عێراق گیرۆدەی چەندین کێشەی وەک گەندەڵی و بوونی چەندین هێزی میلیشای چەکداری سەر بە ئێران و نەبوونی خزمەتگوزاری و بێزاری خەڵک و دەستوەردانی وڵاتان و چەندین کیشەی تر بووە و, ئەو کێشانە سەروەری و بنەماکانی دەوڵەت بوونیان بە عێراقەوە نەهێشتووە ،هاتنی هێزی زیاتری ئەمەرکا بۆ عێراق و سەردانی سەرۆکی ئەو وڵاتە بێ ئەوەی بەرپرسانی عێراق بزانن، دواتر هاتنی وەزیری دەرەوەی ئەمەریکا و هاتنی وەزیرانی دەرەوەی فەرەنسا و ئێران و وەک چاوەڕوانیش دەکرێ سەرۆک کۆماری ئێرانیش سەردانی عێراق دەکات، شای ئەردەنیش سەردانی عێراقی کردووە و پێدەچێ وەزیری دەرەوەی بەریتانیاش سەردانی عێراق بکات، هەموو ئەو سەردانە کتوپڕانەی بەرپرسانی باڵای وڵاتان و بە تایبەتیش دوو وڵاتی دژ بە یەکی وەک ئەمەریکا و ئێران ئاماژەی روونن کە روودانی گۆڕانکاری گەورە لە ناوچەکە نزیک بۆتەوە و دەستپێکی ئەو گۆڕانکاریەش لە عێراقەوە دەبێ.
عێراق بۆ ئێران وەک گەرووی هورمز وایە، لەو گەروەوە دەستی دەگاتە هەموو ئەو وڵات و ناوچانەی کە خۆی مەبەستیەتی, گواستنەوەی هێزی زیاتری ئەمەریکا بۆ عێراق ئەو ستراتیژە دەردەخات کە ئەمەریکا دەیەوێ ئەو گەروە بە رووی ئێراندا دابخات، جا ئەگەر ئەمریکا ئەو گەروە لە ئێران دابخات ئێران تووشی ئەو مەترسیە دەبێت کە لێی دەترسێ.
ئێران و ئەمەریکا ناتوانن دەستبەرداری پێگەی خۆیان ببن لە عێرقدا, هەرچی ئێرانە بە هۆی بوونی زۆرنەی شیعە عێراق بە بنکە و پێگەی سیاسی و سەربازی خۆی دەزانێ, هەرچی ئەمەریکاشە رژێمی بەعسی رووخاندووە و وا بە ئاسانی عێراق بۆ ئێران لێناگەڕی، بۆیە ئەمەریکا و ئێران شەڕی بردنەوەی عێراق لەناو خاکی عێراقدا دەکەن, لێرەوە ئەو پرسیارە درووست دەبێ کە لەو گۆڕانکاریە کورد چی دەست دەکەوێ و چارەنووسی عێرقچی و دژە ریفراندۆمەکان چۆن دەبێ؟
کورد لە ئێستادا بەسەر دوو بەرەی ریفراندۆمچی و سەربەخۆخواز و دژە ریفراندۆم و عێراقچیدا دابەش بووە, دژە ریفراندۆم و عێراقچیەکان بەرژەوەندی تایبەتی و هێز و پێگە و مانەوەی خۆیان لە هەژموونی ئێران و پەرپووتی دەسەڵاتێکی وەک ئێستای عێراقدا دەبینی، بۆیە لە گەڵ سەرهەڵدانی بیرۆکەی ریفرادۆم و گەڕانەوە بۆ دەنگ و بڕیاری خەڵکی کوردستان, ئەو بەرەیە بۆ پاراستنی یەکپارچەیی خاکی عێراق بوونە حەسحەسی دەربار و سیستەمێکی (بەغایی) و دیموکراتیە نموونەییەکەی عێراقیان کردە دوا خواست و ئامانجی خۆیان، بۆ ئەو مەبەستەش لە دژایەتی حکومەتی هەرێم و جاسووسی و پاڵپشتی بۆ حکومەتی بەغدا و میلیشیاکانی حەشدی شەعبی و دامەزراندنی حکومەتێکی (ئینقاز)و هەوڵدان بۆ دابەش کردنی حکومەتی هەرێم و بە هەرێم کردنی سلێمانی، ئەوەی لە دەستیان هات کردیان و درێغیان نەکرد، تەنانەت ئەو دژایەتی کردنە لە ١٦ی ئۆکتۆبەر گەیشتە لوتکەی خیانەت و وڵاتفرۆشی.
ئەو بەرەیە زۆریان لەسەر ریفرادۆم گوت و ریفراندۆمیان وەک تاوان دەدایە پاڵ سەربەخۆخوازان و داوای دادگایی کردنی ریفرادۆمچیەکانیان دەکرد، بەوەش رەواییان بە هەموو ئەو تاوانانە دەدا کە دوژمنان و داگیرکارانی کوردستان لەگەڵ کوردیان دەکرد، ئێستا کە لەگەڵ هەر گۆڕانکارییەک چەکی بەهێزی دەستی کورد ریفراندۆمە، دەبێ عێراقچی و دژە ریفراندۆمەکان چی بڵێن و چۆن وەڵامی خەڵکی کوردستان و خوێنی شەهیدان بدەنەوە؟