مێژووی بزاڤی رزگاریخوازی كوردستان، لەو مێژووە پڕ سەروەرییەوە وانەیەك فێربین بەوەی چۆن مامەڵە لەگەڵ قۆناخە سەخت و چارەنووسسازەكان بكەین، ئەوا هەموو قۆناخەكانی ئەو مێژووە هەر لەدەسپێكی شۆڕشی مەزنی ئەیلوولەوە تا دەگاتە قۆناخی راپەرین و پاشتریش رووخانی رژێمی پێشووی عێراق و رۆڵی كورد لە پرۆسەی نووسینەوەی دەستووری عێراقی 2005 و بونیادنانەوەی عێراق، ئەوا ئەو مێژووە پێمان دەڵێت تەنها رێگە بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ هەموو ئەو تەحەددیانەی رووبەڕووی كورد و كوردستان دەبێتەوە، تەنها یەكڕیزی نێوماڵی كورد و هاوهەڵوێستی حزبە سیاسیەكانی كوردستانە، هەربۆیە هەركاتێك ئەم یەكڕیزی و یەكهەڵوێستییە بوونی هەبووبێت، ئەوا بارودۆخەكە چەند سەخت و ناخۆش بووبێت، گەلی كوردستان توانیوویەتی ئاكامی زۆر باش بەدەست بهێنێت و ئەو قۆناخە سەختەی بەسەركەوتوویی تێپەڕاندووە، وەك گەڕانەوەیەكی خێرا بۆ ئەو مێژووە دەكرێت بەچەند خاڵێك ئاماژەی پێبكەین:
لە دەستپێكردنی شۆڕشی مەزنی ئەیلوولدا لەبەر ئەوەی گەلی كوردستان یەكڕیز و یەكهەڵوێست بوو، توانی گەورەترین شۆڕش بەرپا بكات و گەورەترین دەسكەوتی مێژووییش بەدەست بهێنێت.
لە هەشتاكانی سەدەی رابردوو لەگەڵ ئەوەی حكومەتی عێراق گەیشتە ئەوەی چەكی كیماویی بەكار بهێنێت و پرۆسەی بەدناوی ئەنفال دژی گەلی كوردستان پیادە بكات، بەڵام لەبەرئەوەی حزب و لایەنە سیاسیەكانی كوردستان توانیان بەرەی كوردستانی دابمەزرێنن، ئەوا ئەو قۆناخەش تێپەربوو، بەرەی كوردستانی لە بەهاری 1991 توانی سەركردایەتی راپەرینی جەماوەری خەڵكی كوردستان بكات و هەموو كوردستان ئازاد بكەن.
لە كۆڕەوی هەمان ساڵدا، چونكە گەلی كوردستان یەكڕیز و یەكهەڵوێست بوو، ئەنجوومەنی ئاسایش ناچار بوو بڕیاری 688 دەربكات و ناوچەی ئارام بۆ كوردستان دابمەزرێنێت، دیسان تەنها لەبەرئەوەی یەكڕیز و یەكگرتوو بووین، بەرەی كوردستان بڕیاری هەڵبژاردنی دەركرد و لەئاكامی ئەو هەڵبژاردنە پەرلەمان و حكومەتی هەرێمی كوردستان دامەزرا.
له ساڵی 2003 لەبەرئەوەی كورد یەكڕیز و یەكهەڵوێست و بەیەك بەرنامە بەشداری لە پرۆسەی رزگاركردنی عێراق و دووبارە بونیادنانەوەی عێراقدا كرد، جیا لەوەی كوردستان بووە بەشێك لە هاوپەیمانی نێودەوڵەتی لە پرۆسەی ئازادكردنی عێراق، لەپرۆسەی دووبارە بونیادنانەوەی عێراق و نووسینەوەی دەستووری عێراق، توانرا مافە بنچینیەكانی گەلی كوردستان لەو دەستوورەدا بچەسپێنرێت.
لە دوای یەكگرتنەوەی هەردوو ئیدارە و دامەزراندنی كابینەی پێنجەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان وەك حكومەتێكی یەكگرتووە، دیسان لەبەر ئەوەی یەكڕیز و یەكهەڵوێست بووین، توانرا هەوڵەكان بخرێنە گەڕ بۆ ئەوەی ژێرخانێكی پتەوی ئابوری پشت بەستوو بە سەرچاوەی نەوت و گازی هەرێمی كوردستان دەستی پێبكرێت و یاسای نەوت و گازی هەرێمی كورستان لەلایەن پەرلەمانی كوردستانەوە پەسەند بكرێت.
ئەم پرۆسەیە لەگەڵ ئەوەی ئاستەنگ و كۆسپی زۆری هاتە بەردەم، بەڵام لەبەر ئەوەی یەكڕیز و یەكهەڵوێست بووین، توانرا هەموو ئەو ئاستەنگانە تێپەڕێنین و پرۆسەی گەڕان بەدوای دۆزینەوەی نەوت و گاز هەنگاوی گەورە بۆ بەرهەمهێنان و پاشان بەبازاركردنی ئەم سامانە هەڵبگرێت، لەمەش زیاتر لەبەر ئەوەی سیاسەتی نەوتی هەرێمی كوردستان لەسەر بنەمایەكی پتەوی زانستی و دەستووری و شەفافیەت دارێژرابوو، بەدەیان كۆمپانیای گەورەی پەترۆڵ هاتنە كوردستان و كۆنتراكتیان لەگەڵ حكومەتی هەرێمی كوردستان ئیمزا كرد، لەمەش زیاتر بۆ یەكەمین جار لە مێژوودا هێڵی هەناردەكردنی نەوتی كوردستان درووستكرا، ئەو هێڵەی ئێستا حكومەتی عێراق ناچارە نەوتی پێدا رەوانەی دەرەوە بكات.
هەروەها بەم تەبایەی نێوان لایەنە سیاسیەكان و ئارامی و سەقامگیری هەرێمی كوردستان توانی پێوەندییەكی زۆر باش لەگەڵ دەوڵەتانی ئیقلیمی و دەوڵەتانی دراوسێی كوردستان و بەرژەوەندییەكی هاوبەشی ئابووری و بازرگانی لەگەڵ دراوسێكان بێتە ئاراوە، ئەمەش رەنگدانەوەی ئیجابی هەبووە لەسەر دوزی كورد لە پارچەكانی دیكەی كوردستان بەتایبەتی لە توركیا كە بووە سەرەتای پرۆسەی كرانەوە و چارەسەری ئاشتیانەی دۆزی كورد لە توركیا، ئێستاش ئاكامەكەی دەبینین گەیشتۆتە كوێ.
لە ئاكامی ئەم یەكهەڵوێستی و یەكڕیزیەی خەڵكی كوردستان و ئەو ئارامی سەقامگیریەی دابین كرابوو، شان بەشانی پێشكەوتنی سیاسی و ئابوری، پێشكەوتنی دبلۆماتیش هاتە ئاراوە و نزیكەی 30 دەوڵەت كونسوڵگەری خۆیان لە هەرێمی كوردستان كردەوە كە چواریان لە ئەندامانی ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتین.. هەروەها شكستی سوپاسی عێراق و خۆبەدەستەوەدانی چەند فیرقەی سەربازی و چەك و جبەخانە ،بەڵام هێزی پێشمەرگەی كوردستان بە یەكهەڵوێستی و چەكی ئیرادە سەرەرایی گەمارۆ و ئابڵوقەدانی بەغدا ،توانی 1050 كیلۆمەتر خاكی كوردستان بپارێزێت ، سەرەرایی سەركەوتنی ریفراندۆمی سەربەخۆیی و ئینجا دواتر خیانەتكاری 16ی ئۆكتۆبەری 2017 ،بەڵام جارێكی تر گەلی كورد توانی ئەزموون و مێژووكەی بپارێزێت .پارتی دیموكراتی كوردستان بكەم وەك مافێك بۆ پەرۆشیمان بۆ یەكڕیزی و یەكهەڵوێستی خەڵكی كوردستان، گرنگە باسی نەفەس درێژی پارتی و هەوڵەكانی پێكهێنانی كابینەی نۆیەمم ، لەمەش زیاتر ئەو زەمینەیەی پارتی دیموكراتی كوردستان و مەسوور بارزانی لە كابینەی نۆیەم دروستیان كردووە بە رەخساندنی زەمینەی چاكسازی، پشتگیری كردنی هەنگاوی وەزیرەكان بۆ چاكسازی و كرانەوە، ریگە خۆشكردن بۆ ئاسانكاری لە پێوەندی نێوان حكومەت و پەرلەماندا، زەمینەسازی بۆ رۆڵی چاودێری پەرلەمان بەسەر حكومەتەوە، ئەمانە كۆمەڵێك راستین و خستنەرووی پیشاندانی بیربۆچوون و تێروانینی پارتی دیموكراتی كوردستانە بەوەی ئێستاش بژاردەی ئێمە وەك پارتی ئەوەیە كە زەمینە لەبارە بۆ پێكەوە كاركردنی دروست، بەڵام ئەم پێكەوە كاركردن لەپرسە سیاسیەكاندا، پێویستی به مامەڵەی دروست و بەرپرسیارانە هەیە. هەروەها كاندیدكردنی نێچیرڤان بارزانی بە گشت دەسەڵاتەكانییەوە بۆ سەرۆكایەتی هەرێم ، پێگەی هەرێمی كوردستان و حكومەتی كوردستان لە سەر ئاستی عێراق و ناوچەكە بەهێزتر دەكات بۆ بە دهێنانی مافەرەواكانمان