هەموو ئەو كێشانەی كە ئێستا بۆ ئەمریكا و رۆژئاوا بوونەتە پاشاگەردانی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، بەرهەمی ئەو ستراتیژیەتە بوو كە ئیدارەی ئۆباما لەگەڵ كێشەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست مامەڵەی پێكرد و بە ستراتیژیەتی خۆتێوەنەگلاندن (disengagement strategies) ناسراوە. ئەم ستراتیژیەتە لە عێراقدا بە كشانەوەی بەپەلەی هێزەكانی ئەمریكا دەستی پێكرد. بەپێی توێژینەوەیەكی ئامۆژگای رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، دوای كشانەوەی هێزەكانی ئەمریكا لە عێراق و چاوپۆشیكردن لە سیاسەتە هەڵەكانی نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی پێشووی عێراق، هەموو ئەو دەستكەوتانەی ئیدارەی جۆرج بوش لەماوەی ساڵانی 2006-2008 بۆ گێڕانەوەی سەقامگیری لە عێراقدا بەدەستی هێنابوو، نوری مالیكی لەماوەی ساڵانی 2012- 2014 هەمووی پێچەوانە كردەوەو بووە هۆكاری ئەوەی رێكخراوی تیرۆریستیی داعش سەرهەڵبدات.
باراك ئۆباما دوای كەوتنی موسڵ و راگەیاندنی دەوڵەتی خەلافەتی ئیسلامی داعش لە سووریا و عێراق، ئەو راستییەی بۆ دەركەوت كە ئاكامی سەرهەڵدانی داعش و راگەیاندنی دەوڵەتی خەلافەتی ئیسلامی، بەرهەمی ئەو ستراتیژیەتی خۆتێوەنەگلاندنە بوو كە بەپێی ئەوە لەگەڵ عێراق و تەواوی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست مامەڵەی كردووە، بۆیە مەرجی پێشوەختی بۆ شەڕی دژی داعش كردە ئەوەی كە نابێت جارێكی دیكە نوری مالیكی پۆستی سەرۆك وەزیرانی عێراق وەربگرێتەوە، لەمەش زیاتر لە ستراتیژیەتی خۆتیوەنەگلاندن پەشیمان بووەوەو ستراتیژیەتی بوونی شوێن پێیەك (light footprint) پیادەكرد، ئەمەشی لە پێناوی ئەوە بوو، ئەگەر ئەمریكا خۆی لە كێشەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەدوور بگرێت، ئەوا كێشەكان دەگەنە ئەو ئاستەی كە پاشان زۆر زەحمەت دەبێت جڵەوگیر بكرێن.


بە هاتنی ئیدارەی دۆناڵد، جارێكی دیكە جەخت لەسەر ئەوە كرایەوە كە پێویستە بوونی ئەمریكا لە ناوچەكە و عێراق هەموو كات بە ئاستێك بێت كە توانای ئەوەی هەبێت هەم بەرژەوەندییە ژیارییەكەی ئەمریكا بپارێزێت، هەمیش بوونی ئەمریكا پاڵپشتێك بێت بۆ بەهێزبوونی هاوپەیمانەكانی ئەمریكا لە ناوچەكەدا، بۆیە ئیدارە ترەمپ لەگەڵ ئەوەی هەتا ئێستا بەتەواوەتی ئەو سیاسەتەی رانەگەیاندووە كە چۆن لەگەڵ تەواوی كێشەكانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و عێراق و هەژموون و باڵادەستیی ئێران مامەڵە دەكات، بەڵام وەك پسپۆڕان جەختی لەسەر دەكەنەوە، درێژەی داوە بە ستراتیژیەتی كۆتایی ساڵی 2014ی ئیدارەی ئۆباما و ناوی لێناوە ستراتیژیەتی شوێن پێیەك و زیاتر ( light footprint plus).


بە وردبوونەوە لەو چەمكەی بۆ ستراتیژیەتی شوێن پێیەك داڕێژدراوە، دەگەینە ئەو راستییەی كە ئەمریكا و رۆژئاوا لە داڕشتنەوەی سیاسەتی خۆیان بەرامبەر رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، پێویستیان بە هاوپەیمانێكی پشت پێبەستراوی راستەقینە هەیە لەناوچەكەدا كە تا رادەیەك لە هاوپەیمانە تەقلیدییەكانی دیكە لەسەر ئاستی ناوچەكە جیاواز بێت، راشكاوانەتر هاوپەیمانێك كە گەل و حكومەتەكەی هاوپەیمانی ئەمریكا و رۆژئاوا بێت، نەك تەنیا وەك سعودیە و دەوڵەتانی كەنداو و ئوردن و میسر، كە تەنیا هاوپەیمانیەتەكەیان لەگەڵ حكومەتەكانیانە و گەلەكانیان خۆیان بە دژی ئەمریكا و بوونی ئەمریكا لەناوچەكە دەزانن.
لەم چوارچێوەیەدا لەسەر ئاستی هەر سێ نەتەوەی (تورك و عەرەب و فارس) تەنیا شوێنێك كە حكومەت و گەلەكەی خۆی بە هاوپەیمانی ئەمریكا و رۆژئاوا بزانێت، تەنیاو تەنیا گەل و حكومەتی كوردستانە، بۆیە لەم چوارچێوەیەدا ئەگەر خوێندنەوەیەك بۆ پێگەی حكومەت و گەلی كوردستان بكەین لەناو ستراتیژیەتی تازەی ئەمریكا و رۆژئاوا بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ تەواوی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، ئەوا بێجگە لە كوردستان شوێنێكی دیكە نییە كە بتوانرێت بكرێتە بنكەیەك بۆ ئەوەی بەرژەوەندییە هاوبەشەكانی ئەمریكا و رۆژئاواو و كوردستان پێكەوە گرێبداتەوە.


كاتێك باسی هاوپەیمانە بەهێزەكانی ئەمریكا بە چەمكی ستراتیژیەتی تەقلیدی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەكرێت، یەكسەر ئاماژەكان دەچنە سەر هەر دوو دەوڵەتی (ئیسرائیل و سعودیە)، بەڵێ راستە لەچوارچێوەی چەمكی ستراتیژیەتی تەقلیدی ئەمریكا ئیسرائیل و سعودیە و دەوڵەتانی كەنداو توركیا و میسریش دەكەونە چوارچێوەی هاوپەیمانیی نزیكی ئەمریكا و رۆژئاواوە، بەڵام هەموو ئەو دەوڵەتە هاوپەیمانانەی ناوچەكە بۆ ئەمریكا و رۆژئاوا لە چوارچێوەی ستراتیژیەتی تازەدا، نابنە هاوپەیمانی راستەقینە و پشت پێبەستوو، لەبەر ئەوەی هەموو كات ئەمریكا و رۆژئاوا دەبێت لەگەڵ ئەو دەوڵەتانە بەهەستیاری مامەڵە بكەن و هاوسەنگییەك لەنێوان هاودژیی حكومەت و گەلەكانیان رابگرن، ئەمە بۆ مامەڵەی ئەمریكا و رۆژئاوا لەگەڵ ئیسرائیلیش راستە، لەبەر ئەوەی گەلی ئیسرائیلیش بە هەموو شتێك رازی نابێت، ئەگەر حكومەتەكەی لەبەر خاتری هاوپەیمانیی رۆژئاوا و ئەمریكا هەنگاوی بۆ هەڵبگرێت، هەروەك چۆن لەدوای رێككەوتنی ئاشتیی ئۆسلۆ، ئیسحاق رابین سەرۆك وەزیرانی ئیسرائیل بەدەستی جوویەك تیرۆر كرا. بەڵام كوردستان كە ماوەی نزیكەی 25 ساڵە لەگەڵ ئەمریكا و رۆژئاوا راستەوخۆ مامەڵە دەكات، هەموو كات گەلی كوردستان بە هاوشێوەی حكومەتی كوردستان خۆی بە دۆست و هاوپەیمانی حكومەت و گەلی ئەمریكا زانیوەو هەتا ئێستا سەربازێك، یان فەرمانبەرێكی ئەمریكی، یان رۆژئاوایی تەنانەت كارمەندێكی UNیش لە كوردستان زیانی پێنەگەیشتووە و لەدوای ساڵی 2003شەوە كە عێراق بووە خراپترین شوێن بۆ كوشتنی هێزەكانی ئەمریكا، بەڵام لە كوردستاندا تەنیا یەك سەربازی ئەمریكیش زیانی پێنەكەوتووە.


مەبەست لەم باكگراوەندە و ئاماژەكردن بۆ ستراتیژیەتی تازەی ئەمریكا و رۆژئاوا بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و كوردستان، ئەوەیە كە ئێستا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست پاشاگەردانی و بێ سیستمی جیهانی، بوونی هەیەو ئەركی كۆمەڵگەی نیودەوڵەتی ئەمریكاو رۆژئاوایە نەخشەیەكی رێگەیان هەبێت بۆ ئەوەی وەڵامی ئەو پاشاگەردانییەی پێ بدەنەوە و هەوڵبدەن سیستم و سەقامگیری بۆ تەواوی ناوچەكە بگەڕێتەوە. لەم روانگەیەوە كوردستان دیسان دەبێتە ویستگەی یەكەم بۆ دووبارە گێڕانەوەی سیستمی جیهانی و ئاشتی و سەقامگیری بۆ تەواوی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و جیهانیش، بۆیە بوونی دەوڵەتی كوردستان وەك ئەو ئەمری واقیعەی ئێستا هەیە، یان دوای ئەنجامدانی ریفراندۆم و هەنگاوهەڵگرتن بۆ دەوڵەتێكی هاوچەرخی خاوەن سەروەریی، دەبێتە ئامانجی یەكەمی ئەمریكا و رۆژئاوا و كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی و گێڕانەوەی شكۆی ئەمریكا و رۆژئاواو سیستمی جیهانی بۆ تەواوی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست.
سەبارەت بەم خوێندنەوەیە بۆ پێگەی كوردستان لەناو ستراتیژیەتی ئەمریكا و رۆژئاوا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، بیگومان ئاراستەی ئەم خوێندنەوەیە لەچوارچێوەی ئەو سیستمە جیهانییە تازەیەدا كە وەك خۆیان دەڵێن (سیستمە كۆنەكە مردووە و سیستمی تازە خەریكە لەدایك دەبێت)، هەر بۆیە كاتێك دەوڵەتانی دراوسێ، یان حكومەتی عێراق بۆ درێژەدانیان بە هەندێك سیاسەت بۆ راگرتنی وەزعی راهین، وەنەبێت ئاگاداری ئەم واقیعە تازەیەی سیاسەتی نێودەوڵەتی نەبن، بەڵكو ئەم راستییانە لە گەلەكانیان دەشارنەوە بۆ ئەوەی ئامانجە سیاسییەكانی خۆیانی پێ پەردەپۆش بكەن.


بەڵام ئەوەی بۆ تەواوی ئایندەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەگشتی و بۆ ئایندەی كوردستان بەتایبەتی وەك دەوڵەتێكی سەربەخۆ گرنگە، ئەوەیە كە هەوڵبدرێت تێگەیشتنێكی باش لەسەر ستراتیژیەتی تازەی هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی و ئەمریكا و رۆژئاوا بەرامبەر رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و گرنگیی دەوڵەتی كوردستان لەناو ئەم ستراتیژەدا هەبێت و دەبێت هەوڵبدرێت لەوە تێبگەین كە ئەمریكا و هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی تەنیا بۆ تێكشكاندن و رووخاندنی خەلافەتی دەوڵەتی ئیسلامی داعش، زیاتر لە یەك ترلیۆن دۆلاریان خەرجكردووەو مەزندەكان بەو ئاراستەیەن هەتا ئەم شەڕە وەك شەڕێكی سەركەوتووش كۆتایی دێت، ئەم تێچووە بگاتە نزیكەی دوو ترلیۆن دۆلار، ئەمە لەكاتێكدا هەموو تیچووی پلانی مارشاڵ بۆ ئاوەدانكردنەوەی 16 دەوڵەتی ئەوروپای دوای شەڕی دووەمی جیهانی تەنیا 4 ترلیۆن دۆلار بووەو لە ئاكامی ئەمەشدا ماوەی زیاتر لە 60 هاوپەیمانی ئەتڵەسی ناتۆی لێ دروست بووە، بۆیە ئەگەر شەڕی دژی داعشیش بە هاوپەیمانیەتێكی هاوشێوەی ناتۆ لەنێوان كوردستان و هاوپەیمانەكانی دیكەی ئەمریكا لەناوچەكە كۆتایی نەیەت، ئەوا مانای ئەوەیە ئەمریكا و رۆژئاوا شەڕەكەیان دۆڕاندووە، هەربۆیە ئەگەر سەرنج لە هەڵوێستەكانی دەوڵەتانی هاوپەیمانی ئەمریكا لە ناوچەكە بدەین، دەبینین تەنیا توركیایە تۆزێك هەڵوێستی بەرامبەر ریفراندۆم و سەربەخۆیی كوردستان لەگەڵ دەوڵەتە هاوپەیمانەكانی دیكەی ناوچەكە جیاوازە، دیارە بۆ توركیا ئەم جیاوازییە ناكاتە ئەوەی وەك هەڵوێستێكی سەیر، سەیربكرێت، بەڵكو ئەمە نیشانەی ئەوەیە توركیاش وەك هاوپەیمانەكانی دیكەی ئەمریكا لە بایەخ و گرنگیی بوونی دەوڵەتی كوردستان تێدەگات، بەڵام لەبەر ئەوەی ماوەی 100 ساڵە توركیا لەسەر بنەمای نكۆڵیكردن لە كورد سیاسەتی خۆی داڕشتووە، ئێستا ناتوانێت هەڵوێستی لەمە باشتر پیشانبدات، بەڵام هاوپەیمانەكانی دیكەی ئەمریكا بەتایبەتی سعودیە كە لەدوای رووخانی رژێمی سەدام حوسێن سەرسەختترین دوژمنی پڕۆژەی فیدڕاڵیزمی عێراق بووە، بەڵام ئێستا بۆ پرۆسەی سەربەخۆیی كوردستان سەری رەزامەندی دەلەقێنێت و میسر و دەوڵەتانی كەنداو و ئوردنیش هەمان هەڵوێستی سعودیە دووبارە دەكەنەوەو لە ئاستی پشتگیریی ئیسرائیلیش بۆ دەوڵەتی كوردستان كاردانەوەیەكی نەرێنییان نییە.


ئەمە مانای ئەوەیە بوونی كوردستان وەك دەوڵەتێكی سەربەخۆ لە ستراتیژیەتی ئەمریكا و رۆژئاوا، پڕۆژەیەكی پەسەندكراوەو پشتگیری سەرخستنی دەكرێت، بۆیە هەرگیز دژی پرۆسەی ئەنجامدانی ریفراندۆمی كوردستان نابن و لە چوارچێوەی جیابوونەوەیەكی ئاشتییانە و دیالۆگی نێوان عێراق و كوردستان پشتگیری لێدەكەن، كاتێكیش پشتگیری پرۆسەی سەربەخۆیی كوردستان گرێدەدەرێتەوە بە لێكتێگەیشتن و دیالۆگ لەگەڵ حكومەتی بەغدا، مەبەست لەو حكومەتەی بەغدایە كە دەبێت دۆست و هاوپەیمانی نزیكی ئەمریكا بێت، بەڵام ئەگەر بارودۆخی سیاسی لەعێراق بەو شێوەیە گۆڕا كە كەسێكی وەك نوری مالیكی بە وەكالەتی ئێران ببێتەوە بە سەرۆك وەزیران لەبەغدا، ئەوا وەك سەرۆك بارزانی راشكاوانە بە جیهانی راگەیاند، ئەو كاتە راستەوخۆ كوردستان سەربەخۆیی رادەگەیەنێت، ئەم قسەیەی بارزانی مانای ئەوەیە هاوپەیمانی نێودەوڵەتی و ئەمریكا مامەڵە لەگەڵ سەرۆك وەزیرانێكی هاوشێوەی مالیكی ناكەن، پەیوەندی دۆستانە و دراوسێیەتی باشیش لەگەڵ دەوڵەتێك دروست ناكرێت كە كەسێكی وەك نوری مالیكی سەرۆك وەزیرانی بێت، لەم حاڵەتەشدا سیاسەتی ئەمریكا و رۆژئاوا بەرامبەر بە عێراقێكی لەو جۆرە، پشتگیری زیاتری كوردستان دەبێت بۆ جڵەوگیركردنی ئەو حكومەتە، نەك هاوكاری و مامەڵە لەگەڵ كردنی.