ریفراندوم ئێک ژ بنەمایێن ھەرەگرنگێن دیموکراسیێ یە ، ژ پرەنسپێن گرنگێنجێبەجێکرنا دیموکراسیەتێ یە دجیھانێ دا و مافەکێ سروشتی یە بو ھەموو تەخ و گەلا و د چار نامەیێن نیف دەولەتی دا، لێ جێبەجێکرناوێ دپراکتیکیدا چ ئاستەنگێن وسا یێن یاسایی نینن.ئەڤجا ئەوال ھەرێماکوردستانێ ژی رویدا ل ٢٥/٩/٢٠١٧ئێک ژ پێشکەفتی ترین پێنگاڤان ھاتینەھاڤێتن دمێژوویا عیراقێ دا و ھەتا دمێژوویا دەولەتێن مەیێن روژھەلاتاناڤین ژی دا ، ھەموو دوارێ دیموکراسەتێ دا ، دەرئەنجامێ ڤێ ریفراندومێ ژی کو پرانیا دەنگدەران دەنگ ب بەلێ بو سەربەخوییا کوردستانێ دا و مەرەم ژ ل ڤێ ریفراندومێ ئەو بو دەستھەلاتا ھەرێما کوردستانێ بزانیت کا ئایا خەلکێ کوردستانێ تاچ رادە دگەل ھندێ نەئەو دسەربەخوبن ، ریفراندوم دەرباز بو چوو دناف مێژوویا گەلێ کوردستانێ دا و مە شەنگەستەکا گرنگ ژی د یاسایێ داھەیە کا چ دەستھەلات ھەیە ماف ھەیە بریارەکێ دەربێخیت ،د ھەمان دەم دا ئەوێ دەستھەلاتێ ماف ھەیە وێ یاسایی َب ھەلوەشینیت یان ژی دەستھەلاتەکا بلندتر . لێ دڤی حالەتی دا خەلکی دەنگێ خوە بو ریفراندومێ دایەو بالاترین دەستھەلات دناف دەولەتێ وھەتا دناف ھەرپارچەکێ دا ؛ گەلە ؛ و دیسان مە دەستھەلاتێن جێبەجێکەرو دادوەری ویاسایی ژی ھەنە وئەڤە ھەرسێ ژی پێکڤە کوم ببن وھەلوەشینن ڤێ بریارێ مومکن نیە بشێن بریارا ھەلوەشاندنا ریفراندومێ بدەن.ژبەرڤێ چەندێ ژی بلا ئەم ژدەنگ و بریارا خوە دلگران نەبیتن. ھەرچەندەحکومەتا ,عەبادی ,ل بەغدا کارلسەرھندێ دکەت کو ئەنجامێن ریفراندومێ بھێنە ھەلوەشاندن و چ بنەماو شینوار بونەمینن ،لێ ئەڤ چەندە ناھێتە بجە و کەسێ دەستھەلاتا ژناف برنا وێ نیە نە حکومەت و نەچ حزبا ژبلی ،گەلی بخوە ، لدوور رونکرنا دادگەھا ئیتیحادی کو وان گوتیە بوچ لایەنان نیە خوە سەربخوەبکەن و ژ عیراقێ جودابن ، حکومەتا ھەرێمێ ژی پێگیریا خوە ب بریارا دادگەھا فیدرالی دیارکر و ئەڤەژی دبەرژەوەندا مللەتێ مەدایە کوببیتە رێخوەشکرنەک بو دان وستاندنان و دیسان ئەڤەژی نەتشتەکێ نوی یە ، چونکە ھەتا بەری ئەنجام دانا ریفراندومێ ژی جەنابێ ،سەروک بارزانی و سەروکێ حکومەتێ ، دوپاتی ل وێ چەندێ دکر و گوت : مە ئەف پێنگاڤە ھاڤێت مەرەما مە ئەو نیە ئێکسەر سەربەخویێ راگەھینین .بەلکو راوستیانەک بویە لسەر بریارا خەلکی لسەر بابەتەکێ دەست نیشانکری وچارەنڤیس ساز .ئەڤجا بلا ئەم ب چاڤەکێ ڤەکری سەح بکەینە ڤێ بریارێ و پێشوازیاوێ ژلایێ حکومەتا ھەرێماکوردستانێ ،ئەڤە تشتەکێ زوور گرنکە لڤی دەمی و پەیامێن جودا جودایێن جەنابی َسەروکێ حکومەتێ و دان وستاندنێن وی دگەل ھەموو ئالیان، چونکە ئەڤ رێکارەنە دبنە ئەگەر کو رێک لھەمبەر دان وستاندنێن ب جدد ڤەبیتن .ژبەرکو نوکە فشارەکا زوور ژلایێ ئەمریکا و نەتەوەیێن ئێکگرتی و ئێکەتیا ئەوروپا لسەر ھەردوو حکومەتێن ھەرێما کوردستانێ و عیراقێ ھەنە,ژبو ھندێ کو ھەردوو لایەنان لسەر مبَزا دان وستاندنێ کوم بکەن ، ئەڤجا ھەر دەست پێشخەریەکا ژلایێ جەنابێ سەروکێ حکومەتێ رێزدار ؛ نێَچیرڤان بارزانی ؛ جھێ دەست خوەشی و رێزگرتنێ یە ، لێ ب مەرجەکێ کارتێکرن لسەر ماف و ئیمیازات و دەستکەفتێن گەلێ کورد نەکەت . ژبەرکو حکومەتا بەغدا ژبلی زمانێ چەک و گەڤان ژ رێکێن دی ھێشتا نەدیتینە ژبو چارەکرنا ئاریشەیان .ئەڤ زمانێ وانێ گەفێ ژی نەژ ھێزا وانە ھەمبەری ھەرێما کوردستانێ ، بەلکو تشتەکێ رون وئاشکەرایە کو دەست تێوەردانێن نیف دەولی و دەوروبەر ژی دگەلدانە .ئەگەرنە ، ئەم ھەموو دزانین و دبینین کو حکومەتا عیراقێ زور لاوازەو نەخودان ئەو ھێزەیە کو بشێت کونترولێ لسەر ھەرێما کوردستانێ بکەت ھەم ژلایێ چەکی و ھەم ژ لایێ ھێزێ .ژبەرڤێ چەندێ ژی جەنابێ سەروکێ حکومەتێ رێزدار؛ نێچیرڤان بارزانی ؛ ب وردبینانە یێ دەست ب دان وستاندنان دکەت دگەل ھەموو تەخ وچینا ، نافخوەیی و دەرەکی , بوھندێ کو ڤێ رەوشێ ب سەرکەفتیانە و مفاوەرگرتن ژ ئەزمونان دەربازبکەت .