خوێندنەوەیەك بۆ (مرافعات سیاسیة)ی فازڵ میرانی.. تۆمارێك لە ڕووداوگەلی كوردستانی و عێراقی

خوێندنەوەیەك بۆ (مرافعات سیاسیة)ی فازڵ میرانی.. تۆمارێك لە ڕووداوگەلی كوردستانی و عێراقی
(لای من یەكەم ڕەگەزی كەسایەتیی هەر كەسێك بریتییە لە ئاخافتنی ڕێك و جیدییەتی فیكرو چۆنێتیی دەربڕین و پاراویی زمان كە ببێتە سەرچاوەی گەیاندنی بابەتەكان، ئەو كەسایەتییەش فازڵ میرانی سكرتێری مەكتەبی سیاسیی پارتی دیموكراتی كوردستانە، لە مەیدانی سیاسەتدا، سیاسەتمەدارێكە، جەنگاوەرو ڕۆشنبیرو خەباتگێڕە، ڕۆح و جەستەی خۆی داوەتە دەست قەدەر و باكی بە مردن نییە).

بیرمەند/ حەسەن عەلەوی

جەوهەری سیاسەت چ لە ناوخۆ، یان لە جیهاندا، تژییە لە كێبڕكێ و هاوكاری، هەندێ جار كێبڕكێ و ململانێ سەرهەڵدەدات و جاری واش هەیە هەماهەنگی و هاوكاری بە یەك ئاراستە: هاوپەیمانی، مانۆڕ، لێكگەیشتن، كێشمەكێش، دانوستان. بۆیە پێویستە فیكری سیاسیی پێگەیشتوو ئامانجەكان پۆلێن بكات لەنێوان سەنتڕالیزم و ئامانجە سەرەكییەكان و ستراتیجییە دوورمەوداكان و تەكتیكەكان بەپێی پێویستیی قۆناغەكە، گرنگ ئەوەیە مرۆڤ دەستەوەسان نەبێت لەبەردەم ئەو گۆڕانكارییانە لە جیهانێكدا كە پەرەدەسەنێت، هەروەها لە دەرەوەی جووڵەی گەشەكردنی كۆمەڵایەتیی ئەو جیهاندا ڕێ نەكات.
ئەم چەند پەیڤە بەشێكی ناوەرۆكی كتێبی (مرافعات سیاسیة)یە لە نووسینی بەڕێز فازڵ میرانی سكرتێری پارتی دیموكراتی كوردستان، ئەم كتێبە بریتییە لە كۆمەڵێك وتاری هەڵبژاردە و قسەكردن لەمەڕ سەرجەم ڕووداوەكان و ڕاشكاوانە داكۆكی لە هەڵوێستە جیاجیاكان دەكات و، شرۆڤەیان دەكات لە ڕوانگەی بەرژەوەندیی گەلی كوردستان و دۆزە ڕەواكەی. میرانی بەر لە پەنجا ساڵ- هەر وەك خۆی ئاماژەی بۆ دەكات- لەنێو جەرگەی ململانێ و ڕووداوەكاندا ئاوێتەی سەرجەم مەینەتییەكانی گەلەكەی بووە، هاتووەتە گۆڕەپانی خەبات بۆ خزمەت و سەرخستنی كێشەی میللەتەكەی، ڕاستگۆ بووە لەگەڵ نیشتمانەكەی، بە درێژایی پەنجا ساڵ سات بە سات بەشداریی تاڵی و سوێریی كوردی كردووە، لە كانیی بارزانی تینوێتی شكاندووە، ئیرادەی پۆڵایینی ئیرادەی گەلەكەی بووە، دوای ئەو هەموو ساڵە پەیمان نوێ دەكاتەوە كە هەمیشە لەسەر ڕێبازی بارزانی بەردەوام بێت و، ئامادەیشە بۆ سەرخستنی دۆزی كورد قوربانی بدات.
بەشی یەكەمی كتێبی (مرافعات سیاسیة) كۆمەڵێك وتار لەخۆ دەگرێت كە سكرتێری مەكتەبی سیاسیی پارتی دیموكراتی كوردستان لە چەندین ڕۆژنامەو گۆڤاردا بڵاوی كردوونەتەوە. لە وتاری (دوای حەفتا ساڵ لە تەمەنی حزب، كەی لە جەژنی سەربەخۆیی كورددا پیرۆزباییمان پێ دەگات؟)دا، نووسیویەتی: «حەوت دەیە لە تەمەنی حزبمان تێدەپەڕێت، حزبی یەك گەل و ڕەسەنایەتیی نیشتمان و دێرینیی نەتەوەو پڕ جەماوەرو خاوەن مێژووی خەبات، ئەو حزبەی لە یەكەم ڕۆژەوە مەشخەڵی ئازادی و ڕزگاریی نیشتمانی بۆ سەربەخۆیی نەتەوەی كورد هەڵگیرساند، پارتی دیموكراتی كوردستان نەخشە ڕێگەی بۆ نەوەكان دەستنیشان كرد، حزبی قوتابیان و لاوان و ئافرەت و پێشمەرگەیە، حزبی لێبووردەیی ئایینی و خاوەن ئەزموونی یەكەم پەرلەمان و حكومەتە.»
میرانی كاتێ باسی بیروباوەڕی پارتی دەكات، جەخت لەوە دەكاتەوە كە پارتی هەمیشە نوێنەری گەلی كوردستان بووە لە خۆشی و سەركەوتن و ناخۆشی و مەینەتییەكان، هەروەها داكۆكیكار بووە لە ئامانجەكانی، بیروباوەڕی پارتی لەسەر بناغەی مافی مرۆڤ لە ژیانێكی ئاسوودەدا چەسپیوە، بۆ ئەوەی ئەم ژیانەش ببێتە واقیع، سەدان هەزار قوربانی بە درێژایی تەمەنی پێشكەش كردووە، پارتی خۆی لە خۆیدا چیرۆكێكە لە چیرۆكەكانی نەتەوەیەك كە كوردە، خاكێك كە ناوی كوردستانە، ژمارەی دانیشتووانی چەند ملیۆنێكە، شوێنكەوتووی كاریزمایەكی كوردی عێراقین ئەویش مستەفا بارزانی- یە.
بەڕێز فازڵ میرانی كاتێ دێتە سەر باسكردنی شاری (بەغدا)ی پایتەختی عێراق، دەڵێت: «زۆر كەس نایانەوێت لە مێژوو بگەن، نابێت پایتەختەكان بە حوكمڕانانەوە گرێ بدرێن، بەغداش وەك نموونە، ئەمە تەنیا شاری فەیسەڵی یەكەم یان كەریم قاسم یان سەدام یان كەسانی دیكەی حوكمڕان نییە، لە ساڵی 1946 یەكەم كۆنگرەی پارتی دیموكراتی كوردستان لە بەغدا بەسترا، بەغدا دوای بەسرە پێشوازیی لە مستەفا بارزانی كرد، هەر لەوێش بەیاننامەی ئادار ڕاگەیاندرا، دواتریش لەگەڵ دامەزرێنەرانی دەوڵەتی تازەی عێراق دەستوورمان نووسییەوە.»
لەو پرسانەی كە هەر لە بەشی یەكەمی كتێبەكەدا ئاماژەی پێ كردووە، سەربەخۆیی كوردستانە، پێش هەمووشتێك دەپرسێت: «بۆچی سەربەخۆیی كوردستان؟» لەم ڕووەوە هێما بۆ ئەوە دەكات كە پێش ئەوەی خواست و ئامانجمان بێت، وەڵامی ئەمە ئەوەیە كە دەكەوینە ژێر فشارێك لە سیاسەتمەدارانی عێراقەوە، لە دۆستەكانمان، (عەرەب)، بەڵێ تا ئێستاش هەر دەڵێین كە عەرەب برای ئێمەن، چۆن سەربەخۆ دەبین، ڕیفراندۆم هۆكارو پاساوی خۆی هەیە، ئەوەی لە ڕابردوودا ڕووی دا، كەم نەبوو، با هاووڵاتیی كورد ڕای خۆی دەرببڕێت، نابێت زمان ببێتە پاساوێك بۆ ئەوەی مافی نەتەوەیەك بدرێت و هی یەكێكی دیكە زەوت بكرێت، سەبارەت بەوەی كەی كوردستان سەربەخۆ دەبێت، ڕوونی دەكاتەوە كە ئێمە وەڵامی ئەمە دەدەینەوە و كاتی گونجاو دەستنیشان دەكەین، دەكرا ئەو كاتە دوابخرایە، بەڵام كەسانی دیكە پەلەیانە، ڕەنگە عێراق دوای ئێمە باشتر نەبێت، چونكە چەمكی دەسەڵات ئاراستەیەكی دیكەی وەرگرتووە، نقووم بووە لە هەڵسوكەوتەكانی سەدەكانی ناوەڕاست، بەڵام لەژێر ناوی تازەدا.
لە كتێبەكەیدا بەڕێز میرانی ئاماژە بەوە دەكات كە سایكس پیكۆ بە مردوویی لە دایك بووە، بەڵام وەك بوتڵە غازێك وایە كە نەتەقیوە، كەچی غازەكەی بڵاودەبێتەوەو، بیرو جەستە ژەهراوی دەكات، بزووتنەوەی ڕزگاریخوازیی كورد بە سەرۆكایەتیی مەلا مستەفای بارزانی و پارتی دیموكراتی كوردستان ساڵانێكی زۆر خەباتی سیاسی و سەربازی كردووە، كوردستانی عێراق ڕووبارێك خوێنی داوەو ڕۆڵەكانیش گیان لەسەر دەست داكۆكییان كردووە، فڕۆكەكانی نەخشەی تازەی سایكس پیكۆ بۆردومانیان كردین، بێ ئەوەی خۆمان و نەوەكانمان فێربكەین كە ئەو ئاڵایەی بەسەر فڕۆكەكانەوەیە ئاڵای ڕژێمەو بە ڕەزامەندیی گەل نییە، كیمیاباران كراین، بێ ئەوەی ڕقمان لە دایك و باوكی ئەو تاقمە گومڕایە ببێتەوەو منداڵەكانیشمان بەرانبەریان فێری ئەو ڕق و كینەیە نەكرد.
لە وتارێكی دیكەی نێو كتێبەكەدا هەر بە پێنووسی بەڕێز میرانی باس لە شۆڕشی ئەیلوول دەكات، لەم ڕووەوە نووسیویەتی: «بە كورتی ئەم شۆڕشە لە ساڵی 1961 لە كوردستان بە سەرۆكایەتیی مستەفا بارزانی هەڵگیرسا، دژی سیاسەتەكانی عەبدولكەریم قاسم و دواتر بەردەوام بوو تا واژۆكردنی ڕێككەوتننامەی 11ی ئاداری 1970، شۆڕشی ئەیلوول وەڵامدانەوەیەكی سیاسیی میللی بوو بۆ ڕێككەوتننامەی نێودەوڵەتی كە ناوی (سایكس پیكۆ) بوو.» هەروەها دەنووسێت: «ئەم شۆڕشە بەر لە پەنجا ساڵ هۆشداری داوە تایبەت بەو بارودۆخەی لە ئەنجامی عەقلییەتی سەربازیی دەسەڵات هاتە پێشەوە، ئەیلوول شۆڕشێكی كوردی، كوردستانی، عێراقی، ئیقلیمی و نێودەوڵەتییە، وەك هەموو شۆڕشێك، مێژوو بە ویژدانەوە تۆماری كردووە، شۆڕشێكی كوردییە بە سەركردەو خەڵك و فیكرو ناوچەكانیەوە. شۆڕشێكی كوردستانییە، چونكە پارتی دیموكراتی كوردستان تێڕوانین و هەنگاوەكانی واقیعین، شۆڕشێكی عێراقیشە، چونكە ڕەوتە نیشتمانپەروەرە دێرینەكانی عێراق پشتیوانییان كرد.»
سەبارەت بە ڕووداوەكانی دوای پەلامارەكانی داعش بۆ سەر خاكی عێراق، ئاماژە بەوە دەكات كە چەندین دیداری ڕادیۆیی و تەلەڤزیۆنی و ڕۆژنامەییان لەگەڵدا كردووە، بۆیە پێی وایە كە ڕۆڵی ڕۆژنامەگەری و میدیا تەنیا گەیاندنی زانیاری نییە، بەڵكو ڕاستكردنەوەی ڕێگاكانی بیركردنەوەیە بۆ هەموو ئەو كەسانەی دوای تێگەیشتن بەردەوام دەبن. هەروەها دەڵێت: «لە قوتابخانەی مستەفا بارزانی فێربووین كە بڵێین: دەتوانین نەبوون بكەین بە واقیع، ئەمەش پێچ و پەنا هەڵناگرێت، چونكە ئەگەر چەمك و بیركردنەوەو تێگەیشتنی ئەم سەركردەیە نەبوایە، ئەمڕۆ كوردستان لەو ئازادییەدا نەدەژیا.»
لە ئەدەبیاتی سیاسەتدا دیموكراسیی تەوافوقی جۆرێكە لە جۆرەكانی دیموكراسی، كە لەپاڵ چەند زاراوەیەكی دیكەی وەك دیموكراسییەكانی ڕاستەخۆ و ناڕاستەوخۆ سۆسیالسیتی و میللی هاتە ئاراوە، بۆیە بەڕێز میرانی دەنووسێت: «ئەم نموونەیەی دیموكراسیی تەوافوقی جۆرێك لە چارەسەرە بۆ قەیرانە سیاسییەكانی وڵاتێكی دیاریكراو، بۆیە لە دروستكردنی بڕیاری سیاسیدا هەموو حزبەكان بەشداری پێ دەكرێن، تاكو بە دوور بین لە تەڵەو پیلانی ململانێ و قەیرانەكان كە مەترسییان لێ دەكەوێتەوە. بەڵام پێكهێنانی حكومەت لە هەرێمی كوردستان لەسەر ئەو بنەما تەوافوقییە بە چاوپۆشین لە شایستەكانی هەڵبژاردن، بووە هۆی شكستی ئەو پێشبینیكردنە كە دەبوو تەوافوقی سیاسیی لەسەر بنیاد بنرایە، بە شێوەیەك ئەو حزبانەی لە دروستكردنی بڕیار بەشداربوون، بە جۆرێك هەڵسوكەوت دەكەن وەك بڵێی ئۆپۆزسیۆنن.»
ئازادكردنی شارۆچكەی شنگال بابەتێكە لەدووتوێی كتێبەكەدا باسی كردووە بەو شێوەیەی كە ئەم ڕووداوە گرنگە ئامانج و پڕۆژەیەكی گەورەیە كە مێژووی كورد شانازی پێوە دەكات، ئەم سەركەوتنە دوای ئەوە دێت كە بۆ چەند مانگێك تیرۆریستانی داعش پیاو و بەساڵاچووانی كوردانی ئێزدیی شنگالیان ڕاپێچی مەرگ و گۆڕی بەكۆمەڵ كردو ئافرەتانیشیان بە كەنیزە كرد، بەڵام سەرۆك مەسعود بارزانی بەڵێنی بە گەلەكەمان و خەڵكی شنگال دا، كە هەر دەبێت ئەم شارۆچكەیە ڕزگار بكرێت، ئەوە بوو دوای قوربانی و بەرگرییەكی چڕی پێشمەرگە ئاڵای كوردستان لەم شارۆچكەیە بەرز كرایەوە.
ئاشتی و ئازادی و دیموكراسی سێ وشەن، پوختەی دروشم و بیروباوەڕن، میرانی جەختیان لێ دەكاتەوە كە بە درێژایی ساڵانی خەباتی چەكداری هەموو ئامانجمان خەباتكردن بووە دژی ڕژێمە سەركوتكەرو كودەتاچییەكان، بارزانیی نەمر فێری كردین كە چەكمان بۆ بەرگری هەڵگرتووە نەك بۆ دەستدرێژی.

سیاسەت لای بەڕێز میرانی بە ژیانەوە گرێدراوەو ئاوێتەی سەرجەم بڕگەو كەلەبەرەكانی بووە، چ بەو چەمكەی كە لای حكومەت و حزبە ئۆپۆزسیۆنەكان مانایەكی خۆی هەبوو، یان بەو چەمكەی كە تاكەكانی نێو كۆمەڵی بەدەر لە سیاسەت دەركی پێ دەكەن، فیكرو سیاسەتی مستەفا بارزانی زۆر ڕوونن، ئامانج سەركەوتنی نەتەوەی كورد بوو، نەتەوەیەك لە دەرەوەی چەمكی توانەوەو ژێردەستەیی، ببێتە خاوەن ناسنامەیەك بە بوونی نێودەوڵەتی و كۆمەڵایەتی ددانی پێدا بنرێت.
لە كتێبی(مرافعات سیاسیة)دا چەندین بابەتی دیكەی شێوەی وتار بەرچاو دەكەون، لەوانە ڕێككەوتننامەی جەزائیر كە ئەو ڕۆژە كورد گەڕێكی سیاسیی لەدەست دا، دوای ئەوەی سەدام حوسێن و شا محەمەد ڕەزا پەهلەوی ئەم پیلانەیان دەرحەق كورد و شۆڕشەكەی كرد، لەبەرانبەر دیاریكردنی سنوور، بەڵام ئەوەندەی نەبرد، هەردووكیان بەر نەفرەتی گەل كەوتن و ڕیسوا بوون.
بەشی دووەمی ئەم كتێبە بریتییە لە زنجیرە نووسینێكی چەند كەسایەتییەكی سیاسی و نووسەر و ڕۆژنامەنووس و ئەكادیمیی ناسراوی كوردو عێراقی و عەرەب، تایبەت بە هەڵسەنگاندنی كەسایەتیی بەڕێز میرانی و ئەو وتار و بابەتانەی بڵاوی كردوونەتەوە، هەروەها ئەو دیدارو چاوپێكەوتنانەی لەگەڵیدا كراون، بە پێنووسی پڕۆفیسۆر دكتۆر تەیسیر ئالووسی، پڕۆفیسۆر دكتۆر ئیبراهیم ئەحمەد سمۆ، سەربەست بامەڕنی، سامر نەجم، هەڤاڵ زاخۆیی، وەلید عەلی، عەبدولكەریم گەیلانی، سەعد عەبدولوەهاب، حامد شەهاب، شامل بەردان، خەلیل بەرواری.
لە دوابەشی كتێبەكە كۆمەڵێك وێنەی بەڕێز میرانی بڵاوكراونەتەوە، لەوانەش وەرگرتنی میدالیای بارزانیی نەمر كە لەلایەن جەنابی سەرۆك بارزانی لە كۆنگرەی سێزدەیەمینی پارتی دیموكراتی كوردستان پێشكەشی كراوە، هەروەها وێنەكانی سەردەمی خەباتی پێشمەرگایەتی لە شاخ لەگەڵ چەندین هەڤاڵی سەركردەی پارتی و پێشمەرگە، دواجار وێنەكانی دوای ڕاپەڕین لەگەڵ بەرپرسانی حكومەتی هەرێم و پارتی و سەركردەكانی حزبە كوردستانییەكان.
بە ناوی گۆڤاری گوڵانەوە پیرۆزبایی گەرم لە بەڕێز فازڵ میرانی سكرتێری مەكتەبی سیاسیی پارتی دیموكراتی كوردستان دەكەین بۆ ئەو بەرهەمە پڕ بەهاو بەپێزە لە دووتوێی كتێبی(مرافعات سیاسیة)دا، كە تۆمارێكی گرانبەهای سەرجەم ڕووداوەكانە لە وتارو دیدارەكانیدا ڕەنگی داوەتەوە.
Top