پەرلەمانتارو بڕیاردەری فراكسیۆنی پارتی دیموكراتی كوردستان لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق

گەلی كورددستان ماوەی زیاتر لە یەك سەدەیە زوڵمی لێدەكرێت و بە زۆر دابەشی سەر وڵاتانی دیكە كراوە، ریفراندۆم و ئەنجامەكەی جگە لەوەی بە گوێچكەی جیهانیدا چڕپاند كە لەسەر رووی ئەم زەوییەو لە نێو جەرگەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و لەبەرچاوی هەموو دەوڵەتانی دیموكراتیخوازی، ئەمریكی، ئەورووپی، ئاسیایی و ئەفریقی. نەتەوەیەك هەیە كە هێشتا چارەنووسی نادیارەو نەبۆتە دەوڵەت و دەیەوێت هەنگاو بەرەو دەوڵەت بوون بنێت، ئەوا پێشی راگەیاندن كە لەو رۆژهەڵاتە ناوەڕاستەی كە هیچ كات سەقامگیری بەخۆیەوە نەبینیوە و زۆر كەم پرەنسیپی دیموكراتی و پرۆسەی ئاشتییانەی تێدا بەدی دەكرێت، گەل و كوردستانێك هەیە كە دەیەوێت بەو پرەنسیپەی كە رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان لە زۆربەی هەرە زۆری دۆكیۆمێنت و رێككەوتننامەكانی خۆی جێگری كردووەو بە پرەنسیپێكی یاسایی و شەرعی ناوی دەبات، دوور لە توندوتیژی بڕیار لە مافی چارەی خۆنووسینی خۆی بدات، بەڵام بەداخەوە هەم لەسەر ئاستی ئیقلیمی و هەم نێودەوڵەتیش، كاردانەوەی زۆربەی هەرە زۆری دەوڵەتانی بە دوای خۆی هێنا، بە تایبەت ئەو دەوڵەتانەی كە بە ناوی ئازادی و دیموكراتی و ئاشتی زیاتر لە سەدەیەكە بە هاوكێشەی جیاجیا و بە دەستوەردان و ئاڵوگۆڕی جوگرافی و دیموگرافی و لە پێناو بەرژەوەندیی خۆیان بڕیار لە چارەنووسی نەتەوەكانی تر دەدەن.
بە داخەوە كاردانەوەی ئەوان زۆر بە روونی ئەوەی دەرخست كە ئەو دروشم و پرەنسیپانەی ئەوان هێندە ساڵە بە ناوی دیموكراتیەت بە گوێچكەی جیهانیاندا چرپاندووە، جگە لە وەهمێكی سیاسییانەو بەرژەوەندیخوازیی تاكلایەنەی ئەوان هیچ شتێكی دیكە نییە. چونكە هەم پێش گشتپرسی و هەم دوای گشتپرسیش، چ دەوڵەتانی ئیقلیمی و چ دەوڵەتانی تر و دۆست، هەڵوێستی خۆیان چ بە نەرێنی و چ بە بێدەنگبوونیان سەبارەت بەم پرۆسە شەرعییە دەربڕی، كە هەندێكیان بوونە هۆی دروستكردنی غروورێكی دوژمنكارانە لەلایەن كاربەدەستانی دەوڵەتی عێراق و لەلایەن هەر سێ دەسەڵاتەوە، ئەوەی كە نادەستووری و نایاسایی و ناعورفی بوو، بەرامبەر بە گەل و هەرێمی كوردستان ئەنجام درا و بڕیارە دوژمنكارانەكانیان بووە هۆی سەپاندنی سزای نادەستووری بەسەر گەلی كوردستاندا.
لە سەرەتای ساڵی(2014) وە جارێكی تر سزاكان دەستی پێكردەوە كە خۆی لە بە ناحەق و نادەستووری بڕینی بەشە بودجەی هەرێمی كوردستان و نەدانی قوتی خەڵكی كوردستان دەبینییەوە. هەروەها قەدەخەكردنی گەشتە نێودەوڵەتییەكانی هەردوو فڕۆكەخانەی هەولێر و سلێمانی و هێرشكردنە سەر كەركووك و ئاوارەكردنی هەزاران هاووڵاتی كورد و كوشتن و تاڵانكردنی سەروماڵ و دەستدرێژیكردن و رفاندنی هاووڵاتیانی كورد لە كەركووك و دوزخورماتوو لە لایەن حەشدی شەعبی و سوپای عێراق بە هاوكاری وڵاتی ئێران و باڵێكی لادەر وهەرزەكاری حزبێكی نێوخۆیی و بەشێوەیەكی نادەستووری و پێچەوانەی مادەی(9)ی دەستووری عێراق، بەشێكی دیكەی ئەو سزایانەن كە لەم دواییە حكومەتی عێراق بەرامبەر بە هەرێمی كوردستان ئەنجامی داون، ئەمانەش نییەتی خراپی حەیدر عەبادی و حكومەتەكەی پێشانی ئێمەو هەموو جیهان دا، بەڵام بەداخەوە هەڵوێستی جیهان بەو شێوەیە نەبوو كە گەلی كوردستان چاوەڕێی بوو.
ئەمە جگە لەوەی كە دادگای فیدڕاڵیش لە دەركردنی بڕیارەكانی خۆی دژ بە كورد، كە بڕیاری سیاسین، سلی نەكردۆتەوە، مخابن شرۆڤەو تەفسیری ماددەكانی دەستووری دەكات، بە گوێرەی ئەو تەفسیرەی دەسەڵاتدارانی عەرەبی عێراق و شەقامی عەرەبی دەیەوێت.
ئەمە جگە لەوەی كە پەرلەمانی عێراقیش، كە گوایە پەرلەمانی دەوڵەتێكی فیدڕاڵییە، ئەویش لەم ماوەیەی رابردوو و لە زۆر بابەتی پەیوەندیدار بە گشتپرسی بۆ سەربەخۆیی كوردستان و سزادان و ورووژاندنی شەقام دەستی لە زۆر بابەت وەردا و خۆیشی باشتر دەزانێت كە زۆربەی ئەو بڕیارانەی داویەتی لە ئەنجامی هەڵچوون و دوور لە عورفی پەرلەمانی و بە نایاسایی داویەتی. لە رێكەوتی(12/9/2017) و لە دانیشتنی ژمارە(17)ی پەرلەمانی عێراق و بە بێ ئەوەی گوێبێستی بۆچوون و قسەی نوێنەرانی گەلی كوردستان بێـت و دوور لە عورفی پەرلەمانی و بێ ئەوەی سیغەی بڕیارەكە بە لێژنەكانی تایبەتمەند تێپەڕببێت و بخرێنە نێو بەرنامەی كار و لە دانیشتن دەنگی بۆ بدرێت، بڕیاری رەتكردنەوەی گشتپرسی (هەرچەند لە دەستەی سەرۆكایەتی پەرلەمان كوردێك بوونی هەیە، بەڵام وەڵامی ئەوەی كە ئایا بۆچی بەڕێزیان لەوێ نەبوون و مافی ڤیتۆی خۆی بەكارنەهێنا بۆ ئەو بەجێ دێڵم، كە گوایە ئەویش هۆكاری خۆی هەبووە!)، ئەوا یەكسەر هەر لە دانیشتنەكە خرایە بەرنامەی كار و بێ ئەوەی دەرفەت بدرێتە نوێنەرانی كورد، دەنگی بۆ درا و گشتپرسی رەتكرایەوەو جگە لەوەی كە سیغەی بڕیارەكە (3 مادەی) لەخۆ دەگرت كە رەتكردنەوەی گشتپرسی و دستكراوەیی فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكانی بۆ ئەنجامدانی هەر رێكارێك بۆ پاراستنی یەكپارچەیی عێراق لەخۆ دەگرێت و لە نێو دانیشتنی پەرلەمان و لە رەشنووسی سەرەتایی بڕیارەكە زۆر بە روونی ئاماژە بە جووڵاندنی هێز درا لەكاتی پێویست بۆسەر هەرێمی كوردستان، كەچی دواتر كە زانییان ئەم بڕگەیە بە خراپی لە سەریان دەشكێتەوە، ئەوا لە سیغەی كۆتایی بڕیارەكە سڕایەوەو بە شێوەیەكی تر جێگیر كرا. ئەگەر سەیری ڤیدیۆی دانیشتنەكەش بكەن، بۆتان روون دەبێتەوە، ئەم بەشە مەترسیدارە چۆن سڕاوەتەوە، بۆ ئەوەی لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی نەكەونە بەر لۆمە، ئا ئەمەیە عەقڵییەتی بەڕێوەبردنی دەوڵەتی عێراق.
هەروەها لە رێكەوتی(14/9/2017) و لە دانیشتنی ژمارە(18)ی پەرلەمان، لە كاتێكدا هەموو فراكسیۆنەكان دانیشتنەكانی پەرلەمانیان بایكۆت كردبوو، بە شێوەیەكی نادەستووری و نایاسایی لەسەر راسپاردەی سەرۆك وەزیران، بەڕێز (نەجمەدین كەریم) پارێزگاری شەرعی كەركووك ئیقالە كرا، تەنیا لەبەرئەوەی بەرگری لە ئاڵای كوردستان و گشتپرسی و مافی نەتەوەكەی خۆی كردبوو، هەرچەند ئەوان دەیانگوت بیانوی لادانی ئەو شتێكی دیكەیەو پەیوەستە بە خراپی ئیدارەكردن و (گوایە گەندەڵی)، لە كاتێكدا ئاشكرایە كە بیانووی ئیقالەكردنی پارێزگار لەبەر هەڵوێستە نەتەوەییەكانی ئەو بوو، نەك هیچ بابەتێكی تر، ئەمەش لە كاتێكدا، كە پارێزگای كەركووك تاكە پارێزگایە كە هێشتا یاسای تایبەتی سەردەمی حاكمی مەدەنی (پۆل بریمەر)ی بەسەر جێبەجێ دەكرێت و حاڵەتێكی تایبەتی هەیە لە تەعامولكردن لەگەڵی .
ئەمە جگە لەوەی كە لە رۆژی گشتپرسی و لە دانیشتنی ژمارە(22)، پەرلەمانی عێراق، بڕیارێكی(13) خالی درا، كە حكومەت و سەرۆك وەزیران و فەرماندەی گشتی هێزە چەكدارەكان دەستكراوە كرد بۆ ئەنجامدانی هەر رێكارێك لە نێویشی هێرشی سەربازی بۆ بڵاوبوونەوە بە ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی سنووری هەرێم و داخستنی دەروازە سنوورییەكان و سزادانی ئەو فەرمانبەرانەی كە بەشداری گشتپرسییان كردووە. پەرلەمانی عێراق چەندین بڕیاری تری داوە لەدژی گەل و هەرێمی كوردستان كە هیچ یەك لەمانە خزمەتی هێوركردنەوەی ئەو بارودۆخە ناكات كە بەسەر عێراق هاتووە، بەڵكو رێخۆشكەر بووە بۆ زێدەتر كردنی گرژی و ئاڵۆزییەكان، ئەمە جگە لەوەی كە ئەم جۆرە بڕیارانە، بەرهەمی موزایەدەی پەرلەمانتارەكانی دژە كوردە، بۆ هەڵمەتێكی پێشوەختەی هەڵبژاردنەكان بۆ بەرزكردنەوەی ئاستی دەنگەكانی خۆیان لەسەر حیسابی ئازاردان و سزادانی گەلی كوردستان، چونكە ئەوان وا راهاتوون چەندە دژایەتی كورد بكەن، ئەوا زیاتر دەنگ دێنن لە شەقامی عەرەبی خۆیان.
ئەو غروورەی هەر سێ دەسەڵاتی یاسادانان و جێبەجێكردن و دادوەری، عێراقی گرتۆتەوە، خزمەتی چارەسەركردنی كێشەكانی عێراق ناكات و جگە لە خراپتركردنی رەوشەكە، ئەوا عێراقەكەی خۆشیان بەرەو هەڵدێر دەبات.
ئەوەی پێویستە لە سەر كورد و سەركردایەتی سیاسیی كورد یەكڕێزی و خۆڕاگری و یەكهەڵوێستی هەموو لایەنە كوردستانییەكانە بۆ دەربازبوون لەو قەیرانانەی كە بەرۆكی هەرێمی كوردستانی گرتۆتەوە، بەتایبەت بۆ كۆتاییهێنان بەو رەوشە ناهەموارەی لە كەركووك و دوزخورماتوو دروست بووە، كە بە هۆی كردەوەی هەندێك كەسی نابەرپرس و لادەری نێوخۆیی دروست بوو، ئەمە جگە لەوەی كە یەكڕێزی و یەكهەڵوێستی هەموو لایەنەكان، پێویستییەكە بۆ رووبەڕووبوونەوەی ئەو هەڵوێستەی حكومەتی عێراق كە بەرامبەر بە بەشە بودجەی هەرێم و كیانی هەرێمی كوردستان لە بودجەی ساڵی(2018)ی ئاماژەی پێداوەو پرۆژە یاسای بودجەی بە بێ ئاماژەكردن بە بەشە بودجەی(17%)ی هەرێم و بێ ئاماژەدان بە دەستەواژەی هەرێمی كوردستان رەوانەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق كردووە. ئەم هەڵوێستە نادەستوورییەی عەبادی دەرخەری ئەوەیە كە دەوڵەتی عێراق وەك هەمیشە بە چاوێكی دوژمنكارانە سەیری گەلی كوردستان دەكات و تا بێتیش لە هەڵوێستە دوژمنكارانەكەی بەردەوام دەبێت، بۆیە وەڵامی ئەو هەڵوێستە نادەستووری و دوژمنكارانەیەی حكومەتی عێراقی، بەس بە یەكڕێزی و یەكگرتوویی لایەنە سیاسییەكانی هەرێم دەدرێتەوە.