سەرۆك مسعود بارزانی لە كتێبی (بۆ مێژوو)دا، راشكاوانە ئەوەی خستۆتەڕوو كە پرانسیپی شەراكەت و پێكەوەژیان لە عێراقدا بوونی نەماوە، ئەمەش مانای ئەوەیە دەسەڵاتدارانی شیعەی عێراق بڕوایان بەو پرانسیپانە نەماوە كە عێراقی نوێی وەك دەوڵەتێكی فیدڕاڵی و دیموكراتی و پەرلەمانی و فرەیی لەسەر دامەزراوە، ئەمەش وای كردووە كە ئاسۆیەكی روون لە پەیوەندییەكانی هەرێمی كوردستان وەك هەرێمێك لە چوارچێوەی دەوڵەتێكی فیدڕاڵیدا لەگەڵ حكومەتی فیدڕاڵی نەبیندرێت و، لە هەمان كاتیشدا لەبەر ئەوەی حكومەتی فیدڕاڵی عێراق بۆتە (كاراكتەرێكی نادەوڵەتی)، ئەوا حكومەتی هەرێمی كوردستان كاتێك لەگەڵ حكومەتی فیدڕاڵی دەگاتە رێككەوتن بۆ ئەوەی بەڵانسێك لە پەیوەندییەكانی لەگەڵ حكومەتی فیدڕاڵی دروست بكاتەوە، دەبینین ئەو حكومەتەی پێی دەڵێن (حكومەتی فیدڕاڵی) كاراكتەرێكی دەوڵەتی نییە، بۆ ئەوەی بتوانێت رێككەوتنەكەی ئیمزای لەسەر كردووە، وەك خۆی جێبەجێی بكات. هەر بۆ نموونە: لە مانگی تشرینی یەكەمی رابردوو، دوای ئەوەی حكومەتی فیدڕاڵی بۆ ماوەی سێ مانگ ئەو بڕە پارەیەی نەنارد كە دەبوو مانگانە بۆ هەرێمی كوردستانی بینێرێت، جارێكی دیكە هەردوو حكومەت (حكومەتی هەرێمی كوردستان و حكومەتی فیدڕاڵیی عێراق) رایانگەیاند كە هەردوولا لەسەر ئەوە ریككەوتوونەتەوە كە بۆ مانگەكانی (تشرینی یەكەم، تشرینی دووەم، كانوونی یەكەمی 2020) مانگانە حكومەتی فیدڕاڵی بڕی 320 ملیار دینار بۆ حكومەتی هەرێمی كوردستان بنێرێت، بەڵام وەك دەبینین حكومەتی فیدڕاڵی، یەك مانگ ناردی و ئەوە مانگی تشرینی دووەمیش كۆتایی هات، هێشتا بڕە پارەكەی نەناردووە، هەفتەی رابردووش سەرۆك وەزیرانی عێراق بە جێگری سەرۆكی پەرلەمانی عێراقی راگەیاندووە كە بۆ دەرچەیەكی یاسایی دەگەڕێت بۆ ئەوەی بتوانێت ئەو بڕە پارەیە بۆ هەرێمی كوردستان بنێرێت.

دیارە بیانووی ئەمجارەی حكومەتی فیدڕاڵی ئەوەیە كە پەرلەمانی عێراق لە پەسەندكردنی یاسای قەرز بۆ پڕكردنەوەی كورتهێنانی مووچەی فەرمانبەران، ئەوەی چەسپاندووە كە دەبێت هەرێمی كوردستان هەموو داهاتی خۆی تەسلیم بكات، ئەوجا حكومەت بۆی هەیە، ئەو بڕە پارەیە بۆ هەرێمی كوردستان بنێرێت، بەڵام پرسیاری سەرەكی ئەوەیە ئەی ئەو سێ مانگەی دیكەی ئەمساڵ كە بڕە پارەكە بۆ هەرێمی كوردستان نەهاتووە هۆكارەكەی چییە؟ خۆ ئەو كات لە پەرلەمانی عێراق یاسای قەرز نەبووە، هەتا بیكەن بە بیانوو و بڕە پارەكەی هەرێمی كوردستان ببڕن. لێرەوە ئەگەر سەرنج لە شێوازی پرۆسەی دەنگدان لە سەر یاسای قەرز لە پەرلەمانی عێراق بدەین، بە ئاشكرا هەست دەكەین، حكومەت شتێك دەڵێت و، كاراكتەرە نادەوڵەتییەكانی پشتی پەرلەمانتارانی شیعە شتێكی دیكە دەڵێن، هەر بۆ نموونە خودی سەرۆك وەزیرانی عێراق كازمی و وتەبێژی حكومەتەكەشی، راشكاوانە ئەو راستیەیان ئاشكرا كردووە كە هەرێمی كوردستان تەواوی پابەندبوونە داراییەكانی خۆی جێبەجێ كردووە، لەبەرامبەردا حكومەتی عێراق پشكی تەواوی خۆی بە هەرێمی كوردستان نەداوە، لەبەرامبەردا ئەو پەرلەمانتارانەی شیعە كە راشكاوانە نوێنەرایەتی كاراكتەرە نادەوڵەتییەكانی دەرەوەی پەرلەمان دەكەن، باس لەوە دەكەن هۆكاری سەرەكیی نەبوونی خزمەتگوزاری لە شارەكانی دیكەی عێراقدا بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە حكومەتی فیدڕاڵی بەشە بودجە دەنێرێت بۆ هەرێمی كوردستان و دەبێت ئەمەش كۆتایی بێت، لەناو ئەم واقیعە ئاڵۆزەدا پرسیار دەبێتە ئەوە: ئایا حكومەتی هەرێمی كوردستان رێككەوتنی لەگەڵ حكومەتێك ئیمزا كردووە كە نوینەرایەتیی كۆی پرۆسەی حوكمڕانی لە عێراقدا دەكات، یان رێككەوتنی لەگەڵ حكومەتێك ئیمزا كردووە كە بە كردەیی خۆی سەلماندوویەتی كاراكتەرێكی نادەوڵەتییە؟؟

ئەگەر لێرەوە ئەو پرسیارە بە شێوەیەكی زانستی رووبەڕووی ئەم دێڕانە بكەینەوە و بپرسین: ئایا دەبێت حكومەتی هەرێمی كوردستان چۆن مامەڵە لەگەڵ حكومەتێك بكات كە سیفەتی كاراكتەری دەوڵەتی لێ داماڵدراوە؟ یان بە شێوەیەكی دیكە ئایا هەرێمی كوردستان وەك قەوارەیەكی دەستووری لە چوارچێوەی دەوڵەتی فیدڕاڵی عێراقدا، چۆن بتوانێت لەگەڵ كۆی كاراكتەرە نادەوڵەتییەكانی ناو پرۆسەی سیاسیی عێراق مامەڵە بكات؟ ئایا دەكرێت قەوارەیەكی یاسایی و دەستووری لەگەڵ كۆمەڵێك كاراكتەری نادەوڵەتی مامەڵە بكات و هەوڵ بدات ئەو كاراكتەرە نادەوڵەتییانە وەك دەوڵەتێكی فیدڕاڵی و دیموكراتی و پەرلەمانی پێناسە بكات؟ یان ئەگەر حكومەتی هەرێمی كوردستان ستراتیژیەتی سەبر و پشوودرێژی پەیڕەو كردو، هەرچۆنێك بێت درێژەی بە مامەڵەی خۆیدا لەگەڵ ئەم حكومەتەدا، بەو هیوایەی دوای ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پێشوەختە لەگەڵ حكومەتی داهاتووی عێراق بگاتە خاڵێكی هاوبەش و پەسەند؟ وەڵامی ئەم پرسیارە لە وەڵامی پرسیارەكانی پێشتر قورس و ئاڵۆزترە، لەبەر ئەوەی ئەزموونی تاڵی حكومەت پێكهێنانمان لە عێراقدا هەیە و كێ دەڵێت وەك حكومەتەكانی پێشتر لە ماوەی ساڵێكدا ئەوجا بە نیوەچڵی پێكنایەت؟
لەناو بازنەی ئەم پرسیارە بێ وەڵامانەدا، گرنگە سەركردایەتیی سیاسیی هەرێم و حكومەتی هەرێمی كوردستان سیاسەت و ستراتیژیەتی سەبر و پشوودرێژیی پشتبەخۆبەستن پەیرەو بكەن، بۆ ئەوەی لەسەر ئاستی ناوخۆ و نێودەوڵەتی قەناعەتێك دروست بێت كە پەیوەندیی نێوان حكومەتی هەرێمی كوردستان و دەوڵەتی عێراق بەم شێوەیە ناچێتەسەر و دەبێت هەموولایەك بگەنە ئەو تێگەیشتنەی كە پێویستی بە سەرلەنوێ رێكخستنەوە و داڕشتنەوە هەیە، بەڵام پرسیار لێرەدا ئەوەیە: لەم جەنجاڵییەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و لەناو ئەو پرۆسە سیاسییە شلۆق و ئاڵۆزەی عێراقدا، ئایا ئەم تێگەیشتنە بە ئاسانی دروست دەبێت؟ سەبارەت بە وەڵامی ئەو پرسیارە و بەپێی تێگەیشتنی ئەو پسپۆڕانەی كە تایبەتمەندن لە پرۆسەكانی بەڕێوەبردنی تەنگژە و وەرچەرخانی تەنگژەدا، ئەم تێگەیشتن و قەناعەتە كاتێك دروست دەبێت كە لایەنێك بتوانێت ئەمرێكی واقیعی تازە فەرز بكات و، ئەم ئەمری واقیعەش لایەنی بەرامبەر نەتوانێت رەتی بكاتەوە، یان شەڕی پێ بفرۆشێت.

لە دوای راپەڕینی 1991 و لە میانەی هەوڵەكانی سەرۆك مسعود بارزانی وەك سەرۆكی شاندنی بەرەی كوردستانی بۆ دانوستاندن لەگەڵ رژێمی سەدام حوسێن، سیاسەت و ستراتیژیەتی سەبر و پشوودرێژیی سەرۆك بارزانی وای كرد كە رووی راستەقینەی رژێمی بەعس بۆ ناوخۆ و جیهان بە باشی ئاشكرا بێت، بۆیە رژیمی بەعس هیچی بە دەستەوە نەما و، دامەزراوە دەوڵەتییەكانی لە كوردستان كشانەوە، ئەم بڕیارەی بەعس، بووە هۆكاری ئەوەی وەرچەرخانێكی گەورە لە پەیوەندییەكانی نێوان كوردستان و دەوڵەتی عێراق بێتە ئاراوە و، زەمینەی ئەوە بڕەخسێت لە كوردستان هەڵبژاردن بكرێت و پەرلەمان و حكومەتی هەرێمی كوردستان دابمەزرێنن.
سیناریۆی ئێستای دەسەڵاتدارانی شیعەی عێراق لەگەڵ هەرێمی كوردستان، لە زۆر رووەوە لە سیناریۆكەی رژێمی بەعسی ساڵی 1991 دەچێت، ئەوكات سەدام ئامادە نەبوو لەسەر بنەمای رێككەوتنامەی ئاداری 1970 مافی ئۆتۆنۆمی بۆ كوردستان بسەلمێنێت، بەڵام وەرچەرخانێك هاتە ئاراوە كە ئەمری واقیعی دامەزراندنی پەرلەمان و حكومەتی هەرێمی كوردستانی فەرز كرد، ئێستاش دەسەڵاتدارانی شیعەی عێراق نەك هەر نایانەوێت لە چوارچێوەی دەستووری عێراق پەیوەندییەكانی هەرێم و بەغدا رێك بخەنەوە، بەڵكو بە هاوشێوەی رژێمی سەدام حوسێن دەیانەوێت هەموو پابەندبوونە دەستوورییەكانی دەوڵەتێكی فیدڕاڵ لەگەڵ هەرێمی كوردستان بپسێنن، ئەمەش هیچ جیاوازیەكی لەگەڵ بڕیارەكەی سەدام حوسێن نییە كە لە ساڵی 1991 هەموو پەیوەندییەكی دەوڵەتی لەگەڵ كوردستان پچڕاند.

ئەم هەنگاوەی دەسەڵاتدارانی شیعەی عێراق بە بڕینی كۆی پەیوەندییە فیدڕاڵییەكان لەگەڵ هەرێمی كوردستان، هەتا ماوەیەكی كەم بۆیان دەچێتە سەر و ئەگەر بەردەوام بن، ئەوا وەك شتێكی حەتمی وەرچەرخانێكی تازە لە پەیوەندیەكانی هەرێم و دەوڵەتی عێراق دێتە ئاراوە، ئەو كات لە ساڵی 1991 چۆن دەوڵەتانی ئیقلیمی و جیهانیش لەو راستییە تێگەیشتن كە دامەزراندنی پەرلەمان و حكومەتی هەرێمی كوردستان، ئەمرێكی واقیعی ناچاری فەرزی كردووە و دەبێت وەك خۆی لێ تێبگەن و مامەڵەی لە گەڵدا بكەن، ئەوا دوای ئەوەی دەسەڵاتدارانی شیعە هەر بەردەوامن لەسەر ئەوەی هەموو پاپەندبوونە دەستوورییەكان بەرامبەر بە هەرێمی كوردستان پێشێل بكەن، ئەوا ئەو ئەمری واقیعە دروست دەبێت كە جیهان لەو پەیوەندییە تازەی نێوان هەرێمی كوردستان تێ بگات، كە ئەمری واقیعی سیاسەتی هەڵەی دەسەڵاتدارانی شیعە دروستیان كردووە.
لەناو هەنگاوەكانی كابینەی نۆیەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان و جووڵە و چالاكییەكانی سەرۆك وەزیرانی كوردستاندا، زۆر بە راشكاوی هەست بە سیاسەت و ستراتیژیەتی سەبر و پشوودرێژی و پشتبەخۆبەستن دەكرێت، ئەمەش خۆ ئامادەكردنێكی تەواوە بۆ ئەو وەرچەرخانە گەورەیەی سیاسەتی هەڵەی دەسەڵاتدارانی شیعە لە عێراقدا پیادەی دەكەن، لەگەڵ دروستبوونی ئەم وەرچەرخانە گەورەیەشدا، واقیعێكی تازە دێتە ئاراوە، كە چۆن رژێمی سەدام حوسێن ئامادە نەبوو مافی ئۆتۆنۆمی بۆ كوردستان بسەلمێنێت، بەڵام پاشتر و دوای دامەزراندنی پەرلەمان و حكومەت دەستەوەستان بوو و هیچی پێ نەكرا، ئەوا ئێستاش كە شیعەی عێراق ئامادە نین بەپێی دەستوور، فیدڕاڵی بە هەرێمی كوردستان بسەلمێنن، لە ئاستی ئەو بارودۆخە تازەیەی كە ئەمری واقیع دروستی دەكات، وەك حكومەتی بەعس دەستەوەستان دەبن و هیچیان پێ ناكرێت.»