گەلەك جاران گازندە ژ مە سایكۆلۆژیستان دهێتە كرن كە ئەم مایێ خۆ د هەمی تشتەكیدا دكەین! بەلێ ئەڤە مافێن مرۆڤینە. مادەم ل ڤێ جیهانێ هەمی تشت مایێ خۆ د ژیانا مە دا دكەن و كارتێكرنێ لسەر دكەن هند ژی مافێ مەیە مایێ خۆ د هەمی تشتاندا بكەین. چەند گرنگە ئەم بزانین كا بۆچی تاكێن تیرۆریزمێ هند بزاڤێ دكەن مزگەفت و پەرستگەهێن ئایینی بپەقینن. كیژ پالدەرێن دەروونی هەنە وان بۆ ڤێ چەندێ پالبدەن. د بەرسڤێدا ئەم نەچارین بدیتنا ڕێبازا سایكۆلۆژیایا شرۆڤەكارییا فرۆیدی تەماشەی بابەتی بكەین. بۆ خواندەڤانێن رەوشنبیر و ئەو كەسێن شەهرەزایی د ڤێ ڕێبازا دەروونناسیدا هەی گرێیا ئۆدیپ ( Oedipus complex ) و ململانێیا كۆڕ و بابێ و كەپتكرنا سێكسی لنك كۆڕی و ژ ترسا بابێ تشتەك ئاشنایە. هندەك جاران، وەك پەیرەوێن ڤێ ڕێبازێ، ئاماژەی پێددەن كۆڕ بۆ تۆلڤەكرن ل دژی بابێ، كە بدیتنا وی ئەگەرێ سەرەكی و ئاستەنگا هەرە مەزنە لبەر سینگێ وی بۆ تێركرنا ڕەمەكێ سێكسی لنك وی، بزاڤێ دكەتن بشێوازێن جۆداجۆدا رەفتارێ بكەتن. هەتاكۆ ئەڤ ڕێبازە وان ڕاپەرینێن ئایینیێن وەكی ڕابوونا بەنی ئیسرائیلییان ل دژی فیرعەونی و یا ئاشووریان ل دژی پارێزگارێن ئایینی ب جۆرەك ژ ڤێ ململانێیا كۆڕی و بابێ دهێتە هژمارتن، و لسەردەمێ پێشكەفتنێ دا ئەڤ كەربا كۆڕی ب رەنگێن جیاواز وەكی ڕاپەرینێن جیاوازێن گەل و وەلاتێن جۆداجۆدا و بزاڤێن وەكی سەرهلدانا كۆمۆنیزمێ ل دژی سەرمایەداری خۆ نیشانددەتن. هەمی ئەڤ بوویەرێن جڤاكی ئێك تشتی دگەهینن و ئەو ژی ڕاپەرینا كۆڕییە ل دژی دەستهەلاتا بابێ و هێمایێن وێیە. سەبارەت ب تیرۆرستێن چاخێ مە ب هەمان شێوە. ئەڤ تیرۆریستە، بەهرا پتریا وان یان ژی هەمی دەست پەروەردەیێن جڤاكەكا ئایینی نە كە هێمایێ دەستهەلاتێ د قۆناغا ئێكەم دا ئایین و هەمی ئەو لایەنێن پێڤەگرێداینە كە د هەمان دەمدا هێمایێ دەستهەلاتا بابێنە. ئەڤ كۆڕە و ژ ئەگەرێ كویراتیا كارتێكرنا ڤێ گرێیا نەپەنی د نەستێ وی دا بەردەوام ل هێجەتەكێ دگەڕهیتن كە تۆلا خۆ ل بابێ خۆ، كە د هەمان دەمدا سیمبۆلێ دەستهەلاتێ د ناڤ خێزانێدایە و نەهێلایە كۆڕ د ڤێ خێزانێدا ژلایێ سێكسی تێر ببیتن و هەمی ئافرەتێن ژلایێ بابێ ڤە هاتینە قۆرخكرن و كۆڕ یێ تووشی سەركووتبونەكا سێكسی بووی، ڤەكەتن. لڤێرێ بدیتنا كۆڕی، كۆڕێ تیرۆریست، مزگەفت سیمبۆل و رەمزێ دەستهەلاتا بابێ یە چونكی بەردەوام و بشێوەیەكێ ڕەق و تووند ژلایێ بابێ ڤە هاتیە هاندان بۆ جێبەجێكرنا رەفتارێن ئایینی و ژ ڤێ لایەنیڤە گەلەك ب تووندی و هشكیڤە سەرەدەرییا دگەلدا هاتیە كرن. ژبەر ڤێ یەكێ و چونكی حكومەت و دەستهەلات دناڤەرۆكا وان جهێن بن دەستهەلاتا تیرۆریستان دا بشێوەیەكێ فەرمیبوونا خۆ نینە، كۆڕ نەچارە ئاراستەیا تووندوتیژیی و ململانێ و دژاتیا خۆ بەرامبەر هێماییچن دەستهەلاتێ بگشتی و دەستهەلاتا بابێ بگۆهۆڕیتن، چونكی باب بدەست ناكەڤیتن و گەلەك ژ وان ژ جڤاك و وەلاتێن دویر یێن هاتین و نەشێن راستەوخۆ ڤێ تۆلێ لێڤەكەن، نەچار پەنایێ بۆ هندێ دبەن كە ئەو ژی ژێدەرێ بهێزا دەستهەلاتا بابێ بكەنە ئارمانج و ژ ڤێ چەندێیە ئەم دبینین ئەڤ كەسە، سەرباری هندێ كە مۆسلمانن و ژ خێزانێن مۆسلمانێن پەروەردە بووین و دەركەفتین بەلێ بەرێ خۆ ددەنە پەقاندن و ژناڤبرنا گۆڕستان و مزگەفت و جهێن پیرۆزێن وان جهێن دەستێ وان ژێدگریتن. بڤی كاری و لبن هێجەتێن جۆداجۆدا ئەو نیشانددەن كە ئەو ژی دشێن دژی دەستهەلاتا بابێ و هێمایێن وێ و ژێدەرێن بهێزكرنا ڤێ دەستهەلاتێ بلەیزن. چونكی وەكی ئەلفرێد ئەدلێر ئاماژەی پێددەتن، كۆڕ ئەو كەربا ژ بابێ هەلگرتی، بڤی رەنگی نیشانددەتن و دڤێتن مافێن كۆ ژلایەنێ بابێ، چ ژ ئالیێ سێكسی و چ یێن جڤاكی، ڤە ژ وی هاتینە ستاندن، وەربگریتن، و بڤێ ئێكێ تووشی ڤان جۆرە رەفتاران دبیتن كە ناڤێ وێ یێ كریە " خرۆشا رەگەزێ نێر" ئانكۆ راپەرینا مرۆڤی بۆ گەهشتن ب مافێن ل وی هاتینە وەرگرتن و زەفتركن.
ژێـــدەر: [ 1] الأسود، صادق(1990). علم الأجتماع السیاسی، وأسسه وأبعاده، بغداد، ص. 656.[ 2 ] پورێفکاری . ن. (1380) . فرهنگ معاصر جامع روانشناسی وروانپزشکی وزمینه های پیوسته انگلیسی وفارسی، جلد 1 -2،تهران، 814 ص. [ 3 ] صالح،قاسمحسین .(2011) الشخصیەالعراقیەالمڤهروالجوهر- تحلیلاتسیكوسوسیولوجیە،گ.2. چفافللنشر،بغداد،ص. 241
*بسپۆرێ پێداگۆگیا و سایكۆلۆژیێ / بەشێ دەروونزانیێ / زانینگەها زاخۆ