هزرڤانەكانی رۆژئاوا لەسەر ئەوە كۆكن كە بیروكراسی بەرهەمی دەوڵەتی نوێیە ،ئەو دەوڵەتەی كە سووپایەك لە فەرمانبەرو مرۆڤی كارگێڕیی بەخۆوە دەگرێت .هەرچەندە هەندێ لە لێكۆڵەرەوان سەرەتای بیروكراسی بۆ شارستانێتی كۆن (وەك میسری فیرعەونییەكان ، یا چین) دەبەنەوەو دەڵێن كۆمەڵگەی ئەوكات لەسەر بنچینەی خێزان و تیرە (عەشیرەت) پێكهاتبوو كە هێشتا نەدەزانرا كارگێری و میكانیزمی بەڕێوەبردن چۆنە ،تا ئەوكاتەی دامەزراوەی(دەوڵەتە شار) بۆ یەكەمجار هاتە ئاراوە ، كە ئەودەوڵەتەشارە پێویستی بە سەرپەرشتیكردنی داهاتی دارایی هەبوو بۆ بەڕێوەبردنی دەوڵەتەكە، بە واتایەكی تر بیروكراسی پێویستییەك بوو بۆ بەڕێوەبردنی كاروباری دەوڵەت ، بۆیە لە كۆتایی سەردەمی رێنیسانس كە وەرچەرخانێكی سیاسی وكۆمەڵایەتی و تەكنیكی سەریهەڵدا ،دواتریش لە سەدەی نۆزدە بەتایبەت كە بیری لیبرالی و شۆڕشی پیشەسازی هاتنە ئاراوە، ئا لەوكاتانەدا بوونی بیروكراسی زیاتر خۆی سەپاندو جێگیربوو،كە ئەمەش لە بنەڕەتدا بەند بوو بە رێكخستنی كارگێڕی، واتا دەسەڵات و حوكمی دامەزراوەكان كە ئەوكات پێیان دەوترا (حكم المكاتب)، ئەمە وەك پێداویستییەك بوو بۆ رێكخستن و بەڕێوەچوونی دەوڵەت ، بەڵام ئەوەندەی نەخایاند بیرۆكراسی گرفتی دیكەی زۆر ئاڵۆزی لەگەڵ خۆیدا هێنا ،گرنگترینیان ئەوەبوو ، كوێ خاوەنی بڕیارە ، میللەت یان دەوڵەت؟ ئەمە سەرەتای ئەو گفتوگۆو ململانێیانە بوو كە لە نێوان ماركس و هیگڵ و دواتر لە نێوان زۆر لە هزرڤانان دروست بوو ، بەتایبەت ماكس ڤیبەرو مێشێل كروزیە و جون ستیوارت مل و ..هتد كە لە ئەنجامی گفتوگۆكانیاندا ئەوەت بۆ دەردەكەوێت كە بیرۆكراسی گوزارشت و بەرجەستەبووی دەوڵەتی بۆرژوایە ، بەڵام دەوڵەتیش نابێ ئەودەوڵەتە بێت كە هیگڵ باسی لێوەدەكات و گوایا دەوڵەت لە دواجاردا بۆ بەرژەوەندی گشتییە، ماركس باشتر بۆی چووە كاتێ دەڵێت زۆر جار درزی گەورە دەكەوێتە نێوان دەوڵەت و كۆمەڵگە ، ئەمەش ئەوكاتەیە كە دەوڵەت بۆ خەڵك ناگەڕێتەوە ، بۆیە بڕیار دەبێت لە خەڵكەوە بگوازرێتەوە بۆ حكومەت ، نەك حكومەت بە زۆر فەڕزی بكات بەسەر خەڵكدا. لەناوچوونی دەوڵەتی سۆڤێتیش نموونەیەكی زیندووی ئەو بیروكراسییەتەیە كە بووە هۆی لەناوبردنی خودی دەوڵەتەكە ،چونكە بڕیارەكان لە لایەن خەڵكەوە دەرنەدەچوون ، بەڵكو دەوڵەت ئەو پیرۆزگەیە بوو كە هیگڵ باسی لێوەدەكرد، نەك ماركس.
بە كورتی كێشەی گەورەی بیرۆكراسی لە چەند خاڵێكی سەرەكیدا یەكدەگرنەوە،كە دەكرێ بڵێین بەم شێوەیە، دەوڵەت هەرچەندە فەرمان بدات و بڕیاردەربكات ، نابێت حساب بۆ خەڵك نەكات،راستە بیرۆكراسی وەك ماكس ڤیبەر باسی دەكات رێكخستنێكی هزری و كارگێڕییە لە سیستەمی سەرمایەداریدا، بەڵام وەك مێشێل كروزیەش باسیكردووە كاتێك بیرۆكراسی لەگەڵ داهێنانی كارگێڕیدا ناكۆك دەبێت ، مەترسییەكی گەورە بەسەر ژيانی وەزیفی كۆمەڵگایشەوە دروستدەبێت ، كە لە دواجاردا ژيانی دامەزراوەیی (بیرۆكراسی) دەگوازرێتەوە بۆ دروستبوونی كاری خراپی حكومی لە پێناوی بەرژەوەندی تایبەتی كارمەندانی حكومەت كە دواجار ناڕەزایی خەڵكی لێ دەكەوێتەوە، چونكە بیروكراسی نابێت تەنهابە گورزی هێز ببێتە مایەی جێبەجێكردنی یاساكان لە كۆمەڵگادا،هەر كاتێك بەكارهێنانی هێز بۆ جێبەجێكردن هاتە ئاراوە، رێك ئەوكاتە مەترسی گەورە دەست پێدەكات.
دیارە نەك تەنها لە كوردستان بەڵكو لە وڵاتانی دواكەوتوو بەتایبەت وڵاتانی رۆژهەڵات ، بیرۆكراسی بۆتە پەتایەكی كوشندە و تەنها لە بەرژەوەندی توێژێكی كەمینەدایە كە بەرپرسانی كارگێڕین، بێ ئەوەی بیروكراسی ئەو تەنسیقەی نێوان خەڵك و حكومەت بێت ، لە كوردستانیش خراپ بەكارهێنانی بیرۆكراسی بووەتە گەورەترین گرفتی كارگێڕی و، ئەو تەنسیقەی دەبوو لە نێوان حكومەت و خەڵكدا هەبێت كاڵی كردۆتەوە ،ئەم كاڵكردنەوەیە بەردەوام دەبێت تا رۆتین زۆر بێت و كاروباری خەڵك بەباشی بەڕێوە نەچێت وتا خەڵك وا هەست بكات بەرپرسانی كارگێڕی لە خەڵكە گشتییەكە دابڕاون، دواجار یا ئەوەتا سەرۆكی حكومەت دەبێت شۆڕشێكی سپی هەڵبكات بۆ گەڕانەوە بۆ ناو كۆمەڵگە، یان ئەوەتا دەنگی ناڕەزایی خەڵك بە ڕادەیەك بەرز دەبێتەوە ، كە ئەنجامەكەی ئاڵۆزدەبێت.