پەیوەندییەكانی نێوان توركیا و عێراق (یان باشتر بڵێین حكومەتی بەغدا) زیاتر رووەو گرژی و تێكچوونە. بەڕێز زێباری وەزیری دەرەوەی عێراقیش سەردانی ئەنقەرەی كرد و دوا بە دوای ئەویش هاوشانە توركییەكەی بەڕێز داودئۆغڵۆ سەفەری بەغدای كرد، بەمەبەستی نوێكردنەوەی پەیوەندییە دۆستایەتییەكانی نێوان هەردوولا.
چەند هۆكارێك هەن بۆ ئەم ئاشتەواییە- دوای بارگرژی و ساردیی نێوانیان-. یەكێك لەو نیگەرانییانەی لە زیادبووندایە لەبارەی ئەو سەنگ و كاریگەرییە رێژەییەیە كە تیرۆریستە رادیكاڵەكان بەدەستیان هێناوە لە هەوڵیاندا بۆ بنیاتنانی پردێك هەم لە عێراق و هەم لە سوریادا، كە بوونەتە تەحەددی بۆ هەموو دەسەڵات و رژێمە سیاسییەكان. ئەم رێكخراوە توندڕەوانەی كە نیازی دروستكردنی ئیمارەتی ئیسلامییان هەیە، هەڕەشەن بۆ سەر ئاشتی و سەقامگیریی تەواوی میللەتە موسڵمانەكان.
خاڵێكی دیكەی تێككردنەوەی نێوان بەغدا و ئەنقەرە بریتییە لە پەیوەندییە ئابوورییە گەشەكردووەكانی و ئەمەی دواییان-ئەنقەرە- لەگەڵ حكومەتی هەرێمی كوردستانی عێراق (KRG). توركیا بە رەوتێكی خێرا گەشە دەكات و تینووی وزەیە. هەرێمی كوردستان خاوەنی سەرچاوەگەلێكی دەوڵەمەندی نەوت و غازە. هیچ لایەكیان سنوورێك نابینن لەبەردەمیاندا بۆ ئەوەی ئەم سەرچاوانە بۆ بەرژەوەندیی هەردوولا بەكاربهێنن. بەڵام بەغدا ئیدیعای ئەوە دەكات مافێكی دەستووری خۆیەتی كە كۆنترۆڵی سەرچاوەكانی وزەی وڵاتەكە بكات. لەو روانگەیەوە مامەڵەی راستەوخۆی ئەنقەرە لەگەڵ هەولێردا، بێ گەڕانەوە بۆ بەغدا بە توندی رەخنەی لێگیرا و بەو شێوەیە سەیری كرا كە پێشێلكردنی سەروەریی عێراقە.
واشنتۆن گوێی لەم هاوارەی بەغدا گرت و هۆشداری دایە حكومەتی توركیا لە دژی ئەنجامدانی هەر رێككەوتنێك بە تەنها لەگەڵ هەولێردا كە بەغدای تێدانەبێت. ئەمەریكییەكان دەیانەوێت یەكێتیی عێراقێكی لەرزۆك بپارێزن و رێگریی لە مەیلی دابەشبوون بگرێت. ئەنقەرەش گوێی بەم هۆشداریە دا. لەگەڵ ئەوەشدا ئەنقەرە نایەوێت دەستبەرداری رێككەوتنە پڕ لە سوودو قازانجەكانی بێت لەگەڵ هەرێمی كوردستان (KRG)كە لێیەوە نزیكە، بەڵكو دەیەوێت بەغداش بكاتە بەشێك لەوە. بەو شێوەیە نەك هەر تەنها ناكۆكیی نێوان ئەنقەرە و بەغدا و هەولێر و بەغدا كۆتایی پێدێت، بەڵكو یەكێتیی سیاسیی عێراقیش دەپارێزرێت. گومانی تێدا نییە سەردانی مالیكی بۆ توركیا لە مانگی داهاتوودا دەبێتە دەرفەتێك بۆ بنیاتنانی ئەو متمانە بزرەی نێوان هەردوو حكومەتەكە و گفتوگۆكردنی تێروتەسەل لەسەر ئەم خاڵانە.
خستنەڕووی دەستپێشخەرییەكانی ئاشتی لە كاتی خۆیاندا بوون و پێویست بوون، لەبەر ئەوەی گرنگە بۆ ئەنقەرە كە پشتیوانیی بەغدا بەدەست بهێنێت بۆ كۆمەڵێك رێككەوتن لەوانە راكێشانی بۆریەكانی نەوت و غاز كە نرخەكانیان بە ملیارەها دۆلارە، ئەویش بۆ هەناردەكردنی یەدەگی هایدرۆكاربۆنی باكووری عێراق (لە ناوچەی ژێر دەسەڵاتی هەرێمی كوردستان»KRG») بۆ بازاڕەكانی جیهان. لە كۆتاییدا نزیكەی 2 ملیۆن بەرمیل رۆژانە و بەلای كەمەوە 10 ملیار مەتر سێجا غاز ساڵانە لە كوردستانی عێراقەوە بەم زووانە هەناردەی توركیا دەكرێت. ئەنقەرە دەیەوێت رێگری لەوە بكات ئەم رێككەوتنانە نەبنە كێشەگەلێكی سیاسی، بەڵكو دەیەوێت بیكاتە شەراكەتێكی سێ قۆڵی پڕ لە قازانج. پێشبینی دەكرێت ئەم پرۆژە گرنگانە ئاكامگەلێكی جیۆپۆلەتیكی گرنگیان هەبێت بۆ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، كە ببێتە هۆی دەوڵەمەندكردنی توركیا و عێراق(بە تایبەتی هەرێمی كوردستان»KRG»)، كە گەشەكردن و هاوكاری و سەقامگیری بۆ ئەم ناوچە لەرزۆكە بەدی بێنن. هەر ئەمەش هۆكاری ئەوەیە كە دەبێت ئەنقەرە و بەغدا ئاشت ببنەوە.
بەپێی دەستووری عێراق، هەموو داهاتەكانی نەوتی هەناردەكراو دەگەڕێتەوە بۆ بەغدا. هەرێمی كوردستانی خۆبەڕێوەبەریش(ئۆتۆنۆم) مافی ئەوەی هەیە لە سەدا 17ی ئەو داهاتەی پێبدرێت. لەگەڵ ئەوەشدا، سەركردەكانی هەرێمی كوردستان(KRG) دەڵێن هەموو عێراق سوودمەند دەبێت ئەگەر ئەوان پەرە بە سەرچاوەكانی هەرێمەكەیان بدەن. بەڵام بەغدا ترسی هەیە لەوەی ئەم كارە سەربەخۆیەی هەولێر لەبارەی سەرچاوە سروشتییەكانی خاكەكەیەوە ببێتـەهۆی بەهێزكردنی كورد كە لە كۆتاییدا هەوڵی سەربەخۆیی دەدەن. ئێستا توركیا دەیەوێت ئەو نیگەرانیانە كەم بكاتەوە. هەروەها ئەم پەرەسەندنانە مانایەكی دیكەشی بۆ توركیا هەیە: لەبەر ئەو هەستیارییەی بەرامبەر كێشەی كورد هەیەتی، ئەوا لە رابردوودا سوپا كاریگەر بوو بەسەر حكومەتی توركیاوە و وەك لایەنێكی دوژمنكار لە هەرێمی كوردستان(KRG)ی دەڕوانی كە بۆی هەیە كوردی وڵاتەكەیان بۆ سەربەخۆیی هانبدەن. بەلەبەرچاوگرتنی ئەم نیگەرانییە ئەوا ئەنقەرە پەیوەندییەكی پتەوی لەگەڵ بەغدا دروستكرد. دوو شت لەم سیاسەتە تاكڕەهەندیە گۆڕان: حكومەتی نوێی توركیا بڕیاریدا نەهج و ئامڕازی خۆی بگۆڕێت لە مامەڵەكردنی لەگەڵ كورددا. لە هەمان كاتدا كوردی عێراقیش ئەنقەرەیان دڵنیاكردەوە كە دەستوەرنادەنە « كێشەی كورد»ی- ئەو وڵاتەوە- و دەتوانن شەراكەتێكی پڕ لە قازانج بكەن بۆ دابینكردنی پێداویستی روو لە زیادی وزە.
لە ماوەی دە ساڵی رابردوودا پەیوەندییە ئابووری و سیاسییەكانی نێوان توركیا و هەرێمی كوردستان(KRG) ئەوەندە گەشەی كرد كە ئاوێتەبوونێكی راستەقینە لە نێوان هەردوو خاكەكەدا روویدا. لەوەش زیاتر، لەگەڵ دروستبوونی رۆژئاڤا، كە ناوچەیەكی كوردی نیمچە ئۆتۆنۆمییە لە باكووری سوریا كەوتە ژێر كاریگەریی پەكەكەوە. توركیا رووی كردە هەولێر بۆ جڵەوكردنی كوردی سوریا. ئەنقەرە و هەولێر نیگەرانن لەبارەی زیادبوونی دەسەڵاتی پەكەكەوە لە ناوچەكەدا. دەزانن كە پەكەكە حەز بە دابەشكردنی دەسەڵات ناكات و درەنگ یان زوو ئیدیعای سەركردایەتی سەرجەم كوردەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەكات. لە كۆتایی ئەم هەفتەیەدا و لە غازی عەنتاب گفتوگۆ لەسەر نەخشەی كاركردنی پەیوەست بەم ستراتیجییەتە و دوایین بەرەوپێشچوونەكانی نێوان ئەنقەرە و بەغدا لە نێوان بەڕێز مسعود بارزانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان(KRG) و سەرۆك وەزیرانی توركیا، بەڕێز رەجەب تەیب ئەردۆغاندا دەكرێت. لەگەڵ بوونی چەندین ئەگەردا، ئەوا ناوچەكە لەبارە بۆ چەندین بەرەوپێشچوون، بەرەوپێشچوونی پێشبینیكراو و پێشبینی نەكراو.

* ئوستادی زانستی سیاسەتە لە زانكۆی فاتح لە توركیا و پسپۆر و تایبەتمەندە لەسەر دۆزی كورد و یەكێكە لەنووسەرە دیارەكانی توركیا