دیپلۆماتیەتی نەرم و یەكلاكەرەوەی دەوڵەتمەدار لە دیدارەكەی «ئەلشرقیە»دا
April 26, 2021
راپۆرتەکان
سەرۆكی هەرێمی كوردستان لەو دیدارەیدا ئەوەی دووپات كردەوە، ئەو سەردەمە كۆتایی هات كە بڵێن عێراق بە قۆناخی راگوزەر تێدەپەڕێت، ئەمەش لەبەر ئەوەیە ئەوانەی لە ساڵی 2003 لەدایكبوون ئێستا تەمەنیان گەیشتووەتە 18 ساڵ و مافی بەشداربوونیان لە پرۆسەی سیاسیدا هەیە، بۆیە ئیستا كاتی ئەوە هاتووە كە هەرسێ پێكهاتە سەرەكییەكەی عێراق (كورد و شیعە و سوننە) پێكەوە لەسەر یەك مێز دابنیشن و نەخشەیەكی سیاسی بۆ عێراق دابڕێژن و كۆتایی بەم پاشاگەردانییە سیاسییە لە عێراقدا بهێندرێت.
سەبارەت بەو دەرهاویشتە خراپانەی لە ئاكامی خراپ هەڵسووڕاندن و هەڵەكانی ناو پرۆسەی سیاسی كە كاریگەریی زۆر نەرێنییان لەسەر كۆمەڵگەی عێراقی بەجێهشتووە، سەرۆكی هەرێمی كوردستان جەختی لەسەر ئەوە كردەوە، رێكخراوی تیرۆیستیی داعش لەو بۆشاییەدا دروست بوو كە خراپیی ئەدا و هەڵەكانی ناو پرۆسەی سیاسی لە عێراقدا دروستی كردبوون، ئێستاش ئەگەر هەوڵ نەدرێت، پرۆسە سیاسییەكە راست بكرێتەوە، ئەوا ئەو بۆشاییە هەر بوونی هەیە و ئەگەرێكی زۆر نزیكە كە داعش، یان هاوشێوەی داعش بە ناوێكی دیكەوە سەرهەڵبدەنەوە.
بە تێڕوانینی نێچیرڤان بارزانی راستكردنەوەی پرۆسەی سیاسی لە عێراقدا پێویستی بە متمانەیەكی سیاسیی بەرز هەیە، كە ناو پێكهاتە سیاسییەكانی (كورد و سوننە و شیعە) دروست ببێتەوە، راشكاوانەش ئەو پرسیارانەی ورووژاند: تاكەی دەبێت شیعە لە ترسی رابردوودا بژی و سوننە لە ترسی ئایندە و كورد لە ترسی هەردووكیاندا بژی؟ بۆچی دەبێت ئەگەر بەرەوپێشەوەچوونێك لە هەرێمی كوردستان بێتەئاراوە، وەك مەترسی بۆ بەشەكانی دیكەی عێراق حیساب بكرێت، یان بە پێچەوانەشەوە؟ ئەم حاڵەتە دەبێت كۆتایی بێت و پێویستە هەرێمی كوردستان لە هەموو بوارێكەوە وەك تەواوكاری ئابووری و ئاسایشی عێراق سەیر بكرێت .
سەبارەت بە كێشەی ناوچە جێ ناكۆكەكان و كەمتەرخەمی بۆ چارەسەرێكی دەستووریی ئەو ناوچانە، سەرۆكی هەرێمی كوردستان، رێككەوتنی شنگالی وەك دەستكەوتێكی گەورە بۆ هەرێم و تەواوی عێراق لە قەڵەم دا، بەڵام جێبەجێنەكردنی رێككەوتنەكەی بە خراپ هەژمار كرد و، جەختی لەسەر ئەوە كردەوە ئەو بۆشاییە ئەمنییە لە تكریتەوە تا دەگاتە كەركووك و لەوێشەوە تا دەگاتە شنگال، تیرۆریستان بە باشی سوودیان لێ وەرگرتووە، هۆكارەكەشی دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی هاوكاری و هەماهەنگی لەنێوان هێزەكانی پێشمەرگە و سوپای عێراقدا بوونی نییە و، ئەگەر بمانەوێت ئەو بۆشاییانە نەمێنن، ئەوا دەبێت ئەو رێككەوتنانەی دەكرێت، بە ئیرادەیەكی بەهێز جێبەجێ بكرێن، بۆ ئەوەی مەترسیی تیرۆریستان لەسەر عێراق و هەرێمی كوردستان نەمێنێت.
لە بەشێكی دیكەی دیدارەكەیدا و سەبارەت بەو بۆچوونانەی باس لە هەمواركردنەوەی دەستووری عێراق دەكەن، سەرۆكی هەرێمی كوردستان زۆر راشكاوانە و زۆر بە شەفافی پەیامی كوردستانی بە رای گشتیی عێراقی گەیاند و ئاماژەی بەوە كرد، ئەگەر هەر بڕگەیەكی دستووری عێراق رێگرە لە گەیاندنی خزمەتگوزاری بۆ خەڵكی عێراق، با هەموار بكرێتەوە، ئێمەش بەشدار دەبین، بەڵام كێشەی سەرەكی ئەوەیە دەستوورەكە جێبەجێ ناكرێت.
سەبارەت بە بارودۆخی ئێستای عێراق و نزیكبوونەوە لە هەڵبژادنەكانی عێراق، هەڵوێستی هەرێمی كوردستان بەرامبەر سەرۆك وەزیرانی داهاتووی عێراق، بەتایبەتی كە ئێستا هاوپەیمانییە گەورەكانی شیعە وەك «سەدر و دەوڵەتی یاسا و فەتح» هەر یەكەیان بانگەشەی ئەوە دەكەن، دەبێت سەرۆك وەزیرانی داهاتووی عێراق لای ئەوان بێت، سەرۆكی هەرێمی كوردستان لەگەڵ ئەوەی ئاماژەی بەوەكرد جارێ زووە و ناتوانرێت مەزندە بكرێت سەرۆك وەزیرانی داهاتووی عێراق كێ دەبێت، بەڵام هەر كەسێك سەرۆك وەزیرانی داهاتووی عێراق بێت، ئەوا هەرێمی كوردستان كێشەی لەگەڵ هیچ كەسایەتییەك نییە و لەسەر بنەمای بەرنامە حكوومییەكەی مامەڵەی لەگەڵ دەكات.
ئەم پەیامە نەرم و هێمنانەی سەرۆكی هەرێمی كوردستان كە میدیاكان بە دیپلۆماتیەتی نەرم و یەكلاكەرەوە، لەناو رای گشتیی عێراق و كوردستاندا وێنایان كرد، ئومێدیكی زیندوو كردەوە، بەوەی لەناو قسەكانی سەرۆكی هەرێمی كوردستان، تێڕوانین و بیركردنەوەیەكی لۆژیكانە هەیە و، ئەگەر ئەمە ببێتە نەخشەڕێگەی پرۆسەی سیاسی لە عێراق، ئەوا عێراق دەتوانیت ئەم قۆناخە سەختە تێپەرێنێت و چیتر ئەو پرسیارە لە خۆمان نەكەینەوە: «بۆچی دەوڵەتانی دیكە بەرەو پێشەوە دەچن و عێراقیش هەر بۆ دواوە دەگەڕێتەوە؟»