دەستوورێ ئیراقێ سەرباری چەند تێبینیەکانژی لێ دەستوورەکێ تا رادەیەکێ باشە بۆ قوناغەکا دیارکری و بەردەستکرنا مادێن خەلکێ کوردستانێ د چارچوڤێ هەرێمەکا فیدارلدا دناڤا ئیراقەکا دیموکراسی و فیدرالی و فرەنەتەوە و مەزهەبیدا.
پشتی چەندین ساڵێن خەبات و قوربانیدانا کوردان و دابەشکرنا وان لسەر هەرچوار وەڵاتێن (ئیراق، ئیران. سووریا و تورکیا)دا کوردێن کوردستانا ئیراقێ شیان تا رادەیەکێ نیڤسەربەخۆیەکێ د ئیراقا پشتی ٢٠٠٣ یێ یا رژێما سەدام حسێن دا پشێوەیەکی یاسایی و دەستووری بەردەستبکەن و بدەستڤە بینن.
لگوری خالێن دەستوورێ ئیراقێ هەرێما کورستانێ قەوارەیەکێ سیاسی دانپێداناییە ژلایێ حکومەتا بەغداڤە، هەروەها خودان پەرلەمان و حکومەتا خوەیە و پێشمەرگە سەرباری کۆ بەشەکن ژ چارچوڤێ سوپایێ ئیراقێ لگوری دەستووری یەرکێ پاراستنا کوردستانێ و ئەگەر پێویست بکەت ئیراقێژی وەردگریت.
ژبەرکو ل ئیراقی سەرژمێریەکا راست و دروست نینە حکومەتا هەرێم و بەغدا لسەر دانانا پشکا هەرێمی ب رێژەیا ١٧% ژ بودجەیا ئیراقی رێکەفتینە تا دەمێ سەرژمیریەک دهێتە کرن، لێ د بەرامبەردا هەردەم حکومەتا هەرێما کوردستانی گازندە ژ بەغدا هەبوونە کو بودجەیا وان ب ١٧% ناگەیتە دەست و گەلەک جاران ١٢% دگەهشت، لی ئەڤ دانوستانە یا بەردەوامبوو تا سالا ٢٠١٤ نووری مالیکی سەرۆک وەزیرێن ئیراقێ ب ئیکجاری پارەیێ کوردستانی بری و حکومەتا هەرێمی کەفتە د رەوشەکا دژواردا کۆ د هەماندەمدا شەرێ داعش دەستپێکر و زیدەتر ژ ملیونەک ئاوارەیان بەرێخوە دانە هەرێما کوردستانی وەک پەناگەهەکێ ئارام.
ئەڤە ددەمەکیدایە کۆ لگوری دەستوورێ ئیراقێ پێدڤی بوو ددەمێ ٣ سالاندا پشتی ٢٠٠٥ێ مادەیا ١٤٠ یا دەستووری کۆ تایبەتە ب دەڤەرێن کێشە لسەر یێن ناڤبەرا هەرێم و بەغدادا هاتە جەمداندن و بەرپرسێن ئیراقی ئاماژە ب مرنا وێ مادەیی دکر کۆ رێکەکا چارەسەریێ بۆ بۆ وان دەڤەران کو پشتی ڤەگەراندنا خەلکی بۆ جهێن وان یێن رەسەن سەرژمێریەک بێتە کرن و پاشی ریفراندوم بێتە کرن کا دخوازن سەرب هەرێمێ بن یان بەغدا.
کێشەیا پێترولێژی ناڤبەرا بەغدا و هەرێمێدا هەیە کۆ تا نوکە ژ ئەگەرێ نەبوونا یاسایەکا تایبەت ب وێ مەسەلێڤە ل پەرلەمانێ ئیراقی ئەو بابەت مایە هەلاویستی هەر لایەک لگوری تێگەهشتنا خوە شرۆڤەیان بتایبەت بەغدا دبێژیت کو دڤێت پەترول بتنێ لژێر دەستێ مەبیت لێ دەستوور د مادەیێن ١١١ و ١١٢دا دبیژیت ب هەڤبەشی ناڤبەرا هەرێم و بەغدادا دهێنە برێڤەبرن، بۆ دکەت ئەڤە ددەمەکێدایە کو حکومەتا کوردستانێ بەردەوام گازندە ژ بەغدا هەبوونە سەبارەت ب نەدانا موچە چەک و تەقەمەنیان ب پێشمەرگە کۆ د دەستوورێ ئیراقێدا وەک بەشەک ژ سوپایێ ئیراقێ هاتیە، ەر ژبەر ڤێ یەکێ دەما ئەم تەماشەی ڤان هەمی سەرپیچیین ئیراقی دگەکین د دەستووریدا دیسان ئەم ڤەدگەرینە مادەیا ئێکی یا دەستووری ک تێدا دبێژیت ئەڤ دەستورە ئێکپارچەیا ئیراقێ دپارێزیت، لێ وەک دبینی دەستور هاتیە بنپێکرن ژلایێ بەغداڤە و کار پێ نەهاتیەکرن و چەندین مادە یێن تایبەت ب مافێن کوردان هاتینە بنپێکرن هەر ژبەر وێ چەندی کورد نەچاربوونە پەنایێ ببەنە بەر ریفراندومێ و نوکە کورد پشتی ریفراندومێ بتایبەت حکومەتا هەرێما کوردستانی دبێژیت ئەگەر دەستوور ب تەمامی ب گەرەنتی بێتە جێبەجێکرن و مافێن کورد و هەرێما کوردستانی بێنە دابینکرن لگوری دەستوری ئەو بەرهەڤن هەموو کارەکێ دگەل بەغدا ئەنجام بدەن.