دونیا دەبێ بزانێ سەربەخۆیی بۆ كوردستانیش مافێكی رەوایە
رێبوار حەمەلاو شوانی
هه‌رێمی کوردستان، ماوه‌ی چارەكە سەدەیەكە سەرە گشت كۆسپ و كێشەكان خۆی فه‌رمانڕه‌وایی خۆی ئه‌کات، داموده‌زگا پێویسته‌کانی خۆبه‌رێوه‌بردنی تیا دروستبووه. چه‌ندین ساڵه، ئه‌گه‌رچی کێشه‌شی هه‌یه، به‌ڵام پشتی به بژێوی خۆی به‌ستوه، هێزه‌کانی پاراستنی خۆی هه‌یه، په‌یوه‌ندییه ناوچه‌ییه‌کانی گه‌شه‌یان کردوه و، پشتیوانی نێونه‌ته‌وه‌یی وه‌ک پێگه‌یه‌کی نوێی پێویستی به‌ره‌وبوونه‌وه‌ی توندڕه‌ویی و تیرۆریزم و به‌دیلی پێگه له‌ده‌ستچووه‌کان باشه و، چاوه‌رانیی ل گه‌شه‌کردنی زیاری لێ ئه‌کرێت. په‌یوه‌ندیی ناوچه‌یی له گه‌ڵ درواسیکانی به تایبه‌ت ئێران و تورکیا به ره‌و زیاتربوونی به‌رژه‌وه‌ندی هاوبه‌شی چووه و له مه‌ترسی ئه‌و مۆته‌که‌ی جاران به‌رامبه‌ر هه‌رێم هه‌یان بوو ره‌وییوه‌ته‌وه. جگه له‌وه، بوونی هه‌رێم به ده‌وڵه‌تێکی له‌مپه‌ر، له مه‌ترسی ههرهشهی ده‌وڵه‌تێکی خاوه‌ن نه‌وتی وه‌کو عێراق و نه‌ته‌وه‌ی خاوه‌نی خه‌ونی کۆنی ئیمبراتۆری، که ده‌وڵه‌ته زلهێزه‌کان ئه‌توانن ههرهشهی پێدروست که‌ن، وه‌کو به گژاکردنه‌که‌ی ئێران، رزگاریان ئه‌بێ و، ئیتر ده‌وڵه‌تێکی له مپه‌ر و ده‌وڵه‌تێکی لاوازی بچووکتری لێ ئه‌که‌وێته‌وه، که له باتی ترس، هانده‌ریان ئه‌بێت بۆ بیرکردنه‌وه له کۆنترۆل کردن و له باوه‌شگرتن. ناوچه‌که، هه‌ر وه‌ک ئه‌وه‌ی له گه‌ڵ هه‌رێم راهاتن، له گه‌ڵ ده‌وڵه‌ته‌که‌ش رادێن و ئه‌و ورده هه‌ڕه‌شه سه‌رزاره‌کییانیه‌ی، ته‌نیا کاتییه و بۆ دڵدانه‌وه‌ی ده‌وروبه‌ر و جه‌ماوه‌ره، ئه‌گینا له ژێره‌وه پێیان خۆشه.
له گه‌ڵ عێراقیشدا، پێکه‌وه ژیانێکی سه‌ربه‌رز و دادپه‌روه‌رانه، ئاسته‌مه. ئه‌ویش سه‌باره‌ت به‌وه‌ی عێراق هه‌ر له بنچینه‌دا له سه‌ر لاشه‌ی به‌شێکی کوردستان دروستبووه که به‌رده‌وام خه‌ریکی سرینه‌وه‌ی ناسنامه‌ی نه‌ته‌وایه‌تی و چه‌وساندنه‌وه و وێرانکردن و جینۆسایدکردنی بووه و، «عێراقی نوێش» نییه‌تی باشه‌ی نه‌نواندوه و ئه‌وه‌ی هه‌یه له ژێرکاریگه‌ری بوونی هیزو ویستی نێوده‌وڵه‌تییه‌کان دروست بووه، ئه‌گینا عێراق ئه‌وه‌نده‌ی بۆی کرابێ نکوڵی له مافی کورد کردوه بۆ نمونه جێبه‌جیکردن نه‌کردنی مادده‌ی ١٤٠ و مووچه‌بڕین و که‌مکردنه‌وه‌ی کورد له داموده‌زگاکان و چه‌ندینی تر. وه ئه‌گه‌ر به هێزبێته‌وه، په‌لامار ئه‌دات و دوژمنایه‌تی کوردستان ئه‌کاته‌وه. هه‌روه ها بنه‌ماکانی دیموکراتی و ده‌وڵه‌تی مه‌ده‌نی و بروابوون به ده‌وڵه‌تی هاووڵاتی بوون و دادپه‌روه‌ری له نێوان پێکهاته نه‌ته‌واییه‌تیه‌کان و ئاینیه‌کان له عێراقی ئیستادا فشه‌ڵن و، به لاچوونی کاریگه‌ری ئه‌مریکا و ده‌وڵه‌ته‌کانی تر، ئه‌و بڕه دیموکراتی و گیانی پێکه‌وه‌ژیانه‌ی هه‌ن، نامێنن و ئه‌گه‌رێته‌وه بۆ عێراقێکی نه‌ته‌وه په‌رستی شوفێنی و سیستمێکی ناوه‌ندی یان دیکتاتۆری. بۆیه چاوه‌روانکردن له عێراق، که مافه‌کانی کورد بسه‌لمێنێت و دادپه‌روه‌ری و یه‌کسانی له گه‌ڵ دا په‌ێره‌وکات، ئاواتێکی بێهوده‌یه. بریاردانی گەلی كوردستان قۆناغێكی ستراتیژی و هەرە گرنگ بوو بۆ گەرٍانەوەی خاك و سەروەری كوردستانێكی داگیركراو.
ریفراندۆمی سەربەخۆیی رێوشوێنێكی دیموكراسی و ئاشتیخوازانەیە بۆ گەیشتن بەچارەسەری پرسە جۆراوجۆرەكان لەوانەش پرسی مافی چارەی خۆنووسینی گەلان. لەوەتەی ئەم میكانیزمە لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی پەسەندكراوە نزیكەی سەد ریفراندۆم بۆ دیاریكردنی چارەنووسی نەتەوەكان پیادەكراوە‌و ژمارەیەك دەوڵەت بەرەنجامی ریفراندۆمن.سەربەخۆیی كوردستان هەڵوەشانەوەی نەخشەی سایكس بیكۆیە، كە سەد ساڵە لەناو ئەم نەخشەیەدا جینۆساید و قڕكردن لەسەر ناسنامە دەکرێ. چەوسانەوە و نادادپەروەری و هەژاری و نەخوێندەواری و پاشكۆیی بەرهەمدەهێنرێتەوە. دیكتاتۆری و كودەتای سەربازی و جەنگ بەرپا دەكرێ. سەد ساڵە لەناو ئەم جوگرافیایەدا تیرۆر بەرهەمدەهێنرێ، تا گەیشتە ئەوەی بووە بەڵا بۆ مرۆڤایەتی، بۆیە هەڵوەشانەوەی ئەم جوگرافیایە و سەرلەنوێ داڕشتنەوەی بۆتە زەروورەتێكی نێودەوڵەتی. لەنێو یاسا‌و پرەنسیپە نێودەوڵەتیەكاندا ریفراندۆم وەكو مافێكی سروشتی گەلان هەژماركراوە‌و وەك بەشێكی بنچینەیی مافە سیاسیی‌و ئابوریی‌و كەلتورییەكانی نەتەوەكان رەچاوكراوە. چەمكی ریفراندۆم هاوتەریبە لەگەڵ تێڕوانینی رەوتە هزرییەكان بۆ هێنانەدی مافی چارەنووسی گەلان. هەنگاونانی هەرێمی كوردستان بۆ گەیشتن بەو مافە رەوایە لەرێگەی ریفراندۆمەوە راكێشانی سەرنجی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیە بۆ پابەندبوونی كورد بە پرەنسیپە دیموكراتیەكان‌و رێكارە یاساییەكان لەپێناو گەیشتن بە مافە نەتەوەییە زەوتكراوەكانی. سەرخستنی پرۆسەی ریفراندۆم كۆكردنەوەی ریزەكانی هاوڵاتیانە كە بەرژەوەندیی لایەنە سیاسییەكان پەرتەوازەی كردبوون. لەرێگەی ریفراندۆمەوە دەتواندرێت كۆدەنگی‌و یەكریزییەكی نیشتیمانی تۆكمە بێتەدی. بە ئەنجامدانی ریفراندۆم‌و بەدەستهێنانی رێژەیەكی بەرزی دەنگی "بەڵێ" جارێكیتر رای گشتی كوردستانی دەبێتەوە كاراكتەرێكی زیندووی پرۆسەی سیاسی.بۆیە جیهانی ئازاد و دیموكرات رێز لە ئیرادەی سەربەخۆیخوازی میللەتێك بگرێت كە بەدرێژاییی سەدەی رابردوو لە لایەن رژێمە چەوسێنەرەكانی عێراق تووشی زوڵم و زۆرداری بۆتەوە . دەبێ دونیا بزانێ سەربەخۆیی بۆ كوردستانیش مافێكی رەوایە ..
