دەوڵەتانی پێشكەوتوو چەندین قۆناخیان لە گەرمەی ململانێی ئیقلیمی و نێودەوڵەتیدا بەسەر بردووە و لەمەشدا زیانێكی زۆریان بەركەوتووە، شەڕوشۆڕ و ململانێ ئاسەوارێكی زۆریان بەجێهێشتووە و ئێش و مەینەتی و زیانێكی فرەی پێ چەشتوون، هاوكات كاریگەرییان هەبووە بۆ سەر خۆشگوزەرانیی مرۆڤ كە هەر ئەوان زەرەرمەندی یەكەمی ئەو هەموو ململانێیە بوون، دوای چەندین ساڵ ئەو دەوڵەتانە دەركیان بەو ئێش و مەینەتییانە كرد و بیریان كردەوە كە پێویستە زمانی مامەڵەكردنی نێوانیان بگۆڕن، بۆ ئەوەی لەجیاتی بەكارهێنانی زمانی تۆپ و فڕۆكە و مووشەكی وێرانكەر، زمانی بەرژەوەندییەكان بگۆڕدرێت.
یەكێتیی ئەوروپا و دراوی یەكگرتووی ئەو دەوڵەتانە واتا (یۆرۆ) دیارترین دەرهاویشتەی كارلێكی ئەو بەرژەوەندییانە بوو، لێرەدا دەپرسین: كاتێ ئەمڕۆ عێراقی فیدڕاڵ دەبینین، هەروەها دەشبینین چۆن كورد و نەتەوەكانی دیكە لە هەرێمی كوردستاندا بەیەكەوە دەژین و هەرێمیش لە چوارچێوەی هەماهەنگیدایە لەگەڵ حكومەتی ناوەند لە بەغدا، دەزانین ئیدی كاتی ئەوە هاتووە كە هەردوولا (حكومەتی هەرێم و حكومەتی ناوەند) خاڵی بەرژەوەندیی هاوبەش رەچاو بكەن و خاڵە ناكۆكەكانیان وەلاوەبنیێن، چەندین پرۆژەی ئابووریی هەن ئەگەر بە وردی دیقەتیان لێ بدەین، دەبینین كە دەرفەتی ئابووریی زۆریان تێدایە بۆ بەكارخستنی بێكاران و هێنانەكایەی سوودی زۆری ئابووری، بۆ نموونە: ئەگەر سەیری یەكێك لەو پرۆژانە بكەین، كە حكومەتی ناوەند بە پارەداركردن دەتوانێت بەشداری تێدا بكات دروستكردنی پرۆژەی گرنگ و قەبەی بەنداو و كۆگاكانی ئاوە لە هەرێمی كوردستان، كە لە هەموو پارێزگاكاندا شوێنی گونجاو بۆ دامەزراندنیان لەئارادایە، هەروەها بەرهەمهێنانی كارەبا كە هەموو پێداویستیی عێراق پڕدەكاتەوە، تەنانەت دەكرێ زیادەكەشی هەناردەی دەرەوە بكرێت، ئەمە وێڕای ئەنجامدانی پرۆژەی گەشتیاری كە هاووڵاتیانی ناوەڕاست و باشوور دەتوانن بە ئاسانی و بێ ئاستەنگ سەردانی بكەن، بەبێ ئەوەی رووبكەنە دەرەوە خەریكی وەرگرتنی ڤیزا بن، لە سایەی سزا ئابوورییەكانی ئەمریكا كە بە سەر ئێران و ئەو دەوڵەتانەی مامەڵەی لەگەڵدا دەكەن سەپاندوونیەتی، ئایا ئەمەش نابێتە ئاماژەیەك بۆ ئەوەی كە پێویستە هەماهەنگیی هاوبەش لەنێوان ناوەند و هەرێم بەهێز بكرێت؟ هەروەها دەكرێت زمانی ململانێ و ناكۆكی ببێتە زمانی شەراكەت و هاوكاری و پێداویستیی عێراق بەتایبەت لە وزەی كارەبا، سەرباری ئەوەی كە دەكرێت ناوچەكانی ناوەڕاست و باشووری عێراق بە ئاو چەند ساڵی رابردووی وشكەساڵییان قەرەبوو بكرێتەوە.
تا ئێستا تۆڕی گواستنەوەی نێوان هەرێم و حكومەتی ناوەند تەنیا لە رێی ئاسمان و وشكاییەوەیە، ئەوەی جێی داخە تێچووی گواستنەوە بە فڕۆكە لەسەر هاووڵاتیی كەمدەرامەت، كاتێ خۆی و خێزانەكەی دەیەوێت بۆ گەشتیاری بە هاتن و گەڕانەوە بە فڕۆكە روو لە هەرێم بكەن، زیاتر بووە، بەڵام گواستنەوە بە رێگای وشكایی ئەوە پێویست بەوە ناكات كە وەسفی بكەین، كە كاتێ هاووڵاتیان لە بەغداوە لە رێی دیالە و كەركووك دێنە هەولێر و سلێمانی زیاتر بە رێگای مردن ناسراوە، دەپرسین: ئایا كاتی نەهاتووە كە هەردوو حكومەت هەماهەنگی بكەن و ئەو رێگایانە چاك بكەنەوە؟ پاشان بۆچی هەماهەنگی ناكەن بۆ ئەوەی سیستەمی گواستنەوە بە دامەزراندنی هێڵی ئاسن چ بۆ گواستنەوەی هاووڵاتیان، یان بۆ گواستنەوەی كەلوپەل و كاڵا ئاسان و هەرزان بكەن؟ ئەمە سەرباری ئەوەی كە پارەیەكی باشیش دەمێنێتەوە و عێراق لێی سوودمەند دەبێت، كاتێ پرۆسەی گواستنەوەی نێوان ناوەڕاست و باشوور لەگەڵ هەرێمی كوردستان دەبووژێتەوە؟ هاوكات هەرێمی كوردستانیش چەند سوودمەند دەبێت لە داهاتی گەشتیاری لە رێی ئەو تۆڕە كەمخەرجییەی گواستنەوە؟ دواتر ئایا پێشبینی ناكەین كە خەڵكێكی زۆر لە هەرێمی كوردستانەوە بۆ نممونە رووبكەنە بەغداو بەسڕە؟ تا ئێستا زۆر لە هاووڵاتیانی هەرێم لە ژیانیادا نەچوونەتە بەغدا و شوێنە گەشتیارییەكانیان نەبینیوە، نازانن زۆنگاوەكانی عێراق و شەتولعەرەب و دارخورما سەركەشەكان چۆنن، بۆیە دروستكردنی هێڵی ئاسن لە نێوان هەرێم و ناوچەكانی دیكەی عێراق داهاتێكی زۆر بۆ هاووڵاتیانی هەردوو لا دابین دەكات.
دیسانەوە دەڵێین: ئایا دامەزراندنی تۆڕەكانی گواستنەوە و بەتایبەتیش هێڵی ئاسن نابێتەهۆی خێراكردن و ئاسانكردنی گواستنەوەی بەرهەمەكانی خۆراك و پیشەسازیی نێوان هەردوولا و گەیاندنیان بۆ بازاڕەكان بە نرخێكی هەرزان؟ بۆ نموونە: ئایا بەرهەمهێنەرانی تەماتە و سیر و كاڵەك لە كێڵگەكانی زوبێر و سەفوان لە بەسرە سوودمەند نابن وەك چۆن بەرهەمهێنەرانی خەیار و شیرەمەنی و كارگەكانی ئاوی شیرینی خواردنەوە لە هەرێمی كوردستان لێی سوودمەند دەبن؟ دواتر ئایا گواستنەوەی هەرزان نابێتە هاندەرێك بۆ دامەزراندنی پرۆژەی پیشەسازی كە لە هەرێم و ناوچەكانی دیكەی عێراق كە لە بەر كەمبازاڕی و بەرزبوونەوەی تێچووی گواستنەوە سوودیان نەبوو؟
ئایا هەماهەنگیی هاوبەش بە پاڵپشتیی میدیایەكی كارا، نابێتە هاندەر بۆ كاراكردنەوەی بازاڕی نیشتەجێبوون كە بۆ چەندین ساڵ بە هۆی نەبوونی زمانی دیالۆگ لەنێوان هەرێم و ناوەند پەكخرابوو؟ پێویستە میدیایەكی كارا بۆ هاندانی هاووڵاتیانی ناوەڕاست و باشوور بێتەئاراوە بۆ كڕین، یان بەكرێگرتنی خانووبەرە لە پرۆژەكانی نیشەجێكردن كە دروستكراون، یان ئەوانەی كە تائێستا كاریان تێدا راگیراوە، یان پشتگوێخراون بەهۆی قەیرانی ئابووری كە ساڵانێك رووبەڕووی هەرێم ببووەوە، لەجیاتی ئەوەی ئەو هاووڵاتیانە رووبكەنە توركیاو دوبەی و دەوڵەتانی دیكە و شوقە و ڤێلا بكڕن؟ ئەویش تەنیا لەبەر ئەوەی ئەو دەوڵەتانە خزمەتگوزاری و ئاسانكارییان بۆ دەكەن بە مەبەستی راكێشانی پارەی بیانی.