ژاك دریدا وتاری سەرسامبوون بە ماندیلا كتێبی ستراتیژیەتی تەفكیكی میتافیزیكیا

ژاك دریدا وتاری سەرسامبوون بە ماندیلا كتێبی ستراتیژیەتی تەفكیكی میتافیزیكیا
مارتن هایدگەر دەڵێت: «ئیرادە پێش ئەوەی سەركردایەتیی ئەوانی دیكە بكات، بۆ ئەوەی پێوەی پابەندبن، سەركردایەتی خودی خاوەن ئیرادە دەكات، ئەم ئیرادە بەدەستهاتووە بەرز دەبێتەوە بۆ سەرووی خود، یان خاوەن ئیرادەكە خۆی». ئەگەر ئێمە لە بازنەی بیركردنەوەی ئەم فەیلەسووفەدا بەوجۆرە پرسیار سەبارەت بە سەرسامیی خۆمان بكەین، ئەوا پرسیاری ئێمە ئەوە دەبێت: چۆن مستەفا بارزانی هەڵكەوت؟ بۆچی خەم و بیركردنەوە و گوتار و رەفتارەكانی بوونە ئەو نموونە بەرزە كە بۆ ئێستا و ئایندە پێویستمان پێیەتی؟ لە وەڵامی ئەم پرسیارەدا بیرمەندان پێمان دەڵێن: كاتێك گوتار و رەفتاری كاریزما دەبێتە ئەو میكانیزمەی ئەزموون و ئیرادەی گەلی چەوساوە پێناسە بكاتەوە و خودی كاریزماكەش ملكەچی وێژدانی گەلەكەی خۆی بێت، ئەوا جیا لەوەی هاوشانی خۆشەویستیی كاریزماكە لە ناو هاووڵاتیانی خۆی، دوژمنان و نەیارانیشی سەرەتا بە نهێنی پێی سەرسام دەبن و پاشان مێژووش ئەو نهێنییە ئاشكرا دەكات، ئەمەش نهێنیی سەرسامبوونە بە مستەفا بارزانی.


مێژووی نەتەوە ئازادەكان جیاوازیی نێوان «رێبەری كاریزما و سەرۆك» لەو خاڵەدا بەرجەستە دەكات، كە هەمووكات ئیرادەی نەتەوە سەركردایەتیی شەخسی رێبەر و كاریزما دەكات، بەڵام زۆر جار ئیرادەی سەرۆك سەركردایەتیی گەلەكەی دەكات، لەم چوارچێوەیەدا ئەگەر بە میتۆدی هایدگەر بۆ بەهای «ئیرادە» ئەو گووتە بەرزەی مستەفا بارزانی راڤە بكەینەوە كە دەڵێت: «چەند مەزنە مرۆڤ خزمەتكاری گەلەكەی خۆی بێت»، ئەوا راشكاوانە ئەوەمان پێ دەڵێت كە ئیرادەیەك سەركردایەتیی كاریزمای مستەفا بارزانی كردووە، كە ئەویش ئیرادەی گەلی كوردستانە، راستە ئەو ئیرادەیە مستەفا بارزانی كردووەتە كاریزما و رێبەر، بەڵام بارزانی لەژێر سەركردایەتیی ئەو «ئیرادە»یەدا خزمەتكار بووە و شانازییشی بەو «خزمەتكاری»یەوە كردووە.


لێرەوە ئەگەر بگەڕێینەوە بۆ ئەو پەیوەندییە دیالیكتیكییەی دریدا كە لە نێوان «ویژدان و هۆشیاربوون بە یاسا» دروستی كردووە و، پاشان ئەو پرسیارە بكەین: ئەگەر مستەفا بارزانی لە شۆڕشی یەكەمی «بارزان»دا ملكەچیی بۆ ویژدانی گەلەكەی هەڵبژاردبێت و ئەو یاسایانەی سەردەمی حوكمڕانیی پادشایەتیی عێراقی رەت كردبێتەوە، كە خواست و داواكاریی گەلەكەی بە تاوان لە قەڵەم داوە و، لەم پێناوەشدا ئاكامی ئەم بڕیارەی هەر چییەك بووبێت، فەرامۆشی كردبێت، ئایا ئەو دەكرێت ئەم مێژووە شوێنی تایبەت بۆ ئەم بڕیارە دیاری بكات؟ لە وەڵامی ئەم پرسیارەدا پەیوەندییە دیالیكتییەكەی نێوان «ویژدان و هۆشیاری بە یاسا» لە زاری دریداوە، وەڵامی ئەم پرسیارەمان دەداتەوە و دەڵێت: ویژدان و هۆشیاریی بە یاسا، جمكن، یەك ئامانج دروست دەكەن، هەروەك چۆن بڕیاری رێبەر و داواكاریی گەلەكەی، یەك بیركردنەوە و یەك مێژوو دروست دەكەن، بەڵام پرسیاری دیكە ئەوەیە، ئایا بڕیارەكەی مستەفا بارزانی لە سییەكانی سەدەی رابردوودا توانی یەك بیركردنەوە و یەك مێژوو بۆ گەلی كوردستان دروست بكات؟ وەڵامی ئەم پرسیارەش مێژووی بزوتنەوەی رزگاریخوازیی كوردستان لەماوەی 1931- 1943 دەیداتەوە. راستە لە ماوەی ئەو دە ساڵەدا بارزانی و شۆڕشگێرەكانی ناوچەی بارزان باجێكی زۆری شۆڕشی یەكەمی بارزانیان دا و، شەخسی بارزانی بۆ خوارووی عێراق و پاشانیش بۆ سلێمانی دوور خرایەوە و دەستبەسەر بوو، بەڵام كاتێك بڕیاریدا جارێكی دیكە شۆڕشی دووەمی بارزان لە 1943 دەست پێ بكاتەوە، مێژوو پێمان دەڵێت، لەم ساتە وەختەدا بیركردنەوەی بارزانی و داواكاریی گەلی كوردستان بوونە یەك بیركردنەوە و یەك مێژوو، هەر بۆیە جیا لەوەی شێخ مەحموودی حەفید پشتیوانیی خۆی بۆ شۆڕشەكەی دووپات كردەوە و هاوكاریی گەورەی كرد بۆ ئەوەی بگاتەوە چیاكانی كوردستان و، شۆڕش هەڵبگیرسێنێتەوە، لە هەمانكاتدا حزبە سیاسییەكانی ئەو سەردەمە «حزبی هیوا» لەگەڵ «ئەفسەرە ئازادیخوازەكان» و تەواوی چین و توێژە جیاوازەكانی كوردستان بوونە پشتیوانی شۆڕشەكە و، شەرعییەتی ئەوەیان بە سەركردایەتیی شۆڕشی بارزان «لیژنەی ئازادی» دا كە بە نوێنەرایەتیی گەلی كوردستان دانوستاندن لەگەڵ حكومەتی سەردەمی پادشایەتی عێراق بكات، ئەم وەرچەرخانە سەردەمی ناوچەگەریی كۆتایی پێهنا و لە جێی ئەو چەمكی «كوردبوون و كوردستانیبوون» لەدایك بوون، بەڵام كوردبوون و كوردستانیبوون تەنیا لەسەر ئاستی جوگرافیای كوردستانی عێراق نا، بەڵكو لەسەر ئاستی جوگرافیای هەر چوار پارچەی كوردستان، كە ئەمەش بە كردەیی لە چوونی بۆ هاوكاریی كۆماری كوردستان بوو بە بەڵگەیەكی گەوهەریی دیكەی مێژوو كە سەلماندنی «بیركردنەوەی بارزانی و داواكاریی گەلی كوردستان لە هەر چوارپارچە بووەتە یەك بیركردنەوە و یەك مێژوو.


شۆڕشی دووەمی بارزان لە ساڵی 1943، وەرچەرخانێكی دیكەیە كە بە یاسا ئاستی هۆشیاریی كاریزمایی بارزانی دەكاتە «دیكیۆمێنتی یاسایی رێككەوتن لەسەركراو»، ئەمەش بەو مانایەی دانوستاندنی سەركردایەتیی شۆڕشی دووەمی بارزان لەگەڵ حكومەتی پادشایەتیی عێراق لەسەر ئەوە كراوە، بۆ رەتكردنەوەی ئەو یاسایانەی كە مافەكانی گەلی كوردستان بە تاوان دەزانێت، دەبێت كۆمەڵێك یاسای دیكە دەربچێت كە مافەكانی گەلی كوردستان لەسەر ئاستی مێژوو و جوگرافیا گەرەنتی بكات، بە ناسنامەی كوردستانیبوونی كەركووكیشەوە، راستە شۆڕشی دووەمی بارزان لە ساڵی 1943 لەگەڵ حكومەتی سەردەمی پادشایەتیی عێراق نە گەیشتنە رێككەوتن، بەڵام دواكاریی گەلی كوردستان بۆ هەڵوەشانەوەی هەموو ئەو یاسانەی كە مافی گەلی كوردستان بە تاوان دەزانێت، بووە ئەمری واقیع و ئاستی داواكاری و داخوازیی گەلی كوردستان بۆ دامەزراندنی دەوڵەتی سەربەخۆ هەڵكشا، كە ئەمەش ئامانجی بیركردنەوەی مستەفا بارزانی بوو.


مستەفا بارزانی لەبەر ئەوەی بیركردنەوەی بەو شێوەیە بووە كە هەموو كات خۆی بە خزمەتكاری ئیرادەی گەلەكەی بزانێت، ئەوا لەگەڵ هەڵكردنی ئاڵای كوماری كوردستان لە رۆژهەڵات، خۆی و پێشمەرگەكانی چوون بۆ هاوكاری و پاراستنی ئەو كۆمارە، بەڵام ئەوەی گەورەیی و كاریزمایی بارزانی لە گەوهەری مێژووی بزووتنەوەی رزگاریخوازیی كوردستاندا دەكاتە نەخش، ئەو هەڵوێستەی بوو كە بە پێشەوای راگەیاندن، «ئێمە هاتووین سەربازی كۆماری كوردستان بین»، ئەم هەڵوێستە پێشەوای گەیاندە ئەو قەناعەتەی كە ببێتە بەشێك لە بیركردنەوەی بارزانی و سەرەنجام پێشەوا قازی محەمەد پاراستنی ئاڵای كوردستان بە مستەفا بارزانی سپارد.
ئەوجا ئەگەر لێرەوە سەیری مێژووی تەمەنی مستەفا بارزانی بكەین، لە نێوان تەمەنی 30-42 ساڵیدا سێ قۆناخی گرنگی مێژوویی لە ناو بزاڤی رزگاریخوازیی كوردستاندا تۆمار كردووە، لەگەڵ ئەوەی ئەو سێ قۆناخە (شۆڕشی یەكەمی بارزان، شۆڕشی دووەمی بارزان، بەشداریكردنی لە كۆماری كوردستان)، هیچیان سەركەوتنی تەواوی بەدەست نەهێنا، بەڵام پێگە و شكۆی كاریزمای بارزانی مستەفایان لە ناو ویژدانی گەلی كوردستاندا گەیاندە ئەو لوتكەیەی كە بە درێژایی مێژوو هیچ رێبەرێكی دیكە لە ناو مێژووی شۆڕشەكانی كوردستاندا پێی نەگەیشتبێت. بۆچی؟ لەبەر ئەوەی بیركردنەوەی مستەفا بارزانی و داواكاریی خەڵكی كوردستان ببوونە یەك بیركردنەوە و یەك مێژوو، ئەوجا چۆن گەلی كوردستان هەرگیز دەستبەرداری داواكاری و مافەكانی خۆی نابێت، بە هەمان شێوە مستەفا بارزانی بڕیاری دابوو كۆڵ نەدات و تەسلیمی ئیرادەی هیچ داگیركارێك نەبێت، هەر بۆیە كە دوای كۆماری كوردستان بڕیاری دا، چەندین هەزار كیلۆمەتر ببڕێت و بەرەو یەكێتی سۆڤیەتی پێشان كۆچ بكات و، خۆی نەدات بەدەستەوە، ئەم بڕیارە سەختە وێنای كاریزمایی مەلا مستەفا بارزانی كردە هەوێنی شیعری سەرجەم شاعیرەكانی كوردستان و بووە ئەو ویژدانە زیندووەی كە هەر تاكێكی گەلی كوردستان وەك ویژدانی خۆی سەیری دەكرد. ئەم ئاوێتەبوونە دەبێتە وەڵامی ئەو پرسیارەی كە لە سەرەتا ورووژاندمان: بارزانی چۆن هەڵكەوت؟ چۆن بیری دەكردەوە و چۆن گوتار و رەفتارەكانی پێناسەی داواكارییەكانی تەواوی خەڵكی كوردستانی دەكردەوە؟


لێرەوە، لە دوای ساڵی 1946 ئیدی ئیجماعی ویژدانی نەتەوەیی و نیشتمانی لە ناو بزووتنەوەی رزگاریخوازیی كوردستاندا هاوكێشەیەكی تازەی دروست كرد، ئەو هاوكێشە تازەیەش ئەوە بوو كە «كوردبوون و كوردستانیبوون»ی كردە ناسنامەی بارزانی و، ناوی مستەفا بارزانی بووە ناسنامە بۆ كوردبوون و كوردستانیبوون، بە دیوێكی دیكەدا متمانەی گەلی كوردستان گەیشتە ئەو ئاستەی كاتێك، مستەفا بارزانی نوێنەرایەتیی مافەكانی گەلی كوردستان دەكات، ویژدانی بارزانی ویژدانی زیندووی نەتەوەیەكە و لێك جیا ناكرێنەوە، ئەمەش بە راشكاوی لە ساڵی 1958 گەڕانەوەی بارزانی لە یەكێتی سۆڤیەتی پێشووە‌وە بۆ عێراق رەنگی دایەوە، كاتێك بارزانی بەو گۆڕانكارییانە رازی بووە كە شۆڕشی چواردەی تەموز بە سەركردایەتیی عەبدولكەریم قاسم لە دەستوور و یاساكانی عێراق دروستی كردبوو، گەلی كوردستان ئەم رازیبوونەی مستەفا بارزانی بە دەنگی ویژدانی خۆی دەزانی، بەڵام كاتێك حكومەتی قاسم لە دەستوور و یاساكانی خۆی پەشیمان بووەوە، جارێكی دیكە مستەفا بارزانی گەڕایەوە بۆ ملكەچبوون بۆ ویژدانی نەتەوەكەی و لەگەڵ نەتەوەكەی شۆڕشی ئەیلوولی مەزنی هەڵگیرساندەوە.

رێبەرایەتیی مستەفا بارزانی لە شۆڕشی ئەیلوولدا، لەسەر سێ بنەمای سەرەكی شۆڕشی ئاراستە دەكرد كە بریتی بوون لە «نییەتی پاك، ئیرادەی گەلی كوردستان، بڕوابوون بە ئاشتی و پێكەوە ژیان» ئەم سێ بنەمایە جیا لەوەی ببووە چوارچێوەیەك بۆ پێناسەكردنەوەی ئیرادەی بەهێزی گەلی كوردستان، لە هەمانكاتدا ئەم ئیرادەیە چەندین جار حكومەتە یەك لەدوای یەكەكانی عێراقی بە چۆكدا هێنان و ناچاریكردن كە داوای دانوستاندن و گفتوگۆ لەگەڵ سەركردایەتیی شۆڕشی ئەیلوول بكەن، بەڵام لەبەر ئەوەی تێكڕای دانوستاندنەكانی نێوان شۆڕشی ئەیلوول و حكومەتە یەك لە دوا یەكەكانی عێراق بۆ بەرجەستەكردنی ئەو سێ بنەمایە بوون كە شۆڕشی ئەیلوولی ئاراستە دەكرد، سەرەنجام ئەم ئاراستەیە رێككەوتننامەی مێژوویی 11ی ئاداری 1970ی لێ بەرهەم هات، كە تا ئێستاش ئەو دیكیۆمێنتە مێژووییە كە گەلی كوردستان بە جیاوازیی ئایدیۆلۆژیای سیاسی و جیاوازیی نەتەوە و ئایینەوە شانازیی پێوە دەكەن و هەنگاوی بۆ ئایندە لەسەر هەڵدەگرن. راستە لە ئێستادا لە رووی ناوەوە قەوارەی «هەرێمی فیدڕاڵیی كوردستان لە چوارچێوەی عێراقدا، لە ناوی ئۆتۆنۆمیی كوردستان لە چوارچێوەی عێراقدا» قۆناخێكی پێشكەوتووترە، بەڵام ئەگەر رێككەوتننامەی ئادار نەبوایە، ئەوا ئەو هەنگاوە هەڵنەدەگیرا، مێژووش ئەم راستییە ئاشكرا دەكات و پێمان دەڵێت: دانوستاندنەكانی بەرەی كوردستانی لە ساڵی 1991 بۆ جێبەجێكردنی رێككەوتنی ئاداری 1970 بووە لەگەڵ حكومەتی عێراق، بەڵام كاتێك رژێمی بەعس و سەدام ئامادە نەبوون رێككەوتن جێبەجێ بكەن و هەلومەرجی سیاسیی نێودەوڵەتیی ئەو كاتیش بۆ حكومەتی بەعس و سەدامیش لە بار نەبوو، بۆیە دەرفەتی هەڵبژاردن لەسەر پێشنیاری سەرۆك مسعود بارزانی بۆ كوردستان هاتەپێش و، دوای هەڵبژاردن و دامەزراندنی پەرلەمان و حكومەتی كرد و، بە بڕیاری پەرلەمان «ئۆتۆنۆمی گۆڕدرا بۆ فیدڕاڵی».
Top