەرمایەدار و رۆژهەڵاتی كۆمۆنیست، بۆ ماوەی چل و پێنج ساڵ بەردەوام بوو. ساڵی ١٩٩٢ لە ئەنجامی رووخانی یەكێتی سۆڤیێت، ئەو جەنگە بە سەركەوتنی رۆژاوا كۆتایی هات. لەوێ بەملاوە، بیر لە دامەزراندنی سیستەمێكی نوێی جیهانی كرایەوە كە تەنیا ئەمریكا سەرۆكایەتی دەكرد. یەكێتی سۆڤیێت بە دەرەدی ئیمپڕاتۆریی عوسمانی چوو. رووسیا كەوتە نشستی.
لە كۆتایی جەنگی دووەمی جیهاندا، دەوڵەتە توندڕۆكان بە هێز رووخێندران. نەخشەی جیهانی سیاسی دەستكاری كرا، ژمارەیەك دەوڵەتی نوێ درووست كران، هەندێك دەوڵەت كە مێژوویەكی درێژیان هەبوو، دابەشكران. لە كۆتایی جەنگی ساردیشدا هەموو دەوڵەتە كۆمۆنیستەكان رووخان، هەندێك دەوڵەت دابەشكران و دەوڵەتی نوێ هاتنەسەر شانۆی سیاسی. هەرێمی كوردستان وەك حكومەتێكی ئەمری واقیع لەوكاتدا درووست كرا.
سیستەمی نوێی جیهان بە سەرۆكایەتی ئەمریكا، لە بیست و دوو ساڵی رابردوودا ئۆقرەی بە خۆیەوە نەبینی. لە دەیەی یەكەمی ئەو سیستەمەدا، ئەمریكا و هاوپەیمانەكانی بە رێكخستنەوەی میراتی كۆمۆنیزمەوە خەریك بوون. ئەوە جیا لە جەنگی كەنداوی فارس. ئەو جەنگەی بووە سەرەتا بۆ هەڵدانەوەی قەپاغی سەلەفییەتی ئیسلامی. لە دەیەی دوومی سیستەمی نوێدا، ئەمریكا و هاوپەیمانە ئەوروپاییەكانی راكێشرانە ناو جەنگێكی بەردەوام، جەنگی سەلەفییەتی توندڕۆ لە قەندەهار ـەوە تا هەولێر و كۆبانێ.
ئێستا ئەمریكا ستراتیژیی خۆی، لەسەر بنەمای قەڵاچۆكردنی تیرۆر داڕشتووە. تیرۆرێك كە جوگرافیایەكی دیاریكراوی نییە. ئەوروپا و ئەمریكاش كەوتوونەتە ناو مەداری تیرۆری ئیسلامی. ئەگەر لە نەوەدەكاندا ئەمریكا شەڕی دەوڵەتە یاغییەكانی دەكرد، ئێستا دەبێ بەدوای بنكە تیرۆرییەكاندا، سنوورەكان ببەزێنێت. وەختی خۆی بۆ لێدانی ئەفغانستان، یان عێراق، پێویستی بە رەزامەندیی نەتەوە یەكگرتووەكان بوو. ئێستا پێڕاناگات رەزامەندی وەربگرێت. نموونەی دیفاع لە هەولێر و كۆبانێ ئەوەی سەلماند كە ناكرێ لەسەر رەزامەندی ئەو دەوڵەتانە و نەتەوە یەكگرتووەكان ماتڵ بێت. ئەو سنووربەزاندنە، داعش سەپاندی. لە شەڕی دووەمی جیهانیشدا، فاشیزم و نازیزم سنوورەكانیان پێشێل كردن.
هەموو ئاماژەكان، بە تەجرەبە مێژووییەكانیشەوە، ئەو باوەڕە تۆخ دەكەن كە پێیوایە سنوورە پیشێلكراوەكان، وەك پێشان درووست ناكرێنەوە. ئینجا چۆن رێكدەخرێنەوە و چ گۆڕانكارییەك روودەدات، جێی باس و پرسیار كردنە. پرسیار ئەوەیە: لە ستراتیژیی ئەمریكادا، چ نەخشەیەك هەیە؟ ئەوان تا ئێستا هیچ روانگەیەك نادركێنن، بەڵام لە دانوستاندنێكی بەردەوامدان. ئەمریكا و ئەوروپا لە لایەك، رووسیا، ئێران، توركیا، سعودیە، میسر لە لایەكەی دیكەن. لایەنی بەرامبەری ئەمریكا، گومانی لە كورتكردنی دەستی ئەمریكادا نییە. ئەو پێنج لایەنە سەرباری جیاوازییەكانیان، لەو بوارەدا پێكەوە هاوكاری دەكەن. كەواتە پێگەی ئەمریكا لە رۆژهەڵاتی موسڵماندا لاوازە. جیا لە ئیسڕائیل و هەرێمی كوردستان، هیچ وڵاتێك بە پوختی و دوور لە یاریكردن بە دیاردەی بەرفراوانی دژی تیرۆری ئیسلامی هاوكاری ناكەن. هەموو هاوپەیمانە سونییەكانی ئەمریكا (سعودیە، قەتەر، ئیمارات، توركیا) بە شێوەیەك لە شێوەكان، هاوكاری تیرۆر دەكەن. هەندێك لەوانە، مەڵبەندی سەرهەڵدانی فكریی و پەروەردە كردنی سەلەفییەتی تیرۆریستن. ئەوانی دیكە لە كێشە هەرێمییەكەدا، تیرۆر بەكاردێنن. بۆ نموونە وڵاتێكی وەك قەتەر كە پشتی بە پایگا ئەمریكاییەكانی ناو دەوڵەتەكەی گەرمە، نەك هەر یارمەتی تیرۆر دەدات، بەڵكو لە بەرەی شیعە و سوننەدا، ئەو كارتە بەكار دێنێت.
میراتی سایكس- بیكۆ، ئێستا خۆی لە سەرەمەرگدایە. بەشێكی ئەو پشێوییەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، لەوێوە سەرچاوە هەڵدەگرێت. ئەگەر لە دابەشكردنی كوردستان رامێنین، بە شێوەیەكی هەندە دڵڕەقانە پارچەپارچە كراوە، سەد ساڵە بواری هیچ سەركەوتنێك بە تێكۆشانی گەلی كورد بەرەو رزگاری نادات. ئێستا لە تەنگژەی سەرەمەرگیی ئەو میراتەدا، بەشێوەیەكی تراژیك، سەرنج و هاوكاری دنیا رادەكێشێت. لە بەشی باشووری كوردستان، دوای ئەنفالكران و راگواستنی گوند و شارەكان و كۆڕەوی ملیۆنەهایی، ئینجا بەهانایەوە هاتن. هەروەها لە كارەساتەكانی (شنگال و كۆبانێ)دا كۆكوژی و وێرانكردن، هەموو جیهانییانی بۆ لای خۆی پەلكێش كرد، ئەوجا بە هانایان هاتن. لە هەر سێ بە هاناهاتنەكەدا، ئەمریكا و ئەوروپا ناچار بوون، سنوورە پیرۆزەكانی سایكس-بیكۆ ببەزێنن.
پێویستە نموونەیەكی دیكە لە رەقی و لەبەرچاونەگرتنی كورد (وەك پێكهاتەیەكی سەربەخۆ)، لە كێشانی سنووری نێوان توركیا، سووریا، عێراق بێنمەوە. شنگال لەسەر كوردستانی باشوورە، كەچی هیچ سنوورێكی لەگەڵ ناوچەكانی دیكەی باشووری كوردستان نییە. دەبوا لەو كاتدا وەك بەشێكی رۆژاڤای كوردستان دابندرێت. كۆبانێ، دەبوا لەسەر كوردستانی باكوور بێت، كەچی لەسەر رۆژاڤایە و هیچ سنوورێكی لەگەڵ ناوچەكانی دیكەی كوردستانی رۆژاڤا نییە. عەفرین هەر وەكو كۆبانێ، دەبوا لەسەر باكوور بێت، كەچی سەربە رۆژاڤایە. ئەویش هیچ سنوورێكی لەگەڵ ناوچەكانی دیكەی رۆژاڤا نییە. ئەم سێ (دوورگە) كوردییە، بە سنووری ئاسایی خۆیان بێت، درێژبوونەوەی كوردستانن. بەڵام بە سنووری سایكس-بیكۆ، بوونەتە دوورگە. وەختێك پەلارمار دران، رێگەی بەهاناوەچوونیان نەبوو. هەر ئەوەش كردینیە جێی سەرنجی جیهانییان. داستانە تراژیكییەكانی چیای شنگال، بەرخۆدانی شاری كۆبانێ، وەك بەشێك لە شاشەی تەلەفزیۆنەكانی جیهان، لە مێژوودا دەمێنێتەوە. ئەو تراژیدیایە دەرەنجامی میراتی سایكس-بیكۆیە. ئەوانە روونترین بەڵگەن بۆ هەڵوەشاندنەوەی ئەو سنوورە ئازاردەرانە.
تەقینەوەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، لەسەر بنەمای جەنگی دینییە. توندڕۆیی ئیسلامی، شەڕی لە دژی هەموو دینەكانی ناوچەكە و جیهان دەستپێكردووە. جەنگی بەردەوامی حەماس و حزبوڵڵا، لە دژی ئیسڕائیل، جەنگی داعش لە دژی دینەكانی ئێزیدی و مەسیحی و كاكەیی (عەلەوی)، جەنگی توندڕۆكانی سوننە و شیعە دژی یەكتری، ئەو راستییە دەردەخەن.
نەتەوەكانی بێبەش بریتین لە كورد، ئەمازیغ، بەلووچ، ئازەر. ئەوانە بەشێوەی جیاجیا، داوای دیاریكردنی چارەنووسی خۆیان دەكەن. ئەو نەتەوانە، نیوە بە نیوە لە نێوان جیهانی سوننە و شیعە دابەش بوون. دەوڵەتی ئیسڕائیل وەك دین و نەتەوە دژایەتی دەكرێ. ئەو نەتەوانە، ئەو بەشەی پێكهاتەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستن كە لە سایكس-بیكۆدا كرانە قوربانی، لە دابەشكردنی كۆڵۆنیالیزمدا هیچ حیسابێك بۆ ئەو نەتەوانە نەكرا. تەنانەت یاسا نێودەوڵەتییەكانیش وەك بەربەستی لەبن نەهاتوو، لە دژیان بەكاردەهێندرێت.
ستراتیژیی كۆن و راگەیەندراوی ئەمریكا بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، پاراستنی ئاسایشی دەوڵەتەكان، دابینكردنی سەرچاوەكانی وزە، كرانەوەی دیموكراتییانەیە. لەسەر ئەو بنەمایانە دیفاعی لە سعوودیە و دەوڵەتەكانی كەنداوی فارس دەكرد، بەبێ لەبەرچاوگرتنی كرانەوەی دیموكراتییانە. كەچی لە وڵاتانی دیكەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، جەختی لەسەر كرانەوە دەكرد. دە ساڵ بەر لە ئێستا، نەخشەڕێگە بۆ كرانەوەی دیموكراسی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست راگەیاندرا. ئەنجامی ئەو ناكۆكییە لە مامەڵە لەگەڵ ئەو ناوچەیەدا تەبدیل بوونی سعوودیە و كەنداو بوو، بۆ بەرهەمهێنانی سەلەفییەتێكی كوێر كە هیچ پێشكەوتنێك لە ناوچەكە و دواجار لە جیهان قبووڵ ناكات. لە سی و پێنج ساڵی رابردوودا دەسەڵات و سامانی كەنداوی فارس، خرایە خزمەت درووستكردنی، ژمارەیەكی زۆر قوتابخانە و بزووتنەوەی سەلەفی. ئەو بزووتنەوە و قوتابخانانە، نەك هەر كۆمەڵی ناوخۆی كەنداویان سەلەفییانە پەروەردە كرد، بەڵكو ستراتیژیی دیراسەكراویان هەبوو، بۆ پەروەردەكردنی كادری تۆندڕۆ لە وڵاتانی دیكەی ئیسلامی. هەمان سیاسەتیان بۆ كۆچبەرانی موسڵمان لە ئەوروپا و ئەمریكا هەبوو.
دەوڵەتی سعوودیە، بەرنامەی بۆ بزووتنەوە ئیسلامییەكانی دیكەی وڵاتانی ئیسلامی هەبوو. لە هەشتاكانی سەدەی رابردووەوە، دەرگای لەسەر ئیخوانەكان كردەوە. كەنداو، بەتایبەتی سعوودیە بووە پەناگای سەرەكی ئیخوان. لە پاكستان و ئەفغانستان، مقاوەمەتی ئیسلامییان درووست كرد. سەرەنجامی ئەو سیاسەتە درووستبوونی تاڵیبان و ئەلقاعیدە و بوكو حەرام و داعش و ئەلنوسرە بوو. لە سێ دەیەی رابردوودا سەلەفییەتی توندڕۆ و تەكفیریی، دینی ئیسلامی لە مزگەوت و زیارەتگاكان را هێنایە ناو شەقامەكان و كردییە دینێكی سیاسی نەگونجاو. ئەنجامی ئەو پەروەردەیە، درووستبوونی هەزاران كادری توندڕۆ بوو. ئەوانە هەزارەها گەنجیان بۆ چەمكی نوێی جیهاد تا رادەی ئینتحاریی، ئامادە كرد. دینێك درووست بوو كە مردن ئامانجیەتی.
بەروبوومی نەخشەڕێگەی ئەمریكا بۆ كرانەوەی دیموكراتییانە، ئەو رووداوانەن كە لە چوار ساڵی رابردوودا لە وڵاتانی عەرەبی روویان دا. رژێمە دیكتاتۆرە ناسیۆنالیستەكان، كەوتنە ژێر گوشار. جووڵانی كۆمەڵایەتی دەستیپێكرد. تا ئەوكات چالاكی فكریی و سیاسی لەو دەوڵەتانە قەدەغە بوو. بۆیە لەگەڵ درز پێ هەڵگرتنی رژێمەكان، فكری سەلەفی توندڕۆ بە خێرایی پەرەی سەند. كۆمەڵی عەرەبی هیچ ئاشنایی لەگەڵ فكری دیموكراسی نەبوو. لە ئەنجامیدا هەڵبژاردن و ئازادی بووە غەنیمەتێك بۆ تۆندڕۆكانی ئیسلامی. لە هیچ وڵاتێكی عەرەبی، دیموكراسی نەهاتە پێشەوە. تەنیا لەم دواییەدا گۆڕانكارییەك لە تونس روویداوە.
ئێستا هیچ پڕۆژەیەك، بە ناوی نەخشەڕێگە و كرانەوەی دیموكراسی، نەماوە. هەموو لایەك، باسی قوتاركردنی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە چنگ بەڵای توندڕۆیی ئیسلامی دەكەن. ئەو توندڕۆییە، ئێستا بووەتە تیرۆری راستەوخۆ. ئەمریكا و ئەوروپا، بۆ نموونەی دیموكراسی و كرانەوە، تەنیا باسی ئیسڕائیل و كوردستان دەكەن. لە بەرەی مقابیلدا، هەرسێك لایەنی موسڵمان (سعوودیە، ئێران، توركیا) ئەو دوو نموونەیە بە باش نازانن.
پێویستە بپرسین: ئەو سێ لایەنەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، چ ستراتیژییەكیان هەیە؟ ئەوەی راگەیەندراوە و لە سیاسەتی پێچاوپێچدا دەبیندرێت، ئاوها وەسف دەكرێت: توركیا بە دوای گێڕانەوەی بەشێك لە میرات و شانازییەكانی عوسمانییەوەیە. چاوی لە سەركردایەتی كردنی جیهانی سوننەیە. سامانی ئەو ناوچەیە، بە جوغزی بەرژەوەندییە ستراتیژییەكانی خۆی دەزانێت. بۆ ئەو مەبەستەش سیاسەتێكی پێچاوپێچ و ئاڵۆز و ناكۆكی گرتۆتەبەر. توركیا دوورخستنەوەی ئەمریكا، ئێران، سعوودیە و میسر، بە زامنكاری بەرژەوەندییەكانی خۆی دادەنێت.
سعوودیە (بە هاوكاری میسر) دەیەوێت سەركردایەتی جیهانی ئیسلام بكات، لە دیزاینی جیاوازدا كۆمەڵی خۆی و وڵاتانی موسڵمان، لە تەقلیدییەتی سەلەفیدا بهێڵێتەوە. جەنگێكی عەقیدەیی توندی لە دژی ئێرانی شیعە راگەیاندووە. هەروەها دەیەوێ سامانی نەوتی خۆی و جیرانەكانی بپارێزێت. بۆ ئەو ئامانجە، دەیەوێ لە بەرهەمهێنان و پشتیوانیكردنی، بزووتنەوە تۆندڕۆكان (بە تیرۆریستەكانیشەوە) بەردەوام بێت. سعوودیە لە ئایدیۆلۆژیای سەلەفیدا، بەدیلی بۆ ناسیۆنالیزمی عەرەبی، لە توێشەدایە.
پڕۆژەی میسر، گەڕانەوەیە بۆ پێگەی جارانی؛ دەوڵەتێكی عەسكەرتاریی، نیوە مەدەنی، دەمڕاستی ناسیۆنالیزمی پاشكەوتوو و دیكتاتۆریی عەرەبی. هەڵبەت بە هاوكاری و پشتیوانی سعوودیە. میسر خۆی بە پاسەوانی سنووری ئێستای وڵاتانی عەرەبی دەزانێت.
توركیا و سعوودیە و میسر، میراتێكی مێژوویی پڕ حەساسییەتیان لە نێواندایە. بۆیە ناتوانن پێكەوە كۆببنەوە. ئەو گۆشەگیرییەی توركیا تیایدا دەژیت، بەشێكی بۆ ئەو حەساسییەتە دەگەڕێتەوە. بەشەكەی دیكەی گۆشەگیرییەكە، پەیوەندی بە ستراتیژیی ناكۆك و ناڕاستگۆیانەی ئەو وڵاتەوە هەیە.
ئێران سەردار و بیرداری جیهانی شیعەیە. تا ئێستا پابەندە بە هەناردەكردنی شۆڕشی ئیسلامی- شیعی. هەنگاوی یەكەمی ستراتیژییەكەی پەرەپێدانی كەوانەی شیعەیە (هلال تشیع). ئێران ستراتیژییەكی فراوانی بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست هەیە. لەوێدا خۆی بە خاوەن بەرژەوەندی لە هەر گۆڕانكارییەكدا دەزانێت. لە فەلەستین تا كوردستان، بەرەو ئەفغانستان و ئاسیای ناوەڕاست. ئێران بەرەنگاربوونەوەی سعوودیە و توركیا بە بەشی هەرە گرنگی ستراتیژیی خۆی دەزانێت. لەم دواییەدا دژایەتی ئەمریكا، كاڵتر بووەتەوە و ئێران لە دانوستاندنی راستەوخۆدایە لەگەڵ ئەمریكا.
ئیسڕائیل هاوپەیمانی نەگۆڕی رۆژاوایە. پاراستنی خۆی لە بەرەنگاربوونەوەی ستراتیژیی عەرەب، ئێران و توركیادا دەبینێت. دۆستایەتی خۆی بۆ كورد ناشارێتەوە. ئەو وڵاتە هێزێكی سوپایی گەورەی نییە، جیا لە پاراستنی خۆی، ناتوانێت راستەوخۆ هیچ جموجۆڵێك لە دەرەوەی وڵاتەكەیدا بكات. كاریگەری ئیسڕائیل لەو لۆبییە بەهێزانەدایە كە لە ئەمریكا و ئەوروپادا هەیەتی.
ئێستا دوای چوار ساڵ، دەبینین بەهاری عەرەبی، بە زاڵبوونی توندڕۆیی سەلەفییەتی ئیسلامی كۆتایی هات. دەرگای بۆ بڵاوبوونەوەی تیرۆر كردەوە. لاباڵی دیموكراتییانەی ناو وڵاتە عەرەبییەكانی لەبار برد. ئەلتەرناتیڤی دیموكراسی، لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، تەنیا لە چوار كۆمەڵدا (دەوڵەت) باس دەكرێت؛ ئیسڕائیل، توركیا، كوردستان، تونس. هەڵبەت دیموكراسی توركیا لەبەردەم تاقیكردنەوەدایە.
كوردستان لەو قەیران و گۆڕانكارییە چاوەڕوانكراوانە، لە كام بەرە وەستاوە؟ ستراتیژییەكەی چییە؟ وڵاتەكەمان كەوتە ناو چەقی شەڕ و پێكدادانەكان، زۆرترین زیانی مرۆیی و ماددی پێ كەوتووە. ئێستا لە بەرەی پێشەوەی بەرەنگاربوونەوەی تیرۆردایە. پشتیوانییەكی شایانی باسی لیدەكرێت. لە هەموو بارێكدا، مەنتق وادەخوازێت كورد لەگەڵ گۆڕانكاریدا بێت. بۆ هەندێش پێویستە روانگە و ستراتیژیی روونی خۆی هەبێت. كوردستان دەوڵەت نییە. یاسا نێودەوڵەتییەكان تا ئێستاش بە ناڕەوا رێی لێدەگرن لەگەڵ كۆمەڵی نێودەوڵەتی تێكەڵ بێت. سێ بەرەی بەهێزی رۆژهەڵاتی ئیسلامی (ئێران، توركیا، عەرەب)، رێگە لە یەكگرتن و سەربەخۆییەكەی دەگرن. كوردستان توانای لەبەرچاو نەگرتنی ئەوانەی نییە. بۆیە بە كردەوە دۆستایەتییان دەكات.
هێزە سیاسییەكانی كوردستان، چ لە هەرێمی باشوور، یان سێ پارچەكەی دیكە، جگە لە پارتی دیموكراتی كوردستان (سەرۆك بارزانی)، روویان لە سەربەخۆیی نییە. بۆیە دەكرێ بڵێین كورد ستراتیژیی بۆ سەربەخۆیی نییە. لە ناو هەرێمی كوردستاندا، یەك روانگایی بۆ ئایندە نییە. لە باكوور و رۆژاڤادا، ستراتیژیی نیوەچڵ بۆ تێكەڵبوون لەگەڵ دەوڵەتی توركیا و سووریا هەیە. رۆژهەڵاتی كوردستان، لە بارودۆخێكی نالەبار و لاوازدایە. بۆیە جیا لە پەرت و بڵاوییان روانگەیەكی روونیان بۆ داهاتوو درووست نەكردووە.
ئەو دۆخە ناجێگیرەی كوردستان كە بەسەر ئەدای حكوومەتی كوردستان بۆ یەكپارچەیی و خۆپاراستن رەنگی داوەتەوە. بەشێك لە بزووتنەوەی سیاسی كاریگەر، رووی لە مانەوە لەگەڵ عێراقدایە، خۆی لەگەڵ بەرژەوەندییەكانی ئێران گونجاندووە. لەسەر گۆڕەپانی سیاسی، سێ هێزی سەرەكی پێویستە روانگەیان یەكبخەن و ستراتیژیی كوردستان دیاری بكەن. ئەوانەش پارتی دیموكراتی كوردستان، یەكێتی نیشتمانی كوردستان، پارتی كرێكارانی كوردستان(پەكەكە)یە.
ئەمریكا و ئێران، هەروەها ئەوانە و توركیا و سعوودیە، بەردەوام لەگەڵ یەكدی لە دانوستاندندان لەسەر داهاتووی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، دابەشكردنی بەرژەوەندییەكان، لە كێشە و دمبەدمەدان. ئەگەر كوردستانیش نەبێتە لایەنێكی بەهێز و روانگەی خۆی روون نەكاتەوە، دەكرێتە پارسەنگ و قوربانی بەرژەوەندییەكانی دیكە. لە ستراتیژیی دەوڵەتاندا شتێك بەناوی خێر و وەفا و پشتیوانی ئەخلاقییانە بوونی نییە. ئێستا چارەنووسی باشوور و باكوور و رۆژاڤای كوردستان، پێكەوە گرێدراوە. بۆیە ئاستی بەرزی هوشیاریی سیاسی و ئاگایی نەتەوەیی و نیشتمانی پێویستە، نەك حەساسییەت و تۆڵە كردنەوە و خۆبەستنەوە بە لایەنەكانی ركابەرمان. بۆ ئەمریكا و رۆژئاوا، مامەڵەكردن لەگەڵ كوردستانێكی یەكدەنگ ئاسانترە و دەكرێ حیسابیان بۆ بكەن. كورد پێویستە بە هێزەوە لە دانوستاندنەكان ئاگادار و بەشدار بێت. ئەگینا بە دەستی بەتاڵ، بە ماڵی وێران و بەردەوامی دابەشكران دەكەوێتەوە پەراوێز. ئێستا كورد دەتوانێت رێگە لەو چارەنووسەی بگرێت و بۆ بەرژەوەندی خۆی بینووسێتەوە.